Բյուջետավորում
Բյուջետավորում (անգլ.՝ budgeting), բյուջետային գործընթացի պլանավորման փուլում բյուջեների պլանավորում և մշակում, բյուջեների կազմման և ընդունման կարգ, ֆինանսական կառավարման համակարգի բաղադրիչներից մեկը, որը նախատեսված է տնտեսվարող սուբյեկտի ռեսուրսները ժամանակին օպտիմալ բաշխման համար։
Սահմանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բյուջետավորումը բյուջետային գործընթացի պլանավորման փուլում բյուջեների պլանավորումը և մշակումն է, բյուջեների կազմման և ընդունման կարգն է և ֆինանսական կառավարման համակարգի բաղադրիչներից մեկը, որը նախատեսված է տնտեսվարող սուբյեկտի ռեսուրսները ժամանակին օպտիմալ բաշխման համար[1][2]։
Բյուջետավորման և ֆինանսական պլանավորման հիմնական տարբերությունը ֆինանսական պատասխանատվության փոխանցումն է։ 21-րդ դարի բյուջեի կառավարումը 20-րդ դարից տարբերվում է կառավարվող ժողովրդավարության սկզբունքով, երբ բյուջեի կառավարման համակարգը հիմնված է բյուջետային հանձնաժողովի կոլեգիալ որոշումների կայացման սկզբունքի վրա, որտեղ որոշումների ընդունումը կախված է ոչ թե մեկ, այլ մի խումբ մենեջերների կողմից։ Վերևից ներքև կառավարման որոշումները միշտ չէ որ օպտիմալ են, դրանք թույլ են զարգացած և ավելի վատ են իրականացվում[1]։
Հաճախ բյուջետավորումը հասկացվում է որպես բյուջեների միջոցով կազմակերպությունը կառավարելու տեխնոլոգիա, բյուջեի կառավարման համակարգ, սակայն այն լիարժեք չի սահմանում։ Բյուջեի կառավարումը ընկերության կառավարման տեխնոլոգիա է, կազմակերպչական միջոցառումների և գործառնությունների շարք, որոնք ուղղված են բյուջեի կառավարման համակարգի մշակմանը և ներդրմանը[1]։
Բյուջեի կառավարման համակարգը բյուջեների միջոցով ֆինանսական պատասխանատվության կենտրոնների կողմից ընկերության կառավարման համակարգ է, որը թույլ է տալիս ռեսուրսների առավել արդյունավետ օգտագործման միջոցով հասնել ձեր ընկերության նպատակներին։ Գործելով ընկերության տնտեսական գործունեության մասին տեղեկատվության հիման վրա՝ բյուջեի կառավարման համակարգը օգնում է ընկերության ղեկավարությանը վերլուծել և որոշումներ կայացնել, երբ բյուջեի ֆինանսատնտեսական ցուցանիշներում փաստը շեղվում է պլանից։
Անգլիացի պրոֆեսոր Քոլին Դրուրին բյուջետավորումը սահմանում է որպես գալիք ժամանակաշրջանի (տարվա) երկարաժամկետ պլանավորումը վերափոխելու գործընթաց։ Երբ երկարաժամկետ պլանավորումը դիտարկվում է որպես առաջիկա մի քանի տարիների համար ռազմավարական պլանավորում՝ համարվում է ընկերության զարգացման ուղղություն, իսկ կարճաժամկետ (մեկ տարվա ընթացքում) բյուջետավորումը պլաններ են շարունակական բիզնեսի համատեքստում, որոնք սահմանվում են նախորդ որոշումների հիման վրա և ընդունվել են որպես ծրագրի մաս[3]։
Կազմակերպությունում բյուջետավորման խնդիրներն ու նպատակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բյուջետավորման նպատակները՝ ըստ Կ. Դրուրի
- տարեկան գործունեության պլանավորում,
- ընկերության ստորաբաժանումների գործունեության համակարգում և դրանց փոխգործակցություն[3],
- իրազեկում, ծանոթացում ընկերության գործունեության համար պատասխանատու աշխատակիցների պլաններին,
- անձնակազմի մոտիվացիա՝ հասնելու ընկերության նպատակներին
- գործունեության կառավարում,
- ղեկավարների արդյունավետության գնահատում
Բյուջետավորման խնդիրները՝
- ձեռնարկության բոլոր իրադարձությունները թիրախավորելու և համակարգելու միջոցով բարձրացնել կազմակերպության արդյունավետությունը
- ռիսկերի բացահայտում և դրանց մակարդակի նվազեցում
- ճկունության և փոփոխության նկատմամբ հարմարվողականության բարձրացում
Բյուջետավորման հիմնական նպատակը արտադրական և առևտրային գործընթացին անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցներով ապահովելն է։
Այս նպատակին հասնելու համար պետք է իրականացվեն հետևյալ նպատակները.
- Բյուջետավորման օբյեկտների ստեղծում
- Գործառնական և ֆինանսական բյուջեների համակարգի մշակում
- Համապատասխան բյուջետային ցուցանիշների հաշվարկ
- Ձեռնարկության հաշվեկշռի ֆինանսական կայունության, վճարունակության և իրացվելիության ապահովման համար անհրաժեշտ ֆինանսական միջոցների քանակի հաշվարկ։
- Ներքին և արտաքին ֆինանսավորման չափի հաշվարկ և պահուստների բացահայտում լրացուցիչ ներգրավման համար
- Կազմակերպության եկամուտների, ծախսերի և կապիտալի կանխատեսում
Բյուջետավորման փուլերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Կ․ Դրուրի, բյուջե կազմելիս առանձնանում են հետևյալ փուլերը.
- բյուջետավորման գործընթացի համար պատասխանատու աշխատակազմին տեղեկացում
- արտադրանքը սահմանափակող գործոնների որոշում
- արտադրանքի վաճառքի համար բյուջեի պատրաստում
- ընկերության բյուջեի տարբեր տարբերակների նախնական պատրաստում
- ընկերության բյուջեի քննարկում ավագ ղեկավարության հետ
- ընկերության բյուջեի համակարգում և վերլուծություն
- ընկերության բյուջեի վերջնական հաստատում
- ընկերության բյուջեի հետագա վերլուծություն
Հաղորդակցություն այլ համակարգերի հետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բյուջետավորման համակարգի գործունեության համար անհրաժեշտ է կադրերի մոտիվացիայի ներդրված համակարգ։ Դա պայմանավորված է հաստատված բյուջեները կատարելու աշխատակիցների մոտիվացիայով։ Հաճախ մոտիվացիոն համակարգը իրականացվում է բյուջետավորման համակարգին զուգահեռ կամ դրանից առաջ։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Панов М. М. Постановка системы бюджетного управления или три координаты бизнеса: БДР, БДДС, ББЛ. — М.: Инфра-М, 2014. — С. 5—7. — 304 с.
- ↑ «Бюджетирование как инструмент финансового планирования» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 14-ին.
- ↑ 3,0 3,1 Друри К. Управленческий и производственный учёт. Вводный курс. — М.: Юнити-Дана, 2016. — С. 401—410, 422—423. — 735 с.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բյուջետավորում» հոդվածին։ |
