Առվույտ
| Առվույտ | |
 Առվույտ | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Բակլածաղկավորներ (Fabales) |
| Ընտանիք | Բակլազգիներ (Fabaceae) |
| Ենթաընտանիք | Բակլայիններ (Faboideae) |
| Տրիբա | Trifolieae |
| Ցեղ | Առվույտ (Medicago) |
| Տեսակ | Առվույտ (M. sativa) |
| Միջազգային անվանում | |
| Medicago sativa | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ | |
Առվույտ (լատին․՝ Medicago), բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ կիսաթփերի ցեղ։ Հայտնի է ավելի քան 150, Հայաստանում վայրի վիճակում՝ 10 տեսակ՝ առվույտ գայլուկանման (M. lupulina), առվույտ ցանովի (M. sativa), առվույտ երկնագույն (M. coerulea), առվույտ խավոտ (M. papiilosa), առվույտ տատասկանման (M. tribuloides) և այլն։
Բուսաբանական նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արմատն իլիկաձև է, ցողունը՝ ճյուղավորվող, բարձրությունը՝ 40-150 սմ, մերկ, երբեմն՝ թույլ թավոտ։ Տերևը բարդ է, եռաբաժան, սղոցաեզր։ Ծաղկաբույլը խիտ կամ նոսր կոնաձև ողկույզ է։ Ծաղիկը երկսեռ է, դեղին, մանուշակագույն, բաց վարդագույն, կանաչավուն, հազվադեպ՝ սպիտակ։ Ծաղկում է մայիս-հուլիսին (որոշ տեսակներ՝ մինչև ուշ աշուն)։ Պտուղը զսպանակաձև, երիկամաձև, մանգաղաձև ունդ է (հաճախ՝ փշոտ), սերմերը՝ մանր, երիկամաձև, դեղին, բաց շագանակագույն։
Կիրառական նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առվույտը հողը հարստացնում է ազոտով, բարձրացնում բերրիությունը։ Սպիտակուցներով (չոր տերևը պարունակում է 19-20%) ու վիտամիններով (A, C, D, PP և այլն) հարուստ կերաբույս է (օգտագործվում են կանաչ զանգվածը, խոտը, սենաժը, խոտալյուրը)։ Առվույտի ցանքերը շահագործվում են 5-6 տարի։ Ցանքաշրջանառության մեջ թողնում են 2-ից 3 տարի։ Մեղրատու է։
Տարածվածություն Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայաստանում վայրի վիճակում հանդիպում է 10 տեսակ՝ առվույտ գայլուկանման (M. lupulina), առվույտ ցանովի (M. sativa), առվույտ երկնագույն (M. coerulea), առվույտ խավոտ (M. papiilosa), առվույտ տատասկանման (M. tribuloides) և այլն։ Տարածված է բոլոր մարզերում։ Աճում է ստորին և վերին լեռն., ալպյան և մերձալպյան գոտիներում, քարքարոտ լանջերին, կրոտ և կավոտ վայրերում, անտառի բացատներում, ճամփեզրերին, գետափերին և այլն։ Մշակության մեջ տարածված են առվույտ ցանովի կամ կապույտ (M. sativa), առվույտ մանգաղանման կամ դեղին (M. falcata) և առվույտ հիբրիդային (M. media) տեսակները։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայտնի են առվույտի հետևյալ ենթատեսակները[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10]․
- Medicago agropyretorum
- Medicago alatavica
- Medicago arabica
- Medicago arborea
- Medicago archiducis-nicolai
- Medicago astroites
- Medicago blancheana
- Medicago brachycarpa
- Medicago cancellata
- Medicago carstiensis
- Medicago caucasica
- Medicago ciliaris
- Medicago constricta
- Medicago coronata
- Medicago crassipes
- Medicago cretacea
- Medicago cyrenaea
- Medicago daghestanica
- Medicago difalcata
- Medicago disciformis
- Medicago doliata
- Medicago edgeworthii
- Medicago falcata
- Medicago fischeriana
- Medicago glomerata
- Medicago granadensis
- Medicago grossheimii
- Medicago gunibica
- Medicago heldreichii
- Medicago hemicoerulea
- Medicago heyniana
- Medicago hybrida
- Medicago hypogaea
- Medicago intertexta
- Medicago italica
- Medicago karatschaia
- Medicago komarovii
- Medicago laciniata
- Medicago lanigera
- Medicago laxispira
- Medicago littoralis
- Medicago lupulina
- Medicago marina
- Medicago medicaginoides
- Medicago meyeri
- Medicago minima
- Medicago monantha
- Medicago monspeliaca
- Medicago murex
- Medicago muricoleptis
- Medicago noeana
- Medicago orbicularis
- Medicago orthoceras
- Medicago ovalis
- Medicago papillosa
- Medicago persica
- Medicago phrygia
- Medicago pironae
- Medicago playtcarpa
- Medicago polyceratia
- Medicago polychroa
- Medicago polymorpha
- Medicago praecox
- Medicago prostrata
- Medicago radiata
- Medicago retrorsa
- Medicago rhodopea
- Medicago rigida
- Medicago rigidula
- Medicago rigiduloides
- Medicago rotata
- Medicago rugosa
- Medicago rupestris
- Medicago ruthenica
- Medicago sativa
- Medicago sauvagei
- Medicago saxatilis
- Medicago schischkinii
- Medicago scutellata
- Medicago secundiflora
- Medicago shepardii
- Medicago sinskiae
- Medicago soleirolii
- Medicago strasseri
- Medicago suffruticosa
- Medicago syriaca
- Medicago talyschensis
- Medicago tenoreana
- Medicago transoxana
- Medicago truncatula
- Medicago tunetana
- Medicago turbinata
- Medicago vardanis
- Medicago virescens
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «ILDIS LegumeWeb». Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 18–ին-ին.
- ↑ «Genera Containing Currently Accepted Names: Medicago». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 18–ին-ին.
- ↑ «Species Nomenclature in GRIN». Արխիվացված է օրիգինալից 1999 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 18–ին-ին.
- ↑ «IPNI Plant Name Query Results». Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 22–ին-ին.
- ↑ «AgroAtlas - Relatives». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 22–ին-ին.
- ↑ «ITIS». Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 16–ին-ին. (enter Medicago as the search term)
- ↑ «Discover Life». Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 11-ին.
- ↑ eFloras
- ↑ The Biota of North America Program(չաշխատող հղում)
- ↑ The Plant List
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 551)։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Առվույտ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Առվույտ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||
|