Ալեքսանդր Պեյվե

Ալեքսանդր Վոլդեմարովիչ Պեյվե;
Ծնվել է	հունվարի 27 1909
Ծննդավայր	Տորոպեցկի շրջան, ԽՍՀՄ
Մահացել է	դեկտեմբերի 21, 1985 (76 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Ռուսական հանրապետություն, Խորհրդային Ռուսաստան և ԽՍՀՄ
Ազգություն	Ռուսաստան
Կրթություն	Սերգո Օրջոնիկիձեի անվան ռուսական պետական երկրաբանական հետախուզական համալսարան
Գիտական աստիճան	Երկրաբանա-հանքաբանական գիտությունների դոկտոր
Մասնագիտություն	երկրաբան և համալսարանի դասախոս
Աշխատավայր	ՌԳԱ երկրաբանական ինստիտուտ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Լենինի շքանշան
Անդամություն	ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա

Ալեքսանդր Վոլդեմարովիչ Պեյվե (ռուս.՝ Александр Вольдемарович Пейве, լատիշերեն՝ Aleksandrs Valdemārs Peive, հունվարի 27 (փետրվարի 9), 1909, Տորոպեցկի շրջան, ԽՍՀՄ - դեկտեմբերի 21, 1985(1985-12-21), Մոսկվա, ԽՍՀՄ), խորհրդային երկրաբան։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1979), պետական մրցանակների դափնեկիր^[1]։ ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1964)^[1]։ ԽՄԿԿ անդամ 1953 թվականից^[2]։

Ավարտել է Մոսկվայի երկրաբանահետախուզական ինստիտուտը (1930)։ 1929-1935 թվականներին աշխատել է պարարտանյութերի գիտական ինստիտուտում։ 1932-1935 թվականներին դասավանդել է Մոսկվայի երկրաբանահետախուզական ինստիտուտում^[3], 1935 թվականից մինչև իր կյանքի ավարտը (շուրջ հիսուն տարի) աշխատել է ԽՍՀՄ ԳԱ երկրաբանության ինստիտուտում (1960 թվականից տնօրեն)^[1]^[2]։ 1936 թվականի մայիսի 15-ին ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի նախագահությունը, հաշվի առնելով Ալեքսանդր Պեյվեի վաստակը, նրան շնորհել է երկրաբանա-հանքաբանական գիտությունների թեկնածուի աստիճան՝ առանց գիտական ատենախոսության պաշտպանության^[4]։ 1947 թվականի հոկտեմբերի 12-ին նա ստացել է երկրաբանա-հանքաբանական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան^[5]։ Հիմնական աշխատությունները նվիրված են գեոսինկլինալների տեսության մշակմանը, հորիզոնական տեկտոնական շարժումների դերի բացահայտմանը, ինչպես նաև երկրաբանական անցյալի օվկիանոսային կեղևի և տարբեր օգտակար հանածոների առաջացման օրինաչավաւթյունների ուսումնասիրմանը։ Պեյվեն խորքային խզվածքների և մագմատիզմի հետ մետաղածնության կապի մասին ուսմունքի հիմնադիրն է։ Աշխարհի տեկտոնական քարտեզի միջազգային ենթահանձնաժողովի նախագահ (1972 թվականից)։ ԽՍՀՄ պետական մրցանակ (1946)։ «Геотектоника» ամսագրի համահիմնադիր^[6]։

Եղբայրը՝ Յան Պեյվեն, գյուղատնտեսական գիտությունների դոկտոր է, ակադեմիկոս, զբաղեցրել է պետական բարձր պաշտոններ, որդին՝ Ալեքսանդրը, ծովային երկրաբան է, երկրաբանա-հանքաբանական գիտությունների դոկտոր^[7]։

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գիտական երկարամյա և բեղմնավոր գործունեության, ինչպես նաև մի շարք նշանակալից հանքավայրեր հայտնագործելու, Եվրասիայի տեկտոնիկ քարտեզը կազմելու համար Ալեքսանդր Պեյվեն բազմաթիվ պարգևներ է ստացել, այդ թվում^[8]՝

1944 — «Մոսկվայի պաշտպանության համար» մեդալ
1945 — «Պատվո նշան» շքանշան
1946 — Ստալինյան մրցանակ՝ առաջին աստիճանի^[3];
1953 — Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան
1963 — Լենինի շքանշան
1969 — Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան
1969 — ԽՍՀՄ պետական մրցանակ
1973 — Խորհրդա-հունգարական բարեկամության ընկերության ոսկե նշան
1975 — Լենինի շքանշան
1979 — Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսի կոչում՝ Լենինի շքանշանի և «Մուրճ և մանգաղ» ոսկե մեդալի հանձնումով
1982 — Ա. Կարպինսկու անվան ոսկե մեդալ^[9]
1995 — Ռուսաստանի Դաշնության պետական մրցանակ^[10];
2003 — Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության մրցանակ գիտության և տեխնիկայի ասպարեզում (հետմահու)^[6]^[11]

Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալեքսանդր Պեյվեն հեղինակել և խմբագրել է ավելի քան 150 գիտական աշխատանք, այդ թվում՝ մի շարք հիմնարար, կոթողային աշխատություններ։ Համահեղինակն է «ԽՍՀՄ տեկտոնիկ քարտեզների», մասշտաբը՝ 1:4000000 (1953), «ԽՍՀՄ-ի և սահմանակից երկրների տեկտոնիկ քարտեզների», մասշտաբը՝ 1:5000000 (1956), «Եվրասիայի տեկտոնիկ քարտեզների» մասշտաբը՝ 1:5000000 (1969)^[2]:

1945—1983 թվականների հիմնական աշխատանքները բնորոշում ու հիմնավորում են խորքային բեկվածքների ուսմունքը, որի հիմնադիրն է համարվում նա։ Դրանք հրատարակվել են անվանի երկրաբանի երկերի ժողովածուում։

Пейве А. В. Избранные труды: Глубинные разломы и их роль в строении и развитии земной коры / Отв. ред. А. Л. Книппер, А. В. Лукьянов. — М.: Наука, 1990. — 352 с. — 650 экз. — ISBN 5-02-002113-X

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալեքսանդր Պեյվեի անունով է կոչվել Ատլանտյան օվկիանոսի արևադարձային գոտում՝ Միջին Ատլանտյան ստորջրյա լեռնաշղթայում ընկած հարթգագաթ մի սար^[6]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 «К 100-летию со дня рождения академика А.В. Пейве» (doc) (ռուսերեն). Российская академия наук. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Пейве Александр Вольдемарович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
↑ ^3,0 ^3,1 «Пейве Александр Вольдемарович» (ռուսերեն). информационная система «Архивы Российской академии наук». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.
↑ Протокол заседания Президиума АН СССР от 15.5.1936.
↑ Протокол № 10 решения ВАК от 12.10.1947.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 «100 лет академику А.В.Пейве» (ռուսերեն). Федеральное агентство по недропользованию. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.
↑ Пейве А. А. Диссертация доктора геолого-минералогических наук: Структурно-вещественные неоднородности, магматизм и геодинамические особенности Атлантического океана, 2002
↑ «Пейве Александр Вольдмарович (некролог)» (doc) (ռուսերեն). Российская академия наук. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.
↑ «Золотая медаль имени А.П.Карпинского» (ռուսերեն). Российская академия наук. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 2-ին.
↑ «Указ Президента Российской Федерации от 20 июня 1995 года № 604 «О присуждении Государственных премий Российской Федерации 1995 года в области науки и техники»» (ռուսերեն). Банк документов, подписанных Президентом России. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 30-ին.
↑ «Постановление Правительства Российской Федерации от 16 февраля 2004 г. N 85 г. Москва О присуждении премий Правительства Российской Федерации 2003 года в области науки и техники» (ռուսերեն). Российская газета. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Камалетдинов М. А. Выдающийся российский геолог А. В. Пейве.
Пущаровский Ю. М. Академик А. В. Пейве — директор ГИНа: К 100-летию со дня рождения // Геотектоника. 2009. № 2. С. 1-4.
Сидоренко А. В., Меннер В. В., Соколов Б. С. и др. Александр Вольдемарович Пейве: (К 70-летию со дня рождения) // Известия АН СССР. Сер. геол. 1979. № 1. С. 131—135.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Библиография в информационной системе «История геологии и горного дела» РАН.

Նախորդող՝
Шатский, Николай Сергеевич

директор ГИН АН СССР
1961—1985

Հաջորդող՝
Тимофеев, Пётр Петрович

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 229)։

[hundred-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 «К 100-летию со дня рождения академика А.В. Пейве» (doc) (ռուսերեն). Российская академия наук. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.

[bse-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Пейве Александр Вольдемарович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

[isaran-3] 3,0 ^3,1 «Пейве Александр Вольдемарович» (ռուսերեն). информационная система «Архивы Российской академии наук». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.

[4] Протокол заседания Президиума АН СССР от 15.5.1936.

[5] Протокол № 10 решения ВАК от 12.10.1947.

[nedra-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 «100 лет академику А.В.Пейве» (ռուսերեն). Федеральное агентство по недропользованию. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.

[7] Пейве А. А. Диссертация доктора геолого-минералогических наук: Структурно-вещественные неоднородности, магматизм и геодинамические особенности Атлантического океана, 2002

[8] «Пейве Александр Вольдмарович (некролог)» (doc) (ռուսերեն). Российская академия наук. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.

[9] «Золотая медаль имени А.П.Карпинского» (ռուսերեն). Российская академия наук. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 2-ին.

[10] «Указ Президента Российской Федерации от 20 июня 1995 года № 604 «О присуждении Государственных премий Российской Федерации 1995 года в области науки и техники»» (ռուսերեն). Банк документов, подписанных Президентом России. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 30-ին.

[11] «Постановление Правительства Российской Федерации от 16 февраля 2004 г. N 85 г. Москва О присуждении премий Правительства Российской Федерации 2003 года в области науки и техники» (ռուսերեն). Российская газета. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 3-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]