Բալկանյան աստղ

Բալկանյան աստղ
Տեսակ	Ֆաբրիկա
Երկիր	Ռուսաստան
Հիմնադրված	1850
Գլխադասային գրասենյակ	Յարոսլավլ, Ռուսաստան

Յարոսլավլի «Բալկանյան աստղ» ծխախոտի ֆաբրիկա (ռուս.՝ Ярославская табачная фабрика «Балканская звезда»), Ռուսաստանի ամենահին ծխախոտի ֆաբրիկան, որը գործել է 1850-2017 թվականներին։ Գտնվել է Յարոսլավլ քաղաքում՝ Հաղթանակի փողոցի թիվ 22 շենքում։

Պատմություն

Ուգլիչի գավառի Ուլեյմինսկայա վոլոստի Ֆոմկինո գյուղի պետական գյուղացի Նիկոլայ Ֆյոդորովիչ Դունաևը 1850 թվականին հիմնել է Յարոսլավլի ծխախոտի ֆաբրիկան։ 1854 թվականին ֆաբրիկան տեղափոխվել է նոր վայր, որտեղ գտնվել է մինչև փակվելը։ 1855 թվականին ֆաբրիկայում աշխատել է մեկ վարպետ (ինքը՝ Դունաևը)՝ 8-ական ենթավարպետներ և բանվորներ, գործել է 2 մեքենա։ Հումքը եղել է ծխախոտի տերևները, որը մթերվել է Չերնիգովի և Պոլտավայի նահանգներից։ Ապրանքները վաճառվել են Յարոսլավլում և մեծ տոնավաճառներում, իսկ 1860-ականների սկզբից նաև Կոստրոմայի և Նիժնի Նովգորոդի նահանգներում։ 1860 թվականից Դունաևը նշանակվել է գնորդ։

1878 թվականին ռուս-թուրքական պատերազմում տարած հաղթանակի պատվին գործարանը կոչվել է «Բալկանյան աստղ»։ Այդ ժամանակ ֆաբրիկայում աշխատել է մեկ վարպետ (ինքը՝ Դունաևը), 6 արհեստավոր և 60 բանվոր։ 1880 թվականին Նիկոլայ Ֆեդորովիչը մահացել է, իսկ ֆաբրիկայի սեփականատեր է դարձել նրա որդին՝ Իվան Նիկոլաևիչը։ Ֆաբրիկան ամբողջությամբ վերակառուցվել և զգալիորեն ընդլայնվել է։ 1881 թվականին ֆաբրիկայում արդեն աշխատել է 124 մարդ, գործել է կաթսայատունը և 2 տպագրական մեքենա։ 1882 թվականին ֆաբրիկայում արտադրվել էր 156,225 փութ ծխախոտ և քթախոտ։ 1885 թվականին գնվել են նոր մեքենաներ և մեխանիզմներ, ֆաբրիկայում աշխատել են 240 տղամարդ և 80 կին։ Ֆաբրիկայի արտադրանքը բազմիցս արժանացել է մրցանակների, այդ թվում՝ 1894 թվականի Բորովիչի ցուցահանդեսում, 1896 թվականի համառուսաստանյան ցուցահանդեսում (գործարանին շնորհվել է իր արտադրանքի վրա պետական զինանշան տպագրելու իրավունք), 1900 թվականի համաշխարհային ցուցահանդեսում և 1902 թվականի Լոնդոնի ցուցահանդեսում։ 1896 թվականին ֆաբրիկան հայտնի է դարձել որպես մախորկայի առաջին մեծագույն գործարան։ 1896-1904 թվականներին իրականացվել է նոր շենքերի կառուցում, անցկացվել է էլեկտրականություն։ 20-րդ դարի սկզբին ֆաբրիկայի արտադրանքը վաճառվել է Ռուսաստանի շատ քաղաքներում, ինչպես նաև արտահանվել է Մոնղոլիա, Չինաստան և Իրան։ 1903 թվականին Իվան Նիկոլաևիչը մահացել է, և ֆաբրիկայի ղեկավարությունն անցել է նրա անչափահաս երեխաների խնամակալներին։ 1908 թվականին ֆաբրիկայում նոր մեքենաներ են տեղադրվել, արտադրանքը հասել է տարեկան 450,000 փութի։ 1913 թվականին ֆաբրիկայում արտադրվել է 720,000 փութ ծխախոտ։ Մինչև 1912 թվականը ընկերությունում աշխատել է ավելի քան հազար մարդ։ 1916 թվականին մախորկայի արտադրությունը կազմել է 465,000 արկղ։ 1911 թվականին ռուսական ձեռնարկություններին մատակարարվող ծխախոտի հումքի շուրջ մեկ հինգերորդ մասը բաժին է ընկել Յարոսլավլի ֆաբրիկային։ 1911 թվականին ստեղծվել է բաժնետիրական ընկերություն՝ 4 միլիոն ռուբլի կապիտալով։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում ընկերության եկամուտները սկսել են նվազել։ 1918 թվականի ամռանը Յարոսլավլի ապստամբության ճնշման արդյունքում գործարանն ամբողջությամբ ավերվել է, բայց 1919 թվականին այն մասամբ վերականգնվել է բանվորների ուժերով։ Գործարանն ամբողջությամբ սկսել է գործել միայն 1922 թվականից։

1955 թվականին տեղի է ունեցել ֆաբրիկայի վերակառուցում, կազմակերպվել է սիգարետների արտադրություն (մախորկայի ծխախոտ)։ 1957 թվականին ֆաբրիկայի կազմում ընդգրկվել է մեխանիկական գործարան, որն արտադրել է տեխնոլոգիական սարքավորումներ և պահեստամասեր երկրի ծխախոտի արդյունաբերության ձեռնարկությունների համար։ 1962 թվականին տեղի է ունեցել վերակառուցում, կազմակերպվել է ծխախոտի գլանակների արտադրություն։

1992 թվականին ֆաբրիկայում կազմակերպվել է բաժնետիրական ընկերություն։ 1993 թվականին գործարանին է վերադարձվել «Բալկանյան աստղ» նախկին անվանումը։ Ֆաբրիկան սկսել է թողարկել ծխախոտի սեփական տեսականին` «Բալկանյան աստղ», «BS» և «Ռաուտ»։ 1994 թվականին արտադրությունը վերակառուցվել է։ 1998 թվականին սկսվել է «Ոսկե մատանի» ծխախոտի արտադրությունը։ 2000 թվականին գործարկվել է ծխախոտի նոր արտադրամաս։ 2000-ականների կեսերին «Բալկանյան աստղ»-ը զբաղեցրել է էժան ֆիլտրով ծխախոտի ոլորտը և դարձել Ռուսաստանի ծխախոտի վեց խոշոր և անկախ արտադրողներից մեկը։ 2004 թվականին «Բալկանյան աստղ» ՓԲԸ-ն 147 միլիոն եվրոյով ձեռք է բերել «Altadis» միջազգային ծխախոտային կոնցեռնը, որը 2007 թվականին գնել է «Imperial Tobacco» ծխախոտային միջազգային ընկերությունը։ 2011 թվականին ընկերությունը վերակազմավորվել և սկսել է կոչվել «Իմպերիալ Տոբակո Յարոսսլավլ» ՓԲԸ։ 2017 թվականի հունվարի 1-ից Յարոսլավլի ֆաբրիկան փակվել է ռուսական ծխախոտի շուկայի անկման և ծխախոտի ակցիզային հարկերի բարձրացման պատճառով։

Արտադրանք

Վերջին տարիներին ֆաբրիկան արտադրել է ֆիլտրով ծխախոտ «Բալկանյան աստղ» (դասական, հատուկ, թունդ, թեթև, փափուկ համի), «Ոսկե մատանի» (հատուկ, դասական, թեթև), «Պրիմա», «Իսկրա» (լիարժեք անուշաբույր, թեթև) և առանց ֆիլտրի ծխախոտ «Պրիմա» (ոչ նրբահամ, զինվորական) և «Իսկրա» (թիվ 1, 2, 3) ծխախոտներ։

Գրականություն

• Балканская звезда: страницы истории: К 150-летию Ярославской табачной фабрики / Отв. за вып. В. И. Корно; Ред. М. Г. Китайнер; Худож. ред. Н. Д. Шадуров; Текст А. Л. Лебедева, А. Ю. Данилова, Н. В. Обнорской. — Ярославль: Нюанс, 2000. — 220 с.
• Коняев А. «Давай закурим, товарищ, по одной». Ярославская махорочная фабрика в годы Великой Отечественной войны // 4 года из 1000: 65-летию Победы посвящается: [ярославцы в Великой Отечественной войне: альманах]. Выпуск 2. — Ярославль: Ярновости, Рыбинск: Рыбинский дом печати, 2011. — С. 45—61. — 238 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-88697-213-9
• Смирнов Б.Е. Первая величайшая в России фабрика под фирмой «Балканская звезда» // Краеведческие чтения. Из истории Ленинского района. (Материалы чтений. Избранное) (Արխիվացված 2019-07-12 Wayback Machine) / Библиотека-филиал № 19 г. Ярославля. — 2012. — С. 8—14. — 26 с.
• Коваленко В. Звёздные войны. Как «Балканская звезда» вошла в тройку самых продаваемых сигарет в России. advertology.ru. 22.10.2003.

Արտաքին հղումներ

• Պաշտոնական կայք(ռուս.)(անգլ.)