Գովք հիմարության
Գովք հիմարության լատին․՝ Moriae Encomium, sive Stultitiae Laus | |
|---|---|
 | |
| Հեղինակ | Էրազմ Ռոտերդամցի |
| Տեսակ | գրավոր աշխատություն |
| Ժանր | երգիծանք |
| Թեմա | փիլիսոփայություն |
| Բնօրինակ լեզու | լատիներեն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1511 |
| Նախորդ | Handbook of a Christian Knight? |
| Հրատարակման տարեթիվ | 1511 |
 Stultitiae laus Վիքիպահեստում | |
Գովք հիմարության (լատին․՝ ՝Stultitiae Laus կամ Moriae Encomium), 1509 թվականին լատիներենով գրված էսսե է։ Այն գրվել է Դեսիդերիուս Էրազմ Ռոտերդամցու կողմից և առաջին անգամ տպագրվել 1511 թվականի հունիսին։ Ոգեշնչված իտալացի հումանիստ Ֆաուստինո Պերիսաուլիի De Triumpho Stultitiae-ի նախորդ աշխատություններից՝ այն երգիծական հարձակում է սնահավատությունների, եվրոպական հասարակության տարբեր ավանդույթների և լատինական եկեղեցու վրա[1]։
Էրազմը վերանայեց և ընդլայնեց իր աշխատանքը, որն ի սկզբանե գրվել էր մեկ շաբաթվա ընթացքում,երբ մնացել էր սըր Թոմաս Մորի հետ Մորի տանը՝ Բաքլերսբերիում, Լոնդոնյան Սիթիում.[2]: «Moriae Encomium» ուներ բառախաղային երկրորդ իմաստ՝ «Գովք հիմարության» (հունարենում moría-ն թարգմանվում է որպես «հիմարություն»)[3] : «Գովք հիմարության» աշխատությունը համարվում է Վերածննդի դարաշրջանի ամենահայտնի գործերից մեկը և կարևոր դեր է խաղացել բողոքական ռեֆորմացիայի սկզբում[4]։
Բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Գովք հիմարությունը» սկսվում է երգիծական գիտական բովանդակությամբ, որտեղ Ֆոլլին գովաբանում է իրեն, ինչպես հույն երգիծաբան Լուկիանոսը (մ.թ. 2-րդ դար), որի աշխատանքը Էրազմը և սըր Թոմաս Մորը վերջերս թարգմանել էին լատիներեն։ Այնուհետև այն ավելի մուգ երանգ է ստանում մի շարք ելույթներում, քանի որ Ֆոլլին գովաբանում է ինքնախաբեությունն ու խելագարությունը և անցնում է երգիծական քննության կաթոլիկ վարդապետության բարեպաշտ, բայց սնոտիապաշտ չարաշահումների և կոռումպացված գործելակերպերի՝ Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցու որոշ մասերում, ինչին Էրազմը միշտ հավատարիմ է եղել — և պեդանտների հիմարությունը։ Էրազմը վերջերս էր հիասթափված վերադարձել Հռոմից, որտեղ նա մերժել էր կուրիայում առաջխաղացման առաջարկները, և Ֆոլլին ավելի ու ավելի է ընդունում Էրազմի խրատող ձայնըcuria[5],: Էսսեն ավարտվում է քրիստոնեական իդեալի ուղղակի հայտարարությամբ. «Ոչ մի մարդ միշտ իմաստուն չէ, ոչ էլ առանց իր կույր կողմի»։
_(14782268725).jpg)
Էրազմը Մորի լավ ընկերն էր, որի հետ նա կիսում էր չոր հումորի և այլ ինտելեկտուալ զբաղմունքների համը։ «Գովք հիմարության» անվանումը կարելի է կարդալ նաև որպես «Մորի գովասանք»։ Կրկնակի կամ եռակի իմաստները շարունակվում են ամբողջ տեքստում։
Էսսեն հագեցած է դասական ակնարկներով, որոնք արտահայտվում են Վերածննդի հումանիստ գիտնականներին բնորոշ ոճով։ Հիմարությունը հայտնվում է աստվածուհու տեսքով՝ հարստության աստված Պլուտոսի և Երիտասարդության նիմփայի։ Նրան կերակրել են երկու այլ նիմփաներ՝ Ալկոհոլային հարբեցումը և Տգիտություն։ Նրա հավատարիմ ուղեկիցներն են Ֆիլաուտիան (ինքնասիրություն), Կոլակիան (շողոքորթություն), Լեթեն (մոռացություն), Միսոպոնիան (ծուլություն), Հեդոնան (հաճույք), Անոյան (տկարամտություն), Տրիֆան (անառակություն), ինչպես նաև երկու աստվածներ՝ Կոմոսը (անզսպություն) և և Նեգրիտոս Հիպնոս (ծանր քուն)։ Ֆոլլին անվերջ գովում է իրեն՝ պնդելով, որ առանց իրեն կյանքը ձանձրալի ու անհետաքրքիր կլիներ։ Երկրային գոյության մասին Ֆոլլին շքեղորեն հայտարարում է.«Դուք չեք գտնի որևէ ցայտուն կամ հաջողակ բան, որի համար ինձ պարտական չեք»։
Կարծիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Գովք հիմարությանը» մեծ ժողովրդականություն էր վայելում՝ ի զարմանս Էրազմի, իսկ երբեմն էլ՝ հիասթափության։ Նույնիսկ Էրազմի մտերիմ ընկերներն ի սկզբանե թերահավատ էին և զգուշացնում էին նրան իր համար հնարավոր վտանգների մասին՝ այդպիսով հարձակվելով հաստատված կրոնի վրա։ Ասում են, որ նույնիսկ Հռոմի պապ Լեո X-ը և կարդինալ Սիսներոսը դա զվարճալի են համարել[6]։ Մինչ Էրազմի մահը այն արդեն անցել էր բազմաթիվ հրատարակությունների և թարգմանվել չեխերեն, ֆրանսերեն և գերմաներեն։ Շուտով հաջորդեց անգլերեն հրատարակությունը։ Այն ազդեց ճարտասանության ուսուցման վրա տասնվեցերորդ դարի վերջին, և ադոքսոգրաֆիայի արվեստը կամ անարժեք առարկաների գովասանքը դարձավ հայտնի վարժություն Էլիզաբեթյան գիմնազիայի դպրոցներում[7]։ 1515/16 թվականների Բազելյան հրատարակության պատճենը նկարազարդվել է գրիչով և թանաքով գծագրերով Հանս Հոլբայն Կրտսերի կողմից[8]։ Սրանք «Գովք հիմարության» ամենահայտնի նկարազարդումներն են։
Նրա դերը բողոքական ռեֆորմացիայի սկզբում[4] բխում է Եկեղեցու և նրա քաղաքական դաշնակիցների գործելակերպի վերաբերյալ նրա քննադատությունից[9]։
Ավելի ուշ Էրազմը գրեց, որ գրեթե ափսոսում էր այն գրելու համար, այնքան, որ դա իրեն անհանգստություն պատճառեց։ Բայց այս դժբախտությունը ծագել է ոչ թե ծաղրի ենթարկված իշխաններից, պապերից, եպիսկոպոսներից, վանահայրերից, կարդինալներից, ականավոր գիտնականներից, պալատականներից, մագիստրատներից կամ կանանցից, այլ որոշ աստվածաբաններից[10]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Zweig, Stefan (1934). Erasmus And The Right To Heresy (անգլերեն). էջեր 51–52. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
- ↑ Bucklersbury was "A short street leading from the junction of Cheapside and Poultry to Walbrook. It barely exists today." source with map.
- ↑ Müller, Christian (2006). Hans Holbein the Younger: The Basel Years, 1515-1532 (անգլերեն). Prestel. էջ 146. ISBN 978-3-7913-3580-3.
- ↑ 4,0 4,1 Janin, Hunt (2008). The University in Medieval Life, 1179–1499. McFarland. էջ 160. ISBN 9780786452019. "Although Erasmus himself would have denied it vehemently, later reformers found that In Praise of Folly had helped prepare the way for the Protestant Reformation."
- ↑ Levy, A. H. T. (1993). «Introduction». Praise of Folly. Penguin. ISBN 0140446087.
- ↑ Collett, Stephen (1823). Relics of literature. Ludgate Hill, London: Thomas Boys.
- ↑ McDonald, Charles O. (1966). The Rhetoric of Tragedy: form in Stuart drama. Amherst: University of Massachusetts Press.
- ↑ Wolf, Norbert (2004). Hans Holbein the Younger, 1497/98–1543: the German Raphael. Cologne: Taschen. էջ 11. ISBN 3822831670.
- ↑ Von Dehsen, Christian D.; Scott L. Harris, eds. (1999). Philosophers and Religious Leaders; Volume 2 of Lives and legacies. Greenwood Publishing Group. էջ 62. ISBN 9781573561525.
- ↑ Letter to Dorp «The Erasmus Reader». University of Toronto Press. 1990. doi:10.3138/j.ctt1287x95.12.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Praise of Folly, and Letter to Maarten Van Dorp, 1515. Translated by Betty Radice. Introduction and notes by A.H.T. Levi. Penguin, 1994.
- The Praise of Folly. Translated from the Latin, with an Essay & Commentary, by Hoyt Hopewell Hudson.With a new foreword by Anthony Grafton. Princeton Classics, 1969.
- The Praise of Folly, translated by John Wilson in 1668, at Project Gutenberg
- Praise of Folly at Internet Archive (multiple translations)
- In Praise of Folly, with portrait, life of Erasmus, and his Epistle to Sir Thomas More. Translator not stated. 1922.
- The Praise of Folly, English audiobook recording at LibriVox. The Wilson translation.
- In Praise of Folly from Christian Classics Ethereal Library. The Wilson translation.