Բարեգործություն

Պատկերազարդում

Բարեգործություն, պետության, բարեգործական և այլ կազմակերպությունների (կրոնական կառույցներ, հիմնադրամներ, միություններ և այլն), ինչպես նաև անհատների անհատույց կամ զեղչով ցուցաբերվող օգնությունը կարիքավոր մարդկանց ու հաստատություններին։ Հնագույն շրջանում ծնունդ առած այս երևույթը տարբեր ժամանակներում դրսևորվել է տարբեր եղանակներով և կոչվել մեկենասություն, գթասրտություն, հովանավորություն, աջակցություն և, ի վերջո, բարեգործություն։ Մեկենասությունն սկզբում պոեզիայի ու արվեստների հովանավորությունն էր և կոչվել է հռոմեական Օգոստոս Օկտավիանոս կայսեր մերձավոր, առաջին հայտնի բարեգործ Գայ Մեկենասի (մ. թ. ա. 74 կամ 64-8 թթ.) անունով։ Գթասրտությունը կամ ողորմածությունը հիմնականում անօգնական կարիքավորներին (հիվանդ, վիրավոր, ծեր, հաշմանդամ) ցուցաբերվող կարեկցանքն է. այն առավել բնորոշ է եկեղեցուն։ Բարեգործության ձևերից են կարիքավորներին նյութական կամ դրամական միջոցներ հատկացնելը, նրանց համար անհատույց աշխատանք կատարելը, մասնագիտական հատուկ պատրաստվածություն պահանջող ծառայություններ մատուցելը, անհատների նվիրատվությունները, տարբեր նախագծերի և ծրագրերի ֆինանսավորումը, խոշոր միջոցառումների կազմակերպումը, կրթական, առողջապահական զանազան դրամաշնորհների սահմանումը և այլն։ Բարեգործության տեսակ է մարդասիրական և սոցիալական օգնությունը, երբ կարիքավորներին բաշխվում են մթերք, հագուստ, դեղորայք ու անհրաժեշտ այլ պարագաներ, իրականացվում երեխաներին, ծերերին, հաշմանդամներին և ռիսկային այլ խմբերի սատարող զանազան ծրագրեր։ Բարեգործական հիմնադրամի գործունեության ուղղությունն ու շրջանակները սահմանվում են կանոնադրությամբ, իսկ միջոցները հայթայթվում են հիմնականում 2 եղանակով. գտնվում է հովանավոր կամ մեկենաս (հովանավոր կարող են լինել պետությունը, զանազան ընկերություններ ու կազմակերպություններ, անհատ մարդիկ և այլն), կամ հիմնադրամն ինքն է հայթայթում այդ միջոցները։ Յուրաքանչյուր երկիր ունի բարեգործական գործունեությունը կարգավորող իր օրենքները։ Բարեգործությունն, այնուամենայնիվ, շատ ավելին է, քան նվիրաբերված միջոցների արժեքը, մանավանդ, երբ, ինչպես Ավետարանն է սովորեցնում, կատարվում է աննկատ, առանց կեղծ հանդիսավորության։ Բարեգործությունը հայ իրականության մեջ նույնպես վաղ ավանդույթներ ունի։ Դեռևս սկզբնավորման ակունքներից՝ IV-V դարերում, բարեգործական ծրագրեր է նախաձեռնել Հայ առաքելական եկեղեցին՝ նպաստելով երկրում քրիստոնեության ամրապնդմանը։ Հոգևոր-կրթական և բարեգործական ընդգրկուն գործունեությամբ հայտնի էր Ներսես Մեծ կաթողիկոսը (329-373 թթ.)։ Նա եկեղեցիներին կից բացել է դպրոցներ, որբանոցներ, հիվանդանոցներ, անկելանոցներ, աղքատանոցներ և բարեխնամ այլ հաստատություններ։ Հետագա դարերում նույնպես Հայ եկեղեցին շարունակել է բարեսիրական գործունեությունը։ Իրենց բարեգործություններով աչքի են ընկել նաև հայոց շատ թագավորներ, թագուհիներ, իշխաններ։ Հայոց Աշոտ Գ արքան (953-977 թթ.) հիմնել է վանքեր, դպրոցներ, հիվանդանոցներ, դրանց հատկացրել որոշ եկամուտներ, հատուկ հոգատարություն է ցուցաբերել աղքատներին, կույրերին, անդամալույծներին, որի համար էլ ստացել է Ողորմած պատվանունը։

Պատմություն

Նվիրատվությունները՝ որպես մարդկանց միջև համագործակցության ձև, երկար պատմություն ունեն։

Ամենահին օրինակներից մեկը, որը պահպանվել է մինչ օրս, փողոցային կատարողներն են (երաժիշտներ, միմոսներ, ծաղրածուներ, ակրոբատներ, աճպարարներ և այլն), ովքեր ելույթ են ունենում փողոցներում, հրապարակներում կամ հասարակական վայրերում։ Նրանք հանրությունից կամավոր վճարումներ են հավաքում ներկայացումից հետո, իսկ ավելի հազվադեպ՝ նախօրոք։

Նվիրատվությունները և բարեգործությունը աշխարհի կրոնների անբաժանելի մասն են.

• Այսպիսով, բուդդիզմում և հինդուիզմում վանականները ողորմություն են ընդունում աշխարհականներից՝ իմաստություն տալով մարդկանց։ Հետաքրքիր է նշել, որ նրանք բարոյական իրավունք չունեն նշելու ողորմության չափը։
• Իսլամում նվիրատվության ակտը պետք է դիտվի ոչ միայն որպես բարոյական պարտավորություն հասարակության հանդեպ, այլ իրականում դա Աշխարհների Տիրոջ ողորմությանը հասնելու անկեղծ ցանկություն է։ «Դուք բարեպաշտության չեք հասնի, մինչև չծախսեք այն ինչ սիրում եք, և ինչ էլ որ ծախսեք, Ալլահը տեղյակ է դրան» (Ղուրան 3:92)։
• Քրիստոնեության մեջ բարեգործությունը հիմնված է մերձավորին սիրելու պատվիրանի վրա։

Սոցիալական քաղաքականության պետական ​​մոդել

Բարեգործության պետական ​​մոդելը (այս դեպքում բարեգործությունը հասկացվում է որպես հասարակության համար բարիք գործելու լայն փիլիսոփայական ըմբռնում) նախատեսում է պետության պատասխանատվությունը սոցիալական ապահովության համար։ Սոցիալական օգնությունը տրամադրվում է խստորեն պետության կողմից սահմանված շրջանակներում, և պետությունն այն ամբողջությամբ սուբսիդավորում է։ Այս մոդելը գերակշռում է հանրային առողջության որոշ ծրագրերում, երիտասարդական ծրագրերում, ընտանիքների և երեխաների պաշտպանության և աջակցության ծրագրերում, հասարակական կազմակերպություններում, որոնք սերտորեն կապված են կենտրոնական կառավարման մարմինների և համապատասխան տեղական գերատեսչությունների հետ։ Այս մոդելի շրջանակներում քաղաքացիական ակտիվ վարքագիծը հայտարարված է, բայց իրականում խթանված չէ, քանի որ դրանում ժողովրդավարական գործընթացների ընդլայնման տեղ չկա։ Գործունեության հիմնական խոչընդոտներն են կենտրոնացված հսկողությունը, կոշտ կանոնակարգերը և բյուրոկրատիան, որոնք խոչընդոտում են ճկունությանը և գործողությունների ազատությանը։ Մոդելը կենտրոնանում է հավասարության և վերաբաշխման քաղաքականության վրա, իսկ շահառուները պասիվ սպառողներն են։

Բրիտանական սոցիալական քաղաքականության մոդելը

Բողոքական ռեֆորմացիայի ժամանակ կաթոլիկ եկեղեցու անկումից և դրան հաջորդած ավանդական բարեգործական կառույցի փլուզումից հետո Բրիտանիան լուծումներ է փնտրում աղքատների համար։ 1601 թվականին խորհրդարանն ընդունում է Բարեգործական նպատակների կանոնադրությունը, որը պատասխանատվությունը տեղափոխում է տեղական հոգաբարձուների վրա, որոնք պետք է հոգ տանեն իրենց ծխում ապրողների մասին։ Այսպիսով, աղքատներին օգնելու ժամանակակից բրիտանական մոդելը խրախուսում է մասնավոր պատասխանատվությունը հանրային վերահսկողության ներքո։ Այս մոդելը բնութագրվում է սոցիալական ոլորտում պետության նվազագույն մասնակցությամբ։