Jump to content

Բիզնես մոդել

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բիզնես մոդել
Ենթակատեգորիամոդել Խմբագրել Wikidata
Թեմայով վերաբերում էstrategic management Խմբագրել Wikidata
Նորարարական բիզնես մոդելը կրկնվող և պոտենցիալ ցիկլային գործընթաց է[1]։

Բիզնես մոդել, կազմակերպության տնտեսական, սոցիալական, մշակութային և այլ համատեքստերում, արժեքի ստեղծման, ապահովման և համախմբման գործընթացի նկարագրություն։ Բիզնեսի համար նկարագրում է այն հատուկ ձևը, որով բիզնեսը պահում է, ծախսում և գումար վաստակում այնպես, որ շահույթ ստանա: Բիզնես մոդելի կառուցման և փոփոխման գործընթացը կոչվում է բիզնես մոդելի նորարարություն և հանդիսանում է բիզնես ռազմավարության մաս[1]։

Տեսականորեն և գործնականում «բիզնես մոդել» տերմինը օգտագործվում է կազմակերպության կամ բիզնեսի հիմնական ասպեկտների ոչ ֆորմալ և պաշտոնական նկարագրությունների լայն շրջանակի համար՝ ներառյալ նպատակը, բիզնես գործընթացը, թիրախային հաճախորդները, առաջարկները, ռազմավարությունները, ենթակառուցվածքները, կազմակերպչական կառուցվածքները, շահույթի կառուցվածքը, մատակարարման աղբյուրները, առևտրի մեթոդները, գործառնական գործընթացները, քաղաքականություն, ներառյալ մշակույթը և այլն:

Համատեքստ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականության մեջ ներկայացված են բիզնես մոդելի մեկնաբանություններն ու սահմանումները: Հարցմանը ղեկավարների պատասխանների համակարգված վերանայումն ու վերլուծությունը տալիս են բիզնես մոդելի սահմանում՝ որպես կազմակերպչական կառուցվածքի նախագիծ, որն ուղղված է առևտրային հնարավորության իրականացմանը[2]։ Այս նախագծման տրամաբանության հետագա ընդլայնումները կարևորում են պատմվածքի կամ հետևողականության օգտագործումը բիզնես մոդելների նկարագրություններում՝ որպես մեխանիզմներ, որոնց միջոցով ձեռնարկատերերը ստեղծում են անսովոր հաջող աճող ընկերություններ[3]։

Բիզնես մոդելներն օգտագործվում են բիզնեսը նկարագրելու և դասակարգելու համար, հատկապես ձեռնարկատիրական միջավայրում, բայց դրանք օգտագործվում են նաև ընկերությունների ներսում գտնվող միջին ղեկավարների կողմից՝ հետագա զարգացման հնարավորություններն ուսումնասիրելու համար: Հայտնի բիզնես մոդելները կարող են ծառայել որպես «բաղադրատոմսեր» ստեղծագործ ղեկավարների համար[4]։ Բիզնես մոդելները որոշ դեպքերում հիշատակվում են նաև հանրային հաշվետվությունների նպատակներով հաշվապահական հաշվառման համատեքստում:

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարիների ընթացքում բիզնես մոդելները շատ ավելի բարդ են դարձել: «Խայծ և կեռիկի» բիզնես մոդելը (հայտնի է նաև որպես «ածելիի և շեղբերի» բիզնես մոդել կամ «հարակից արտադրանքի» բիզնես մոդել) ներկայացվել է 20-րդ դարի սկզբին: Այն ենթադրում է հիմնական արտադրանքը շատ ցածր գնով առաջարկելը, հաճախ վնասով («խայծ»), այնուհետև փոխհատուցման գումարներ գանձելով վերաօգտագործման կամ հարակից ապրանքների կամ ծառայությունների համար («որսալ»): Դրա օրինակներից են․ ածելին (խայծ) և շեղբերը (որսալ), բջջային հեռախոսները (խայծ) և եթերաժամանակը (որսալ), համակարգչային տպիչները (խայծ) և փամփուշտների լիցքավորումը(որսալ, ինչպես նաև տեսախցիկները( խայծ) և տպիչները (կեռիկ): Այս մոդելի տարբերակներից մեկն օգտագործվել է Adobe-ի կողմից, ծրագրային ապահովման մշակող, որն անվճար տրամադրում էր իր փաստաթղթերը ընթերցողներին, բայց փաստաթղթերը ձայնագրելու համար պահանջում էր մի քանի հարյուր դոլար:

1950-ականներին նոր բիզնես մոդելներ հայտնվեցին McDonald's և Toyota ընկերություններում։ 1960-ականներին նորարարներն էին Wal-Mart-ը և հիպերմարկետները։ 1970-ականներին հայտնվեցին նոր բիզնես մոդելներ ներդրված FedEx-ի և Toys R Us-ի կողմից։ 1980-ականներին՝ Blockbuster, Home Depot, Intel և Dell Computer, իսկ 1990-ականներին՝ Southwest Airlines, Netflix, eBay, Amazon.com և Starbucks ընկերությունների կողմից:

Այսօր բիզնես մոդելների տեսակը կարող է կախված լինել նրանից, թե ինչպես է օգտագործվում տեխնոլոգիան: Օրինակ՝ առցանց ձեռնարկատերերը ստեղծել են նաև նոր մոդելներ, որոնք ամբողջովին կախված են գոյություն ունեցող կամ զարգացող նոր տեխնոլոգիաներից: Օգտագործելով տեխնոլոգիան՝ ձեռնարկությունները կարող են հասնել մեծ թվով հաճախորդների՝ նվազագույն ծախսերով: Բացի այդ, աութսորսինգի տարածումը և գլոբալիզացիան հանգեցրել են նրան, որ բիզնես մոդելները պետք է հաշվի առնեն նաև մատակարարների ռազմավարական որոնումը, մատակարարման բարդ շղթաները և համատեղ պայմանագրային կառույցների անցումը[5]։

Տեսական և էմպիրիկ եզրակացություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դիզայնի տրամաբանություն և պատմողական համահունչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դիզայնի տրամաբանությունը բիզնես մոդելը դիտարկում է որպես նոր կազմակերպչական կառույցների ստեղծման կամ գոյություն ունեցող կառույցների փոփոխության արդյունք՝ նոր հնարավորություն ստանալու համար: Ջերի Ջորջը և Ադամ Բոքը(2011) իրականացրել են գրականության համապարփակ վերանայում և հարցումներ են անցկացրել ղեկավարների հետ՝ հասկանալու համար, թե ինչպես են նրանք ընկալում բիզնես մոդելի բաղադրիչները[2]։ Այդ վերլուծության մեջ այս հեղինակները ցույց են տալիս, որ կա դիզայնի տրամաբանություն այն բանի հետևում, թե ինչպես են ձեռնարկատերերը և ղեկավարները ընկալում և բացատրում իրենց բիզնես մոդելը: Դիզայնի տրամաբանության հետագա ընդլայնման մեջ Ջորջը և Բոքը (2012) օգտագործոել են դեպքերի ուսումնասիրություններ և խոշոր ընկերությունների բիզնես մոդելների վերաբերյալ IBM հետազոտության տվյալները՝ նկարագրելու համար, թե ինչպես են գործադիր տնօրեններն ու ձեռնարկատերերը ստեղծում պատմություններ՝ բիզնեսը մեկ հնարավորությունից տեղափոխելու համար[3]։ Նրանք նաև ցույց են տալիս, որ երբ պատմվածքը անհամապատասխան է կամ պատմության բաղադրիչները սխալ են դասավորված, այդ բիզնեսները հակված են ձախողման: Նրանք խորհուրդ են տալիս եղանակներ, որոնցով ձեռնարկատերը կամ գործադիր տնօրենը կարող են ստեղծել փոփոխություններ:

Գործընկեր ընկերությունների միջև փոխլրացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Berglund-ը և Sandstrom-ը (2013) պնդում են, որ բիզնես մոդելները պետք է դիտարկվեն բաց համակարգերի տեսանկյունից, այլ ոչ թե որպես ընկերության ներքին խնդիր: Քանի որ նորարար ընկերությունները գործադիր վերահսկողություն չունեն իրենց շրջապատող ցանցի վրա, նորարարական բիզնես մոդելը, ընդհանուր առմամբ, պահանջում է փափուկ ուժի մարտավարության կիրառում՝ տարբեր շահերի հավասարեցման նպատակով[6]։ Համատեղ հետազոտության և տեխնոլոգիայի արտաքին որոնման մեջ Համելը և համախոհները (2010) նմանապես եզրակացրել են, որ բիզնես գործընկերներ ընտրելիս կարևոր է համոզվել, որ երկու կողմերի բիզնես մոդելները լրացնեն միմյանց[7]։ Օրինակ, նրանք եզրակացրել են, որ կարևոր է բացահայտել պոտենցիալ գործընկերների կողմից արժեքի ստեղծման գործոնները՝ վերլուծելով իրենց բիզնես մոդելները, և որ օգտակար է գտնել գործընկեր ընկերություններ, որոնք հասկանում են իրենց սեփական ընկերության բիզնես մոդելի հիմնական ասպեկտները[8]։

Թենեսիի համալսարանն իրականացրել է սերտ համագործակցության վրա հիմնված գործարար հարաբերությունների ուսումնասիրություն: Հետազոտողները համակարգել են իրենց հետազոտությունները մատակարարների որոնման բիզնես մոդելի շրջանակներում, որը հայտնի է որպես կորպորատիվ աութսորսինգ, մատակարարների որոնման հիբրիդային բիզնես մոդել, որի ընթացքում աութսորսինգի կամ գործարար հարաբերությունների մեջ ներգրավված գնորդներն ու մատակարարները կենտրոնանում են ընդհանուր արժեքների և նպատակների վրա՝ ստեղծելու պայմաններ, որոնք նպաստում են համագործակցությանը և փոխշահավետ են յուրաքանչյուրի համար[9]։

Դասակարգում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոտավորապես 2012 թվականից ի վեր որոշ ուսումնասիրությունների և փորձերի ընթացքում առաջ է քաշվել այսպես կոչված «հեղուկ բիզնես մոդելի» տեսությունը[10][11]:

Խողովակներից անցում հարթակներին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Sangeet Paul Choudary-ն տարբերակում է բիզնես մոդելների երկու լայն ընտանիքները Wired ամսագրի հոդվածում[12]։ Choudary-ին համեմատում է գծային բիզնես մոդելները հարթակների հետ (ցանցային բիզնես մոդելներ): Pipes-ի դեպքում ընկերությունները ստեղծում են ապրանքներ և ծառայություններ, խթանում դրանք և վաճառում սպառողներին: Արժեքը ստեղծվում է հոսանքն ի վեր և սպառվում է հոսանքն ի վար: Գոյություն ունի գծային հոսք, որը շատ նման է խողովակի միջոցով ջրի հոսքին: Ի տարբերություն խողովակների, հարթակները պարզապես նյութեր չեն ստեղծում և խթանում: Դրանք թույլ են տալիս օգտվողներին ստեղծել և սպառել արժեք:

Applico-ի հիմնադիր և գործադիր տնօրեն Ալեքս Մոազեդը հարթակը սահմանում է որպես բիզնես մոդել, որը արժեք է ստեղծում՝ նպաստելով երկու կամ ավելի փոխկապակցված խմբերի, սովորաբար սպառողների և արտադրողների միջև որոշակի արժեքի փոխանակմանը[13]։ Թվային փոխակերպման արդյունքում ՏՏ-ն 21-րդ դարի գերակշռող բիզնես մոդելն է։

MarketWatch-ի[14] վերանայման հոդվածում Choudary-ին, Van Alstyne-ին և Parker-ը հետագայում բացատրում են, թե ինչպես են բիզնես մոդելները խողովակաշարերից տեղափոխվում հարթակներ, ինչը հանգեցնում է ամբողջ արդյունաբերության ոչնչացմանը:

Հարթակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարթակի հաջող բիզնես մոդելը բաղկացած է երեք տարրերից[15]։ Գործիքադարակը ստեղծում է հաղորդակցություն՝ հեշտացնելով այլ օգտվողների միացումը հարթակին: Այս ենթակառուցվածքն ապահովում է մասնակիցների միջև փոխգործակցություն: Կրիտիկական զանգվածին հասնելու համար գործարքային հարթակներում պետք է ներկա լինեն ինչպես արտադրողները, այնպես էլ սպառողները: Matchmaking-ը նպաստում է արժեքի հոսքին՝ կապեր հաստատելով արտադրողների և սպառողների միջև: Տվյալները գործընկերների հաջող որոնման հիմքում են և տարբերում են հարթակները այլ բիզնես մոդելներից:

Չենը (2009) հայտարարել է, որ բիզնես մոդելը պետք է հաշվի առնի Web 2.0-ի հնարավորությունները, ինչպիսիք են կոլեկտիվ միտքը, ցանցային էֆեկտները, օգտագործողի կողմից ստեղծված բովանդակությունը և համակարգերի ինքնակատարելագործման հնարավորությունը: Նա առաջարկել է, որ ծառայությունների ոլորտները, ինչպիսիք են ավիաընկերությունները, ճանապարհային երթևեկությունը, տրանսպորտը, հյուրանոցները, ռեստորանները, տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաները և առցանց խաղերը, պետք է կարողանան օգտվել բիզնես մոդելների ներդրումից, որոնք հաշվի են առնում Web 2.0-ի բնութագրերը: Նա նաև ընդգծել է, որ Web 2.0 բիզնես մոդելը պետք է հաշվի առնի ոչ միայն Web 2.0-ի տեխնոլոգիական ազդեցությունը, այլև ցանցային ազդեցությունը: Նա օրինակ է բերել Amazon-ի հաջողության պատմությունը, որն ամեն տարի հսկայական եկամուտներ է բերում բաց պլատֆորմի մշակման միջոցով, այն աջակցում է ընկերությունների համայնքին, որոնք վերաօգտագործում են Amazon-ի պահանջարկի առևտրային ծառայությունները[16]։

Բիզնես հարթակի մոդելների ազդեցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խոսե վան Դեյքը(2013) մատնանշում է մեդիա հարթակների դրամայնացման երեք հիմնական ուղիներ, որոնք նշում են ավանդական բիզնես մոդելների փոփոխությունը[17]։ Մեկը բաժանորդագրության մոդելն է, որի դեպքում հարթակը օգտատերերից ամսական փոքր վճարներ է գանձում ծառայությունների դիմաց։ Նա նշում է, որ մոդելը հարմար չէր նրանց համար, ովքեր «ընտելացել էին անվճար բովանդակությանը և ծառայություններին», ինչը հանգեցրել է մի տարբերակի՝ ֆրիմիում մոդելի: Երկրորդ մեթոդը գովազդի միջոցով է: Պնդելով, որ ավանդական գովազդն այլևս գրավիչ չէ այն մարդկանց համար, ովքեր օգտագործվում են «օգտատերերի կողմից ստեղծված բովանդակություն և սոցիալական ցանցեր», նա նշում է, որ ընկերությունները այժմ դիմում են նպատակային գովազդի հարմարեցման և անհատականացման ռազմավարություններին: Էրիկ Քլեմոնսը(2009) պնդում է, որ սպառողներն այլևս չեն վստահում առևտրային հաղորդագրությունների մեծամասնությանը[18], Վան Դեյքը պնդում է, որ հարթակները կարող են շրջանցել խնդիրը սոցիալական մեդիա հարթակներում ընկերների կամ ազդեցիկ մարդկանց անձնական առաջարկների միջոցով, որոնք կարող են ծառայել որպես ավելի նուրբ գովազդի ձև. վերջապես, երրորդ ընդհանուր բիզնես մոդելը տվյալների և մետատվյալների դրամայնացումն է, որոնք առաջանում են հարթակների օգտագործումից:

Ծրագրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալոնը և համահեղինակները պարզել են, որ որոշ բիզնես մոդելներ, որոնք իրենք են կազմել, իրականում ավելի լավ են աշխատել, քան մյուսները ԱՄՆ-ի խոշորագույն ընկերություններից բաղկացած տվյալների հավաքածուում 1998-ից 2002 թվականներին, չնայած նրանք չեն ապացուցել բիզնես մոդելի կարևորությունը։

Առողջապահության ոլորտում, և մասնավորապես այն ընկերություններում, որոնք օգտագործում են արհեստական ինտելեկտի հնարավորությունները, բիզնես մոդելների մշակումը հատկապես դժվար է, քանի որ կան բազմաթիվ արժեքային մեխանիզմներ և բազմաթիվ հնարավոր շահագրգիռ կողմեր[19]։

Բիզնես մոդելի հայեցակարգը ներառվել է հաշվապահական հաշվառման որոշ ստանդարտներում: Օրինակ, ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային ստանդարտների խորհուրդը(IASB) օգտագործում է «ֆինանսական ակտիվների կառավարման կազմակերպության բիզնես մոդելը» որպես չափանիշ՝ որոշելու, թե արդյոք այդպիսի ակտիվները պետք է գնահատվեն ամորտիզացված արժեքով կամ իրական արժեքով՝ համաձայն ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային ստանդարտի՝ IFRS 9-ի[20][21][22][23]։ Ֆինանսական հաշվապահական հաշվառման ստանդարտների խորհուրդը 2013 թվականին ֆինանսական գործիքների հաշվառման վերաբերյալ իր առաջարկության մեջ առաջարկել է նաև բիզնես մոդելի նմանատիպ կիրառություն ֆինանսական գործիքների դասակարգման համար[24]։ Բիզնես մոդելի հայեցակարգը ներդրվել է նաև հետաձգված հարկերի հաշվառման մեջ՝ համաձայն Ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային ստանդարտների, ՀՀՄՍ 12-ի 2010 թվականի փոփոխություններով, որը վերաբերում է ներդրումային գույքի հետ կապված հետաձգված հարկերին․ բիզնես մոդելի հայեցակարգը ներդրվել է նաև հետաձգված հարկային հաշվառման մեջ՝ համաձայն Ֆինանսական հաշվետվությունների միջազգային ստանդարտների, 2010 թվականի փոփոխություններով ՀՀՄՍ 12-ում, որը վերաբերում է ներդրումային գույքի հետ կապված հետաձգված հարկերին[25][26][27]։

Ե՛վ IASB-ը, և՛ FASB-ն առաջարկել են օգտագործել բիզնես մոդելի հայեցակարգը վարձատուի վարձակալության եկամուտների և վարձակալության ծախսերի մասին հաշվետվության համատեքստում՝ վարձակալության հաշվառման իրենց համատեղ նախագծի շրջանակներում[28][29][30][31][32]։ 2016 թվականին վարձակալության՝ հաշվապահական հաշվառման իր մոդելում, ՖՀՄՍ 16-ում, ՖՀՄՍ խորհուրդը որոշել է չներառել «ինքնավար օգտակարության» չափանիշը վարձակալության սահմանման մեջ, քանի որ «կազմակերպությունները կարող են տարբեր եզրակացությունների գալ պայմանագրերի վերաբերյալ, որոնք պարունակում են օգտագործման նույն իրավունքները՝ կախված հաճախորդների ռեսուրսների կամ մատակարարների բիզնես մոդելների տարբերություններից»[33]։ Այս հայեցակարգը առաջարկվել է նաև որպես ապահովագրական պայմանագրերի հաշվառման գնահատման և դասակարգման որոշման մոտեցում[34][35]։ Հաշվի առնելով, որ բիզնես մոդելի հայեցակարգը ավելի ու ավելի է կարևորվում ֆինանսական հաշվետվությունների համատեքստում, ֆինանսական հաշվետվությունների եվրոպական խորհրդատվական խումբը(EFRAG), որը խորհուրդ է տալիս Եվրոպական միությանը ֆինանսական հաշվետվությունների ստանդարտների հաստատման վերաբերյալ, 2011 թվականին ձեռնամուխ է եղել «բիզնես մոդելի դերը ֆինանսական հաշվետվություններում»ծրագրի իրականացմանը[36]։

Դիզայն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բիզնես մոդելի մշակումը սովորաբար վերաբերում է ընկերության բիզնես մոդելի մշակման գործունեությանը: Բիզնես-ռազմավարության մշակող եւ իրականացնող Մասան և Տուչին(Massa and Tucci, 2014)[37] ընդգծել են տարբերությունը նոր բիզնես մոդելի ստեղծման, երբ այն դեռ գոյություն չունի, ինչպես հաճախ է պատահում ակադեմիական սպին-օֆֆերի և տեխնոլոգիական ձեռներեցության դեպքում, և գործող բիզնես մոդելը փոխելու միջև, ինչպես, օրինակ, երբ Hilti գործիքների ընկերությունը տեղափոխվել է իր գործիքների վաճառքից լիզինգ մոդելի։ Նրանք ենթադրում էին, որ տարբերություններն այնքան խորն են(Օրինակ՝ առաջին դեպքում ռեսուրսների պակասը և երկրորդում առկա կազմաձևերի և կազմակերպչական կառույցների հետ իներցիան և բախումները), որ գուցե նպատակահարմար լիներ նրանց համար օգտագործել տարբեր տերմիններ: Նրանք առաջարկել են օգտագործել բիզնես մոդելի ձևավորում՝ բիզնես մոդելի մշակման գործընթացին անդրադառնալու համար, երբ այն դեռ գոյություն չունի, և բիզնես մոդելի վերակազմավորում՝ գոյություն ունեցող բիզնես մոդելի փոփոխման գործընթացին անդրադառնալու համար՝ ընդգծելով նաև, որ երկու գործընթացները միմյանց բացառող չեն, այսինքն՝ վերակազմավորումը կարող է ներառել քայլեր, որոնք զուգահեռ են բիզնես մոդելի մշակման փուլերին:

Տնտեսական նկատառումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալ-Դեբեյը և Էյվիսոնը(2010) ծախսերի ֆինանսավորումը համարում են բիզնես մոդելավորման հիմնական հարթություններից մեկը, որն արտացոլում է ծախսերի, գնագոյացման մեթոդների եւ եկամուտների կառուցվածքի հետ կապված տեղեկատվությունը: Ստյուարտը և Ժաոն (2000) բիզնես մոդելը սահմանել են որպես «Նկարագրություն այն մասին, թե ինչպես է ընկերությունը գումար վաստակելու և ժամանակի ընթացքում պահպանելու իր շահույթի հոսքը»[38]։

Բաղադրիչի դիտարկում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օսթերվալդերը և համախոհները (2005) բիզնես մոդելը համարել են որպես հիմք, թե ինչպես է ընկերությունը վարում բիզնեսը[39]։ Սլիուոտզկին(Slywotzky, 1996) բիզնես մոդելը տեսնել է որպես «մեթոդների ամբողջություն, որով ընկերությունը կարող է ընտրել իր հաճախորդներին, սահմանել և տարբերակել ՏՏ առաջարկները, սահմանել այն առաջադրանքները, որոնք հենց ինքն է կատարել, և նրանք, որոնք կարող են փոխանցվել աութսորսինգին՝ դրանք իրենց ռեսուրսներին, շուկա մուտք գործելուն, հաճախորդների համար օգտակարություն ստեղծելու և շահույթ ստանալուն հարմարեցնելով»[40]։

Ռազմավարական արդյունք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայոն և Բրաունը(1999) բիզնես մոդելը դիտարկել են որպես «առանցքային փոխկապակցված համակարգերի կառուցվածք, որոնք ստեղծում և պահպանում են մրցակցային բիզնես»[41] Կասադեուս Մասանելը և Ռիքարտը(2011) բացատրել են բիզնես մոդելը որպես մի շարք «ընտրության ընտրանքներ (քաղաքականություն, ակտիվներ և կառավարում)» և «հետևանքներ(ճկուն և կոշտ)» և ընդգծել են «ինչպես է ՏՏ-ն փոխազդում արդյունաբերության այլ խաղացողների մոդելների հետ», այլ ոչ թե այն մեկուսացված դիտարկելու կարևորությունը[42]։

Դիզայնի և զարգացման սահմանումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զոթը և Ամիթը (2009) դիտարկել են բիզնես մոդելի դիզայնը թեմաների և դիզայնի բովանդակության տեսանկյունից: Դիզայնի թեմաները վերաբերում էին համակարգի գերիշխող արժեքի ստեղծման շարժիչներին, իսկ դիզայնի բովանդակությունն ավելի մանրամասն ուսումնասիրել է կատարվելիք գործողությունները, գործողությունների կապակցումն ու հաջորդականությունը և թե ով պետք է կատարեր այդ գործողությունները[43]։

Շեշտը դիզայնի թեմաների վրա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Շրջակա միջավայր-ռազմավարություն-կառուցվածք-գործառնություններ» բիզնես մոդելի մշակում

Բիզնես մոդելի զարգացման շրջանակ մշակելով՝ շեշտը դնելով դիզայնի թեմաների վրա, Լիմը(2010) առաջարկել է միջավայր-ռազմավարություն-կառուցվածք-գործառնություններ(ՄՌԿԳ) բիզնես մոդելի զարգացումը, որը հաշվի է առնում կազմակերպության ռազմավարության համապատասխանեցումը կազմակերպության կառուցվածքին, գործառնություններին և շրջակա միջավայրի գործոններին՝ մրցակցային առավելություն ձեռք բերելու համար ծախսերի, որակի, ժամանակի, ճկունության, նորարարության և հուզական գործոնների տարբեր համակցություններում[44]։

Շեշտը դիզայնի և բովանդակության վրա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բիզնես մոդելի դիզայնը ներառում է ընկերության հետևյալ բաղադրիչների մոդելավորումն ու նկարագրությունը.

  • արժեքային առաջարկներ
  • թիրախային հաճախորդների սեգմենտներ
  • բաշխման ուղիներ
  • հաճախորդների հետ հարաբերություններ
  • արժեքի կազմաձևեր
  • հիմնական կարողություններ
  • առևտրային ցանց
  • գործընկերային ցանց
  • ծախսերի կառուցվածք
  • եկամտի մոդել

Բիզնես մոդելի ձևավորման ձևանմուշը կարող է հեշտացնել ընկերության բիզնես մոդելի մշակման և նկարագրության գործընթացը: 2017-ին հրապարակված հոդվածում[45], Ջոնսոնը ցույց է տվել, թե ինչպես կարող են օգտակար կիրառվել մատրիցային մեթոդները՝ բնութագրելու ռեսուրսների, ծախսերի և եկամուտների կառուցվածքը, որոնք բիզնեսն օգտագործում է հաճախորդների համար արժեք ստեղծելու և տրամադրելու համար, ինչը սահմանում է իր բիզնես մոդելը: Այս մեթոդի համակարգումը(Ջոնսոնը օգտագործել է բիզնես մոդելի յոթ մատրիցային տարրերի բիզնես գենոմային ծածկագիրը) կարող էր աջակցել տաքսոնոմիական մոտեցմանը բիզնես մոդելների էմպիրիկ հետազոտություններին այնպես, ինչպես Լիննեուսի տաքսոնոմիան հեղափոխեց կենսաբանությունը:

Daas-ը և համահեղինակները (2012) մշակեցին որոշումների կայացման աջակցման համակարգ (ՈԿԱՀ) բիզնես մոդելի դիզայնի համար: Իրենց ուսումնասիրության մեջ մշակվել է որոշումների կայացման աջակցման համակարգ (ՈԿԱՀ)՝ օգնելու ծառայություն որպես ծրագրային ապահովում (SaaS) մոդելին այս գործընթացում, հիմնված դիզայնի մոտեցման վրա, որը բաղկացած է դիզայնի գործընթացից, որն ուղղորդվում է դիզայնի տարբեր մեթոդներով[46]։

Օրինակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Որոշ թվային մեդիա հարթակներ օգտագործում են «եռակի արտադրանքի» բիզնես մոդելը, որտեղ տեղեկատվական-ժամանցային ծրագիրը(տեղեկատվություն և զվարճանք) փոխանակվում է ուշադրության և օգտատերերի տվյալների հսկողության հետ, որոնք, իր հերթին, դրամայնացվում են նպատակային գովազդային եկամուտների համար[47]։

Բիզնես մոդելների վաղ պատմության մեջ շատ բնորոշ էր սահմանել բիզնես մոդելների տեսակներ, ինչպիսիք են աղյուս ու շաղախը կամ էլեկտրոնային միջնորդը: Այնուամենայնիվ, այս տեսակները սովորաբար նկարագրում են բիզնեսի միայն մեկ ասպեկտ (հաճախ՝ եկամտի մոդելը): Հետևաբար, բիզնես մոդելների վերաբերյալ վերջին գրականությունը կենտրոնանում է բիզնես մոդելը որպես ամբողջություն նկարագրելու վրա, ամենատեսանելի ասպեկտների ամենակարևոր ասպեկտներից մեկի վրա կենտրենանալու փոխարեն:

Հետևյալ օրինակները ընդհանուր պատկերացում են տալիս տարբեր տեսակի բիզնես մոդելների մասին, որոնք քննարկվել են «բիզնես մոդել» տերմինի գյուտից ի վեր:

«Աղյուսներ և կտտոցներ» բիզնես մոդել
Բիզնես մոդել, որի միջոցով ընկերությունը միավորում է ինչպես օֆլայն ներկայությունը (bricks), այնպես էլ առցանց ներկայությունը(clicks): Աղյուսների և կտտոցների մոդելի մեկ օրինակ է այն իրավիճակը, երբ խանութների ցանցը թույլ է տալիս օգտվողին պատվիրել ապրանքներ առցանց, բայց միևնույն ժամանակ թույլ է տալիս նրան վերցնել իր պատվերը տեղական խանութից:
Կոլեկտիվ բիզնես մոդելներ
Բիզնես համակարգը, կազմակերպությունը կամ ասոցիացիան, ընդհանուր առմամբ, բաղկացած է համեմատաբար մեծ թվով բիզնեսներից, առևտրականներից կամ մասնագետներից նույն կամ հարակից գործունեության ոլորտներում, որոնք միավորում են ռեսուրսները, տեղեկատվություն են փոխանակում կամ այլ առավելություններ են տրամադրում իրենց անդամներին: Օրինակ՝ գիտական պարկը կամ բարձր տեխնոլոգիական համալսարանը տրամադրում է ընդհանուր ռեսուրսներ(օրինակ՝ մաքուր տարածքներ և այլ լաբորատոր հարմարություններ) իր տարածքում գտնվող ընկերություններին և, ի լրումն, ձգտում է ստեղծել նորարարական համայնք այդ ընկերությունների և նրանց աշխատակիցների միջև[48]։
Միջնորդին շրջանցելու մոդել
Մատակարարման շղթայում միջնորդների վերացում. փոխանակ ավանդական բաշխման ալիքներ օգտագործելու, որոնք ունեին որոշ միջանկյալ հղումներ (օրինակ՝ դիստրիբյուտոր, մեծածախ վաճառող, բրոքեր կամ գործակալ), ընկերություններն այժմ կարող են գործ ունենալ յուրաքանչյուր հաճախորդի հետ ուղղակիորեն, օրինակ՝ ինտերնետի միջոցով:
Ուղղակի վաճառքի մոդել
Ուղղակի վաճառքը ապրանքների շուկայավարումն ու վաճառքն է սպառողներին ուղղակիորեն՝ որոշակի մանրածախ վայրից դուրս: Վաճառքը սովորաբար իրականացվում է երեկույթների կազմակերպման, անհատական ցույցերի և այլ միջոցառումների միջոցով: Սրա սահմանումը հետևյալն է. «ապրանքների և ծառայությունների ուղղակի անձնական ներկայացում, ցուցադրում և վաճառք սպառողներին, սովորաբար նրանց տանը կամ աշխատավայրում»[49]։
Բաշխման բիզնես մոդելներ
Մուտքը վճարովի է, ելքը՝ անվճար
Բիզնես մոդել, որն աշխատում է՝ առաջին hաճախորդից գանձելով ծառայության վճար և այդ ծառայությունն անվճար առաջարկելով հետագա հաճախորդներին:
Ֆրանչայզինգ
Ֆրանչայզինգը մեկ այլ ընկերության հաջող բիզնես մոդելի օգտագործման պրակտիկա է: Ֆրանչայզերի համար արտոնությունը այլընտրանք է «խանութների ցանց» ստեղծելու համար՝ ապրանքներ տարածելու և ցանցի ներդրումներից և պատասխանատվությունից խուսափելու համար: Ֆրանչայզիի հաջողությունը ֆրանչայզերի հաջողությունն է: Ենթադրվում է, որ ֆրանչայզին ավելի շատ խթաններ ունի, քան անմիջական աշխատողը, քանի որ նա ուղղակիորեն հետաքրքրված է բիզնեսով:
Մատակարարների որոնման բիզնես մոդել
Մատակարարների որոնման բիզնես մոդելները համակարգված մոտեցում են մատակարարների հետ հարաբերությունների կառուցվածքին: Մատակարարների որոնման բիզնես մոդելը բիզնես մոդելի տեսակ է, որը կիրառվում է գործարար հարաբերությունների վրա, երբ հաջողության հասնելու համար մի քանի կողմեր պետք է համագործակցեն միմյանց հետ: Գոյություն ունեն մատակարարների որոնման յոթ բիզնես մոդելներ, որոնք տատանվում են գործարքից մինչև ներդրումներ: Սրանք յոթ մոդելներ են՝ հիմնական մատակարար, հաստատված մատակարար, նախընտրելի մատակարար, արդյունքների վրա հիմնված կառավարվող ծառայությունների մոդել, կորպորատիվ աութսորսինգի բիզնես մոդել, ծառայությունների փոխանակման մոդել և սեփական կապիտալի գործընկերության մոդել: Մատակարարների որոնման բիզնես մոդելները կենտրոնանում են գնումների մասնագետների վրա, ովքեր փնտրում են ժամանակակից մոտեցում՝ գնորդների և մատակարարների միջև լավագույն համապատասխանությանը հասնելու համար: Աութսորսինգի բիզնես մոդելի տեսությունը հիմնված է Թենեսիի համալսարանի(UT), աութսորսինգի արդյունաբերության խմբի(SIG), աութսորսինգի հետազոտությունների, կրթության կենտրոնի(CORE), պայմանագրերի և առևտրային կառավարման միջազգային ասոցիացիայի(IACCM) համատեղ հետազոտությունների վրա: Այս ուսումնասիրությունը հիմք է հանդիսացել 2016 թվականի «նոր տնտեսության մեջ մատակարարների ռազմավարական որոնում. ժամանակակից գնումներում մատակարարների որոնման բիզնես մոդելների ներուժի օգտագործում» գրքի համար[50]։
Ֆրիմիում բիզնես մոդելը
Բիզնես մոդել, որն աշխատում է՝ առաջարկելով հիմնական վեբ ծառայություններ կամ հիմնական ներբեռնվող թվային արտադրանք անվճար, բայց հավելյալ վճար գանձելով առաջադեմ կամ հատուկ գործառույթների համար[51]։
Վճարեք որքան կարող եք
Շահույթ չհետապնդող կամ առևտրային բիզնես մոդել, որը կախված չէ իր ապրանքների սահմանված գներից, բայց փոխարենը հաճախորդներին առաջարկում է վճարել այնքան, որքան կարծում են, որ ապրանքը կամ ծառայությունն արժե իրենց համար[52][53]։ Սա հաճախ օգտագործվում է որպես գովազդային մարտավարություն[54], բայց կարող է նաև լինել բիզնեսի վարման սովորական մեթոդ։ Դա նվերների տնտեսության և խաչաձև սուբսիդավորման տեսակ է, քանի որ հաջողությունը կախված է փոխադարձությունից և վստահությունից: «Վճարիր այն, ինչ ուզում ես» երբեմն օգտագործվում է որպես հոմանիշ, բայց «վճարիր այն, ինչ կարող ես»- ը հաճախ ավելի շատ ուղղված է բարեգործությանը կամ սոցիալական կարիքներին, ավելի շատ՝ վճարունակությանը, մինչդեռ «վճարիր այն, ինչ ուզում ես»-ը հաճախ ավելի լայնորեն ուղղված է ընկալվող արժեքին՝ զուգորդված վճարելու ցանկության և կարողության հետ:
Ավելացված արժեքի վերավաճառողի մոդել
Ավելացված արժեքի վերավաճառողը այն մոդելն է, երբ ձեռնարկությունը արտադրում է մի բան, որը վերավաճառվում է այլ ձեռնարկությունների կողմից, բայց փոփոխություններով, որոնք արժեք են ավելացնում բնօրինակ արտադրանքին կամ ծառայությանը: Այս փոփոխությունները կամ լրացումները հիմնականում ունեն արդյունաբերության առանձնահատկություններ և անհրաժեշտ են տարածման համար: Ընկերությունները, որոնք անցնում են VAR մոդելի, պետք է զարգացնեն VAR ցանցը: Սա համագործակցության նորագույն բիզնես մոդելներից մեկն է, որը կարող է արագացնել զարգացման ցիկլերը և կարող է օգտագործվել շատ տեխնոլոգիական ընկերությունների, հատկապես ծրագրային ապահովման մշակողների կողմից:

բիզնես մոդելների այլ օրինակներ են․

  • Աճուրդի բիզնես մոդել
  • Բոլորը մեկում բիզնես մոդել
  • Քիմիական լիզինգ
  • Էժան փոխադրողների բիզնես մոդել
  • Հավատարմության բիզնես մոդելներ
  • Մենաշնորհային բիզնես մոդել
  • Բազմամակարդակ շուկայավարման բիզնես մոդել
  • Ցանցային էֆեկտների բիզնես մոդել
  • Առցանց աճուրդի բիզնես մոդել
  • Առցանց բովանդակության բիզնես մոդել
  • Պրեմիում բիզնես մոդել
  • Մասնագիտական բաց ցանցային մոդել
  • Ֆինանսական բուրգի բիզնես մոդել
  • Ածելիի և սայրի արտադրության մոդել
  • Ապրանքների սպասարկման բիզնես մոդել
  • Բաժանորդագրության բիզնես մոդել
  • Ցանցային կազմակերպիչներ
  • Վիրտուալ բիզնես մոդել

Ֆրեյմվորք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թեև Webvan-ը ձախողվել է հյուսիսամերիկյան սուպերմարկետների արդյունաբերությունը տապալելու իր նպատակին հասնելու ճանապարհին, մի քանի սուպերմարկետների ցանցեր (ինչպես Safeway Inc.-ը) գործարկել են իրենց սեփական առաքման ծառայությունները՝ թիրախավորելու այն տեղը շուկան, որին սպասարկել է Webvan-ը:
Բիզնես մոդել Canvas-ի օրինակ։

Տեխնոլոգիաների վրա հիմնված համայնքները սահմանել են բիզնես մոդելավորման «ֆրեյմվորքեր»: Այս ֆրեյմվորքերը փորձում են սահմանել խիստ մոտեցում բիզնեսի համար արժեքային հոսքերի որոշման հարցում: Այնուամենայնիվ, անհասկանալի է, թե որքանով են նման ֆրեյմվորքերը իրականում կարևոր բիզնեսի պլանավորման համար: Բիզնես մոդելի ֆրեյմվորքը ներկայացնում է ցանկացած ընկերության հիմնական կողմը․ դրանք ներառում են «մի շարք մեթոդներ, որոնց միջոցով ընկերությունն ընտրում է իր հաճախորդներին, սահմանում և տարբերակում է իր առաջարկները, որոշում է այն առաջադրանքները, որոնք ինքը կարող է կատարել, որոնց միջոցով կարող է խնայել իր ռեսուրսները, շուկա դուրս գալ, օգտակարություն ստեղծել հաճախորդների համար և շահույթ ստանալ»[55]։ Բիզնեսի կառուցվածքը ներառում է ներքին գործոններ(շուկայի վերլուծություն, ապրանքների/ծառայությունների խթանում, վստահության զարգացում, սոցիալական ազդեցություն և գիտելիքների փոխանակում) և արտաքին գործոններ(մրցակիցներ և տեխնոլոգիական ասպեկտներ)[56]։

  • Տեղեկատու բիզնես մոդել
Տեղեկատու բիզնես մոդելը տեղեկատու մոդել է, որը կենտրոնանում է ձեռնարկության, սպասարկման կազմակերպության կամ պետական հաստատության հիմնական բիզնեսի ճարտարապետական ասպեկտների վրա:
  • Բաղադրիչ բիզնես մոդել
IBM-ի կողմից մշակված տեխնոլոգիա՝ ձեռնարկության մոդելավորման և վերլուծության համար: Սա բիզնեսի բաղադրիչների կամ «շինարարական բլոկների» տրամաբանական ներկայացում կամ քարտեզ է, որը կարող է ներկայացվել մեկ էջում: Այն կարող է օգտագործվել կազմակերպության հնարավորություններին և ներդրումներին կորպորատիվ ռազմավարության համապատասխանությունը վերլուծելու, ավելորդ կամ կրկնօրինակ բիզնես հնարավորությունները բացահայտելու համար և այլն:
  • Ծառայությունների ոլորտի արդյունաբերականացման բիզնես մոդել
Ռազմավարական կառավարման և ծառայությունների շուկայավարման մեջ օգտագործվող բիզնես մոդելը ծառայությունների մատուցումը համարում է արդյունաբերական օպտիմալացման ընթացակարգերին ենթակա արտադրական գործընթաց։
  • Բիզնես մոդել Canvas
Մշակված Ա. Օստերվալդերի, Իվ Պինյեի, Ալան Սմիթի և 45 երկրների 470 մասնագետ-պրակտիկանտների կողմից՝ բիզնես մոդել canvas-ը[57][58], հանդիսանում է բիզնես մոդելների տարրերը նկարագրելու համար առավել հաճախ օգտագործվող շրջանակներից մե
  • ԱՈՒՌԳ
ԱՈՒՌԳ-ը մշակվել է Մարկ վան Էկի և Էլեն Վան Զանտենի կողմից Business Openers-ից՝ որպես «մեկ էջանոց բիզնես պլան»: Այն թարգմանվել է աշխարհի մի քանի լեզուներով: 2015 թվականին Նիդերլանդներում համարվել է թիվ 1 կառավարման գիրք: Մեկ էջանոց բիզնես պլանի հիմքը ԱՈՒՌԳ-ն է: Առաջադրանքներ, ուղենիշներ, ռազմավարություններ և գործողություններ(վահանակ և գործողություններ):

Առնչվող հասկացություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բիզնես մոդելի նախագծման գործընթացը բիզնես ռազմավարության մի մասն է: Բիզնես մոդելի ձևավորումը և նորարարությունը վերաբերում են այն ձևին, թե ինչպես է ընկերությունը(կամ ընկերությունների ցանցը) սահմանում իր բիզնես տրամաբանությունը ռազմավարական մակարդակում:

Ընդհակառակը, ընկերությունները իրականացնում են իրենց բիզնես մոդելը գործառնական մակարդակում՝ իրենց բիզնես գործառնությունների միջոցով: Սա վերաբերում է նրանց գործընթացների մակարդակի գործունեությանը, հնարավորություններին, գործառույթներին և ենթակառուցվածքներին(օրինակ՝ նրանց բիզնես գործընթացներին և բիզնես գործընթացների մոդելավորմանը), նրանց կազմակերպչական կառուցվածքներին(օրինակ՝ օրգանոգրամներին, աշխատանքային հոսքերին, մարդկային ռեսուրսներին) և համակարգերին(օրինակ՝ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ճարտարապետությանը, հոսքագծերին):

Ապրանքանիշը բիզնես մոդելի հետևանք է և սերտորեն կապված է դրա հետ, քանի որ բիզնես մոդելը որոշում է ապրանքանիշի հեռանկարը, և ապրանքանիշի արժեքը դառնում է մոդելի անբաժանելի մասը: Դրա կառավարումը համապարփակ մարքեթինգային խնդիր է:

Ստանդարտ տերմինաբանությունը և բիզնես մոդելների օրինակները կիրառելի չեն շահույթ չհետապնդող կազմակերպությունների մեծ մասի համար, քանի որ նրանց եկամտի աղբյուրները, ընդհանուր առմամբ, չեն համընկնում շահույթ ստացող կազմակերպությունների հետ: Փոխարենը, սովորաբար օգտագործվում է «ֆինանսավորման մոդել» տերմինը[59]։

Մոդելը սահմանվում է կազմակերպության տեսլականով, առաքելությամբ և արժեքներով, ինչպես նաև կազմակերպության համար մի քանի սահմաններով՝ ինչ ապրանքներ կամ ծառայություններ է մատուցելու, ինչ հաճախորդներ կամ շուկաներ է թիրախավորելու և մատակարարման որ ուղիներն է օգտագործելու: Առաքելությունն ու տեսլականը միասին վերցրած կազմում են ընդհանուր բիզնես նպատակի մի մասը: Չնայած բիզնես մոդելը ներառում է բարձր մակարդակի ռազմավարություններ և մարտավարական ուղեցույցներ այն մասին, թե ինչպես է կազմակերպությունը իրականացնելու մոդելը, այն նաև ներառում է տարեկան նպատակներ, որոնք սահմանում են այն հատուկ քայլերը, որոնք կազմակերպությունը մտադիր է ձեռնարկել հաջորդ տարի և դրանց իրականացման համար ակնկալվող իրականացման միջոցառումները:

Բիզնես մոդելի նորարարություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բիզնես մոդելի նորարարական տիպեր[60]։

Երբ կազմակերպությունը ստեղծում է նոր բիզնես մոդել, գործընթացը կոչվում է բիզնես մոդելի նորարարություն[61][62]։ Այս թեմայի վերաբերյալ կան մի շարք ակնարկներ,[60][63][64],այսպիսով, հայեցակարգը հեշտացնում է մեկ բիզնես մոդելից մյուսը անցումը վերլուծելը և պլանավորելը[64], բիզնես մոդելի հաճախակի և հաջող նորարարությունները կարող են բարձրացնել կազմակերպության կայունությունը շրջակա միջավայրի փոփոխությունների նկատմամբ, և եթե կազմակերպությունն ունի դրա հնարավորությունները, ապա, այն կարող է դառնալ մրցակցային առավելություն[65]։ Չնայած բիզնես մոդելի նորամուծությունները խոստանում են ֆինանսական եկամուտներ[66], բիզնես մոդելի արմատական նորարարության ժամանակաշրջանները կարող են նվազեցնել կազմակերպության անձնակազմի համապատասխանությունը և այդպիսով հանգեցնել աշխատուժի մեծ տատանումների[67]։

Բիզնես մոդելի հարմարեցում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որպես բիզնես մոդելի դինամիկայի հատուկ օրինակ, հետազոտական ուղղություն, որը հիմնված է բիզնես մոդելների տեղի ունեցող փոփոխությունների վրա՝ BMA-ը սահմանում է ընթացիկ բիզնես մոդելի թարմացումը՝ համաձայն համատեքստից բխող փոփոխությունների: BMA-ն կարող է լինել նորարարական, թե ոչ՝ կախված է կատարված փոփոխությունների նորության աստիճանից: Նոր պայմանների համաձայն, այս խնդիրները լուծելու համար առաջարկվում են բիզնես մոդելի մի քանի տարրեր, որոնք նորացնում են բիզնես մոդելը: Ընկերությունները հարմարեցնում են իրենց բիզնես մոդելը, երբ ինչ-որ մեկը կամ ինչ-որ բան, ինչպիսին է COVID-19-ը, խաթարում է շուկան: BMA-ը կարող է հարմար լինել ցանկացած կազմակերպության համար, բայց աշխատակիցներն ավելի մոտիվացված են հարմարեցնել իրենց ներկայիս կառավարման համակարգը, քան արմատապես փոխել այն կամ ստեղծել նորը[68]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Geissdoerfer, Martin; Savaget, Paulo; Evans, Steve (2017). «The Cambridge Business Model Innovation Process». Procedia Manufacturing. 8: 262–269. doi:10.1016/j.promfg.2017.02.033. ISSN 2351-9789.
  2. ↑ 2,0 2,1 George, G and Bock AJ. 2011. The business model in practice and its implications for entrepreneurship research. Entrepreneurship Theory and Practice, 35(1): 83-111
  3. ↑ 3,0 3,1 George, G and Bock AJ. 2012. Models of opportunity: How entrepreneurs design firms to achieve the unexpected. Cambridge University Press, 978-0-521-17084-0
  4. ↑ Baden-Fuller, Charles; Mary S. Morgan (2010). «Business Models as Models» (PDF). Long Range Planning. 43 (2/3): 156–171. doi:10.1016/j.lrp.2010.02.005.
  5. ↑ Unpacking Sourcing Business Models: 21st Century Solutions for Sourcing Services, The University of Tennessee, 2014
  6. ↑ Berglund, Henrik; Sandström, C (2013). «Business model innovation from an open systems perspective: structural challenges and managerial solutions». International Journal of Product Development. 8 (3/4): 274–2845. doi:10.1504/IJPD.2013.055011. S2CID 293423.
  7. ↑ Karl M. Popp & Ralf Meyer (2010). Profit from Software Ecosystems: Business Models, Ecosystems and Partnerships in the Software Industry. Norderstedt, Germany: BOD. ISBN 978-3-8391-6983-4.
  8. ↑ Hummel, E., G. Slowinski, S. Matthews, and E. Gilmont. 2010. Business models for collaborative research. Research Technology Management 53 (6) 51-54.
  9. ↑ Vitasek, Kate. Vested Outsourcing: Five Rules that will Transform Outsourcing" (New York: Palgrave Macmillan, 2012) 978-1-137-29719-8
  10. ↑ Pedersen, Kristian Bonde; Svarre, Kristoffer Rose; Slepniov, Dmitrij; Lindgren, Peter. «Global Business Model – a step into a liquid business model» (PDF).
  11. ↑ Henning, Dietmar (2012-02-11). «IBM launches new form of day-wage labour». World Socialist Web Site. International Committee of the Fourth International (ICFI). Վերցված է 2015-02-24-ին. «The "liquid" model now being pursued is not limited to IBM. [...] It is no accident that IBM is looking to Germany as the country to pilot this model. Since the Hartz welfare and labour "reforms" of the former Social Democratic Party-Green government (1998–2005), Germany is at the forefront in developing forms of precarious employment. [...] The IBM model globalises the so-called employment contract, increasingly replacing agency working as the preferred form of low-wage labour. Companies assign key tasks to subcontractors, paying only for each project.»
  12. ↑ Choudary, Sangeet Paul (2013). "Why Business Models fail: Pipes vs. Platforms". Wired.
  13. ↑ "What is a Platform" by Alex Moazed on May 1, 2016
  14. ↑ "What Twitter knows that Blackberry didn't", Choudary, Van Alstyne, Parker, MarketWatch
  15. ↑ Choudary, Sangeet Paul (January 31, 2013). «Three elements of a successful platform». Harvard Business Review.
  16. ↑ Chen, T. F. 2009. Building a platform of Business Model 2.0 to creating real business value with Web 2.0 for web information services industry. International Journal of Electronic Business Management 7 (3) 168-180.
  17. ↑ Dijck, José van. (2013). The culture of connectivity : a critical history of social media. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-997079-7. OCLC 839305263.
  18. ↑ Clemons, Eric K. (2009). «Business Models for Monetizing Internet Applications and Web Sites: Experience, Theory, and Predictions». Journal of Management Information Systems (անգլերեն). 26 (2): 15–41. doi:10.2753/MIS0742-1222260202. ISSN 0742-1222. S2CID 33373266.
  19. ↑ Garbuio, Massimo; Lin, Nidthida (2018). «Artificial Intelligence as a Growth Engine for Health Care Startups: Emerging Business Models». California Management Review. 61 (2): 59–83. doi:10.1177/0008125618811931. S2CID 158219917.
  20. ↑ International Financial Reporting Standard 9: Financial Instruments. International Accounting Standards Board. October 2010. էջ A312.
  21. ↑ «The beginning of the end for IAS 39 - Issue of IFRS 9 regarding Classification and Measurement of Financial Assets». Deloitte & Touche. November 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-23-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  22. ↑ «Business Models Matter (for Accounting, That Is)». cfo.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-20-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  23. ↑ «An optimist sees the opportunity in every difficulty: is IFRS 9 an opportunity or a difficulty?». Ernst & Young. December 2010. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-05-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  24. ↑ «FASB Exposure Draft: Recognition and Measurement of Financial Assets and Financial Liabilities». Financial Accounting Standards Board. April 12, 2013. էջ 174. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին. Վերցված է 2013-06-11-ին.
  25. ↑ International Accounting Standard 12: Income Taxes. International Accounting Standards Board. December 31, 2010. էջ A508.
  26. ↑ «IASB issues amendments to IAS 12» (PDF). Deloitte & Touche. January 2010. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011-09-09-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  27. ↑ «Amendments to IAS 12:Income Taxes» (PDF). Ernst & Young. December 2010. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011-10-20-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  28. ↑ «Exposure Draft:Leases» (PDF). International Accounting Standards Board. August 2010. էջ 31. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011-09-05-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  29. ↑ «Exposure Draft: Leases». Financial Accounting Standards Board. August 17, 2010. էջ 29. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-04-08-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  30. ↑ «Project Update: Leases—Joint Project of the FASB and the IASB». Financial Accounting Standards Board. August 1, 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-01-05-ին. Վերցված է 2012-08-02-ին.
  31. ↑ «Exposure Draft: Leases» (PDF). International Accounting Standards Board. May 2013. էջ 30. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013-11-26-ին. Վերցված է 2013-06-11-ին.
  32. ↑ «FASB Exposure Draft: Leases». Financial Accounting Standards Board. May 16, 2013. էջ 82. Արխիվացված է օրիգինալից June 27, 2013-ին. Վերցված է 2013-06-11-ին.
  33. ↑ IFRS 16 Leases: Basis for Conclusions. International Accounting Standards Board. January 2016. էջ 39.
  34. ↑ «Application of business model to insurance contracts» (PDF). HUB global insurance group. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011-07-23-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  35. ↑ «FASB Education Session - Insurance Contracts:PricewaterhouseCoopers Summary of the Meeting» (PDF). PricewaterhouseCoopers. February 9, 2010. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  36. ↑ «EFRAG calls for candidates for an Advisory Panel on the proactive project on the Role of the Business Model in Financial Reporting». European Financial Reporting Advisory Group. December 15, 2010. Արխիվացված է օրիգինալից June 24, 2011-ին. Վերցված է 2011-06-03-ին.
  37. ↑ Massa, L., & Tucci, C. L. 2014. Business model innovation. In M. Dodgson, D. M. Gann & N. Phillips (Eds.), The Oxford handbook of innovation management: 420–441. Oxford, UK: Oxford University Press.
  38. ↑ Lee, G. K. and R. E. Cole. 2003. Internet Marketing, Business Models and Public Policy. Journal of Public Policy and Marketing 19 (Fall) 287-296.
  39. ↑ Osterwalder, A., Pigneur, Y. and C. L. Tucci. 2005. Clarifying Business Models: Origins, Present, and Future of the Concept. Communications of the Association for Information Systems 16 1-40.
  40. ↑ Slywotzky, A. J. (1996). Value Migration: How to Think Several Moves Ahead of the Competition. Boston, MA: Harvard Business Review Press.
  41. ↑ Mayo, M. C. and G.S. Brown. 1999. Building a Competitive Business Model. Ivey Business Journal63 (3) 18-23.
  42. ↑ «How to Design a Winning Business Model». Harvard Business Review. Վերցված է 2016-11-23-ին.
  43. ↑ Zott, C. and R. Amit. 2009. Business Model Design: An Activity System Perspective. Long Range Planning 43 216-226
  44. ↑ Lim, M. 2010. Environment-Strategy-Structure-Operations (ESSO) Business Model. Knowledge Management Module at Bangor University, Wales. https://communities-innovation.com/wp-content/uploads/2019/06/ESSO-Business-Model-Michael-Lim-Bangor-University-iii.pdf Արխիվացված 2019-09-20 Wayback Machine
  45. ↑ Johnson P. (December 2017). «Business Models: Formal Description and Economic Optimization». Managerial and Decision Economics. 38–8 (8): 1105–1115. doi:10.1002/mde.2849 – via JSTOR.
  46. ↑ Daas, D., Hurkmans, T., Overbeek, S. and Bouwman, H. 2012. Developing a decision support system for business model design. Electronic Markets - The International Journal on Networked Business, published Online 29. Dec. 2012.
  47. ↑ Diaz Ruiz, Carlos (2023-10-30). «Disinformation on digital media platforms: A market-shaping approach». New Media & Society (անգլերեն). doi:10.1177/14614448231207644. ISSN 1461-4448. "Figure 3. The triple-product business model of digital media markets."
  48. ↑ Borgh, Michel; Cloodt, Myriam; Romme, A. Georges L. (2012). «Value creation by knowledge-based ecosystems: Evidence from a field study». R&D Management. 42 (2): 150–169. doi:10.1111/j.1467-9310.2011.00673.x. S2CID 154771621.
  49. ↑ Michael A. Belch George E. Belch Advertising and Promotion: An Integrated Marketing Communications Perspective, 7/e., McGraw-Hill/Irwin, 2006
  50. ↑ Keith, Bonnie; և այլք: (2016). Strategic Sourcing in the New Economy: Harnessing the Potential of Sourcing Business Models for Modern Procurement (1st ed.). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1137552181.
  51. ↑ JLM de la Iglesia, JEL Gayo, "Doing business by selling free services". Web 2.0: The Business Model, 2008. Springer
  52. ↑ Gergen, Chris; Gregg Vanourek (December 3, 2008). «The 'pay as you can' cafe». The Washington Times. Վերցված է 2009-03-10-ին.
  53. ↑ Tyrangiel, Josh (October 1, 2007). «Radiohead Says: Pay What You Want». Time. Արխիվացված է օրիգինալից October 4, 2007-ին. Վերցված է 2009-03-10-ին.
  54. ↑ «Pay What You Can». Alley Theatre. Վերցված է 2009-03-10-ին.
  55. ↑ Slywotzky, A. J. (1996). Value Migration: How to Think Several Moves Ahead of the Competition. Boston, MA: Harvard Business School Press.
  56. ↑ Ferri Fernando, D'Andrea Alessia, Grifoni Patrizia (2012). IBF: An Integrated Business Framework for Virtual Communities in Journal of electronic commerce in organizations; IGI Global, Hershey (Stati Uniti d'America)
  57. ↑ Business Model Generation, Alexander Osterwalder, Yves Pigneur, Alan Smith, and 470 practitioners from 45 countries, self-published, 2010
  58. ↑ 'The Business Model Ontology - A Proposition In A Design Science Approach Արխիվացված 2011-05-11 Wayback Machine
  59. ↑ William Foster, Peter Kim, Barbara Christiansen. Ten Nonprofit Funding Models Արխիվացված 2012-08-20 Wayback Machine, Stanford Social Innovation Review. 2009-03-05.
  60. ↑ 60,0 60,1 Geissdoerfer, Martin; Vladimirova, Doroteya; Evans, Steve (2018). «Sustainable business model innovation: A review». Journal of Cleaner Production. 198: 401–416. doi:10.1016/j.jclepro.2018.06.240. ISSN 0959-6526.
  61. ↑ Osterwalder, A., Pigneur, Y., Tucci, C.L. (2005). «Clarifying business models: Origins, present, and future of the concept». Communications of the Association for Information Systems. 16: 1–25. doi:10.17705/1CAIS.01601 – via Association for Information Systems.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  62. ↑ Chesbrough, Henry (2010). «Business Model Innovation: Opportunities and Barriers». Long Range Planning. 43 (2–3): 354–363. doi:10.1016/j.lrp.2009.07.010. ISSN 0024-6301.
  63. ↑ Foss, Nicolai J.; Saebi, Tina (2017). «Fifteen Years of Research on Business Model Innovation» (PDF). Journal of Management (անգլերեն). 43 (1): 200–227. doi:10.1177/0149206316675927. ISSN 0149-2063. S2CID 56381168.
  64. ↑ 64,0 64,1 Schallmo, D. (2013). Geschäftsmodell-Innovation: Grundlagen, bestehende Ansätze, methodisches Vorgehen und B2B-Geschäftsmodelle. Wiesbaden: Springer.
  65. ↑ Mitchell, Donald W.; Bruckner Coles, Carol (2004). «Business model innovation breakthrough moves». Journal of Business Strategy (անգլերեն). 25 (1): 16–26. doi:10.1108/02756660410515976. ISSN 0275-6668.
  66. ↑ Latifi, Mohammad-Ali; Nikou, Shahrokh; Bouwman, Harry (2021-09-01). «Business model innovation and firm performance: Exploring causal mechanisms in SMEs». Technovation (անգլերեն). 107: 102274. doi:10.1016/j.technovation.2021.102274. ISSN 0166-4972.
  67. ↑ Menter, Matthias; Göcke, Lutz; Zeeb, Christopher (2022-12-26). «The Organizational Impact of Business Model Innovation: Assessing the Person-Organization Fit». Journal of Management Studies (անգլերեն): joms.12902. doi:10.1111/joms.12902. hdl:10419/293957. ISSN 0022-2380. S2CID 254662139.
  68. ↑ Penarroya-Farell, Montserrat; Miralles, Francesc (2022). «Business Model Adaptation to the COVID-19 Crisis: Strategic Response of the Spanish Cultural and Creative Firms». Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity (անգլերեն). 1 (1): 39. doi:10.3390/joitmc8010039. hdl:10419/274343.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • A. Afuah and C. Tucci, Internet Business Models and Strategies, Boston, McGraw Hill, 2003.
  • T. Burkhart, J. Krumeich, D. Werth, and P. Loos, Analyzing the Business Model Concept — A Comprehensive Classification of Literature, Proceedings of the International Conference on Information Systems(ICIS 2011). Paper 12. http://aisel.aisnet.org/icis2011/proceedings/generaltopics/12
  • H. Chesbrough and R. S. Rosenbloom, The Role of the Business Model in capturing value from Innovation: Evidence from XEROX Corporation's Technology Spinoff Companies., Boston, Massachusetts, Harvard Business School, 2002.
  • Marc Fetscherin and Gerhard Knolmayer, Focus Theme Articles: Business Models for Content Delivery: An Empirical Analysis of the Newspaper and Magazine Industry, International Journal on Media Management, Volume 6, Issue 1 & 2 September 2004, pages 4 – 11, September 2004.
  • George, G., Bock, AJ. Models of opportunity: How entrepreneurs design firms to achieve the unexpected. Cambridge University Press, 2012, 978-0-521-17084-0.
  • J. Gordijn, Value-based Requirements Engineering - Exploring Innovative e-Commerce Ideas, Amsterdam, Vrije Universiteit, 2002.
  • G. Hamel, Leading the revolution., Boston, Harvard Business School Press, 2000.
  • J. Linder and S. Cantrell, Changing Business Models: Surveying the Landscape, Accenture Institute for Strategic Change, 2000.
  • Lindgren, P. and Jørgensen, R., M.-S. Li, Y. Taran, K. F. Saghaug, "Towards a new generation of business model innovation model", presented at the 12th International CINet Conference: Practicing innovation in times of discontinuity, Aarhus, Denmark, 10–13 September 2011
  • Long Range Planning, vol 43 April 2010, "Special Issue on Business Models," includes 19 pieces by leading scholars on the nature of business models
  • S. Muegge. Business Model Discovery by Technology Entrepreneurs Արխիվացված 2021-12-31 Wayback Machine. Technology Innovation Management Review Արխիվացված 2021-03-10 Wayback Machine, April 2012, pp. 5–16.
  • S. Muegge, C. Haw, and Sir T. Matthews, Business Models for Entrepreneurs and Startups, Best of TIM Review, Book 2, Talent First Network, 2013.
  • Alex Osterwalder et al. Business Model Generation, Co-authored with Yves Pigneur, Alan Smith, and 470 practitioners from 45 countries, self-published, 2009
  • O. Peterovic and C. Kittl et al., Developing Business Models for eBusiness., International Conference on Electronic Commerce 2001, 2001.
  • Alt, Rainer; Zimmermann, Hans-Dieter: Introduction to Special Section – Business Models. In: Electronic Markets Anniversary Edition, Vol. 11(2001), No. 1. link
  • Santiago Restrepo Barrera, Business model tool, Business life model, Colombia 2012, http://www.imaginatunegocio.com/#!business-life-model/c1o75(Spanish)
  • Paul Timmers. Business Models for Electronic Markets, Electronic Markets, Vol 8(1998) No 2, pp. 3 – 8.
  • Peter Weill and M. R. Vitale, Place to space: Migrating to eBusiness Models., Boston, Harvard Business School Press, 2001.
  • C. Zott, R. Amit, & L.Massa. 'The Business Model: Theoretical Roots, Recent Developments, and Future Research', WP-862, IESE, June, 2010 - revised September 2010(PDF)
  • Magretta, J.(2002). Why Business Models Matter, Harvard Business Review, May: 86–92.
  • Govindarajan, V. and Trimble, C.(2011). The CEO's role in business model reinvention. Harvard Business Review, January–February: 108–114.
  • van Zyl, Jay.(2011). Built to Thrive: using innovation to make your mark in a connected world. Chapter 7 Towards a universal service delivery platform. San Francisco.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բիզնես մոդել» հոդվածին։
GND: 7737985-8 · Microsoft: 4216890
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բիզնես_մոդել&oldid=10116060» էջից