Բիշոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բիշոն Ֆրիզ

Բիշոն (ֆր.՝ Bichon), խաղալիք շների առանձնահատուկ տեսակ է. սովորաբար պահում են որպես ուղեկող շուն: Ենթադրվում է, որ սերում է Բարբեթից, 11-դարում։ Այդ տեսակը համեմատաբար տարածված էր 14-րդ դարում Ֆրանսիայում,որտեղ նրանց պահում էին որպես թագավորական ընտանիքի և արիստոկրատիայի ընտանի կենդանիներ[1][2]։ Ֆրանսիայից այս շները տարածվեցին Եվրոպայի դատարաններում, որտեղ նմանատիպ շատ շներ երևում էին Գերմանիայի, Պորտուգալիայի և Իսպանիայի բարձր խավերի մի շարք դիմանկարներում։ Եվրոպայից այս տեսակը տարածվել է նաև Աֆրիկայի և Հարավային Ամերիկայի գաղութներում[2][3]:Ենթադրվում է, որ «բիշոն» անունը «բարբիշոն» բառի կրճատ ձևն է, որը նշանակում է «փոքրիկ բարբետ»[4]։

Ցեղատեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բիշոն Ֆրիզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բիշոն Ֆրիզ

Բիշոն Ֆրիզ տեսակը պաշտոնապես հայտնի է որպես Բիշոն Տեներիֆե (Տեներիֆե շուն), բուծվել է Տեներիֆե կղզում .ենթադրվում է, որ այն սերել է Բիշոն տեսակի շներից,որոնք ներմուծվել են Իսպանիայից 16 դարում [5][6]:Ցեղատեսակը Կանարյան կղզիներից վերադարձվեց Եվրոպա, որտեղ այն դարձավ եվրոպական դատարանների երբեմնի սիրելին, նրա հաջողությունը կախված էր ժամանակի նորաձևությունից։ Ցեղատեսակի հանրաճանաչության անկման ժամանակ այն իր ճանապարհը գտավ մի շարք կրկեսներում՝ մարզիչների հետ ելույթ ունենալով ամբողջ Եվրոպայում՝ մարզիչներով [5][6]։ 19-րդ դարի վերջից կրկին ցեղատեսակը կորցրեց իր նշանակությունը, և դա 1930-ական թվականներին էր, որ բելգիացի և ֆրանսիացի էնտուզիաստների ջանքերի շնորհիվ ցեղատեսակը փրկվեց անհետացումից, ինչի պատճառով այն այսօր ճանաչվում է որպես ֆրանկո-բելգիական շների ցեղատեսակ[5][7]։

Բոլոնեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոլոնեզ

Բոլոնեզ (Բիշոն Բոլոնեզ,Բոլոնեզ խաղալիք շուն, Բոլոնեզեր,Gutschen Hundle կամ Schoshundle ) անունը ստացել է Հյուսիսային Իտալիայի Բոլոնիա քաղաքից։ Համոզմունք կա, որ ցեղատեսակը սերում է մալթացիներից [6][8]:Ենթադրվում է, որ այս ցեղատեսակի շներ պահպանվել են Մեդիչիների ընտանիքում, ովքեր այս շներին նվեր են տվել։ Ասում են, որ Ֆրանսիայի Լյուդովիկոս XIV-ը, Իսպանիայի Ֆիլիպ II-ը և Ռուսաստանի Եկատերինա Մեծը, ի թիվս այլ եվրոպական տիրակալների, բոլորն էլ պահել են[6][8]։

Բոլոնկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բալոնկա

Բոլոնկան, որը նաև հայտնի է որպես Բալոնկա Զվետնա, վերջերս զարգացած ցեղատեսակ է Ռուսաստանից։ Սա սպիտակ Բալոնկա Ֆրանզուսկաի գունավոր տարբերակն է, որը որպես ցեղատեսակ ստեղծվել է 1988 թվականին[9]։

Բոլոնկա Ֆրանզուսկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցեղատեսակի անունը նշանակում է ֆրանսիական ծոցի շուն ( franzuskaja = Ֆրանսերեն)։ Վերածննդի դարաշրջանից ի վեր բոլոնյան գրկի շները մեծ ժողովրդականություն և հիացմունք են վայելում արքայական և թագավորական տներում։ Ֆրանսիական և ռուս ազնվականների սերտ կապերը հանգեցրին նրան, որ ֆրանսիացի տիկնանց փոքրիկ շները տարածվեցին ցարական Ռուսաստանում։ Նույնիսկ Եկատերինա Մեծն էր սիրում և պաշտում այս թզուկ ձագերին։ Նա մի քանի օրինակ ուներ Ռոմանով ցարի պալատում իր օրոք[10]։

Կոսոն դե Տուլեարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քոսոն դե Տուլեար

Կոտոն դե Տուլեարն իր անունը ստացել է Մադագասկայի Տուլեար նավահանգստային քաղաքից, որտեղից էլ առաջացել է [11][12]:Այս շների նախնիները, հավանաբար, բերվել են Մադագասկար 17-րդ դարում, որտեղ նրանք չափազանց հայտնի դարձան տեղի իշխող դասակարգի կողմից. դրանք այնքան հայտնի դարձան, որ ընդունվեցին օրենքներ, ըստ որոնց նրանց չէին կարող պահել հասարակ մարդիկ[11][12]:Այս ցեղատեսակը համեմատաբար անհայտ էր արտաքին աշխարհի համար մինչև 1970-ական թվականները, երբ օրինակները արտահանվեցին Եվրոպա և Հյուսիսային Ամերիկա[13][14]։

Հավանին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավանա

Հավանին ( Կուբայական ցնցող շուն,Բիշոն Հավանայս, Հավանայի մետաքսե շուն, Հավանա Սպանիել, Հավանա Բիշոն), բիշոնի տիպի ցեղատեսակ է Կուբայից, որն իր անունը ստացել է Հավանայից[15][16]:Ենթադրվում է, որ ցեղատեսակը սերում է բիշոն տիպի շներից, որոնք եվրոպացիների կողմից 18-րդ դարում ներմուծվել են Կուբա, որտեղ այն բազմացել է[15][16]:Ցեղատեսակը վերանում է Կուբայի հեղափոխության հետ միաժաամանակ 1950 ականներին։ Կոմունիստները այս շներին համարում էին նախկին վերնախավի սեփականությունը և ձգտում էին վերացնել այդպիսի շներին:Արտագաղթողները փրկվել են ցեղատեսակը, ովքեր իրենց ընտանի կենդանիների հետ փախել են Միացյալ Նահանգներ[15][17]։

Լևչենը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լևչեն

Լևչենը, որի անունը գերմաներեն նշանակում է «փոքր առյուծ շուն», Բիշոն տիպի մեկ այլ ֆրանսիական ցեղատեսակ է[18]:Ցեղատեսակը հայտնի էր դեռևս 16-րդ դարում. 1970-ականներին հաշվարկվեկ էր, որ միայն 70-ն էր մնացել, չնայած գովազդային մղման շնորհիվ ցեղատեսակը վերականգնվել է[18][19]:Սովորաբար խուզում էին առյուծի նմանեցնելու համար, երբ նրա մազերը բնականաբար աճում են, պարզ է դառնում, որ նմանությունն այս տեսակի այլ ցեղատեսակների հետ է[18][19]։

Մալթիզներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալթիզներ

Պնդում են, որ Մալթացիները, որոնք երբեմն կոչվում են Բիշոն Մալթիզ սերում են այն շներից, որոնք հին ժամանակներում փյունիկեցիները բերել են Մալթա։ Այս տեսության կողմնակիցները վկայակոչում են հնագույն արվեստի գործեր Մալթայից՝ նմանատիպ շների հետ, թեև այս ցեղի մասին առաջին կոնկրետ գրառումը թվագրվում է 1805 թվականին, երբ Մալթայի ասպետները գրեցին, որ երբեմնի հայտնի տեղական շունը գրեթե անհետացել է[20][19]:Այսօրվա մալթիզները, հավանաբար, հետագա խաչերի արդյունքն է, և դրանք ավելի ու ավելի տարածված են դարձել 19-րդ և 20-րդ դարերի ընթացքում[20][21]։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Alderton, David (2008). The encyclopedia of dogs. Bath: Parragon Books Ltd. ISBN 978-1-4454-0853-8.
  • Fogle, Bruce (2009). The encyclopedia of the dog. New York: DK Publishing. ISBN 978-0-7566-6004-8.
  • Morris, Desmond (2001). Dogs: the ultimate dictionary of over 1,000 dog breeds. North Pomfret, VT: Trafalgar Square Publishing. ISBN 1-57076-219-8.
  • Rice, Dan (2002). Small dog breeds. Hauppauge, NY: Barron's Educational Series Inc. ISBN 0-7641-2095-6.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Morris (2001), էջեր. 293 & 516.
  2. ↑ 2,0 2,1 Rice (2002), էջ. 96.
  3. ↑ Fogle (2009), էջ. 268.
  4. ↑ Morris (2001), էջ. 516.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Morris (2001), էջեր. 514–515.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Alderton (2008), էջ. 108.
  7. ↑ Rice (2002), էջ. 97.
  8. ↑ 8,0 8,1 Morris (2001), էջեր. 516–517.
  9. ↑ Morris (2001), էջ. 700.
  10. ↑ «Hunderassen | Bolonka franzuska».
  11. ↑ 11,0 11,1 Alderton (2008), էջ. 114.
  12. ↑ 12,0 12,1 Morris (2001), էջեր. 531–532.
  13. ↑ Fogle (2009), էջ. 273.
  14. ↑ Rice (2002), էջ. 125.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Fogle (2009), էջ. 271.
  16. ↑ 16,0 16,1 Morris (2001), էջեր. 573–574.
  17. ↑ Alderton (2008), էջ. 117.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Morris (2001), էջեր. 511–512.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Alderton (2008), էջ. 123.
  20. ↑ 20,0 20,1 Morris (2001), էջեր. 529–531.
  21. ↑ Fogle (2009), էջ. 270.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բիշոն&oldid=9620757» էջից