Jump to content

Ագնեշ Կելետի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ագնեշ Կելետի
Անձնական տեղեկություն
Սեռ՝իգական
Ամբողջական անուն՝ֆր.՝ Ágnes Edit Klein
Բնօրինակ անունհունգ.՝ Keleti Ágnes
Մասնագիտացումսպորտային մարմնամարզիկ, համալսարանի դասախոս, մարզիչ և մարզիկ
Երկիր Հունգարիա և  Իսրայել
Ծննդյան ամսաթիվհունվարի 9, 1921(1921-01-09)[1][2][3]
ԾննդավայրԲուդապեշտ, Հունգարիայի Թագավորություն[4][3][5]
Մահվան ամսաթիվհունվարի 2, 2025(2025-01-02)[6][3] (103 տարեկան)
Մահվան վայրԲուդապեշտ, Հունգարիա[3][6][5]
ՍտորագրությունИзображение автографа

Ագնեշ Կելետի (հունգ.՝ Keleti Ágnes, հունվարի 9, 1921(1921-01-09)[1][2][3], Բուդապեշտ, Հունգարիայի Թագավորություն[4][3][5] - հունվարի 2, 2025(2025-01-02)[6][3], Բուդապեշտ, Հունգարիա[3][6][5]), հրեական ծագմամբ հունգարացի նախկին մարմնամարզուհի և մարզիչ, Օլիմպիական խաղերի հնգակի չեմպիոն (1952, 1956), աշխարհի չեմպիոն (1954, զուգափայտեր), Հունգարիայի չեմպիոն (1947-1954, սպորտային մարմնամարզության)։ Հունգարիայի դրոշի ներքո մասնակցելով Օլիմպիական խաղերին՝ Ագնեշ Կելետին վաստակել է 10 մեդալ,այդ թվում՝ հինգ ոսկե, և համարվում է Օլիմպիական խաղերին մասնակցած հրեա ամենահաջողակ մարզիկներից մեկը պատմության մեջ։ Կելետին ավելի շատ օլիմպիական մեդալներ է վաստակել, քան Իսրայելի քաղաքացիություն ունեցող այլ մարզիկ, իսկ հրեա մարզիկների շարքում նա երկրորդն է. Օլիմպիական խաղերում իր վաստակած մեդալների թվով նա զիջում է միայն Մարկ Սպիտցը[7][8]։ 1956 թվականի Օլիմպիական խաղերում Ագնեշ Կելետին եղել է ամենաշատ մեդալներ վաստակած մարմնամարզիկը։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ագնեշ Կելետին ծնվել է 1921 թվականի հունվարի 9-ին Բուդապեշտում, հրեայի ընտանիքում[9]։ Մարմնամարզությամբ զբաղվել սկսել է չորս տարեկանից, իսկ 16 տարեկանում առաջին անգամ դարձել է Հունգարիայի չեմպիոն։ Իր կարիերայի ընթացքում նա այդ տիտղոսին արժանացել է տասը անգամ[8][10][11]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի պատճառով 1940 թվականի Ամառային օլիմիպիական խաղերը չեղյալ են համարվել, և Ագնեշ Կելետին ժամանակավորապես դադարեցրել է մարզումները։ Նա վերապրել է Հոլոքոստը՝ ձևանալով քրիստոնյա և ապրելով գյուղում։ Նրա հայրը մահացել է Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարում[7][8][10][11], իսկ մայրն ու քույրը թաքնվել են և փրկվել շվեդ դիվանագետ Ռաուլ Վալենբերգի կողմից։

Պատերազմից հետո Կելետին որակավորվել է մասնակցելու 1948 (բաց է թողել վնասվածքի պատճառով), 1952 և 1956 թվականների Օլիմպիական խաղերին։

1956 թվականին Մելբուռնում կայացած Օլիմպիական խաղերից (1956 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբեր) հետո Ագնեշ Կելետին քաղաքական ապաստան է ստանում և հունգարացի 44 այլ մարմնամարզիկների հետ մնում Ավստրալիայում։ Նրանք որոշում են չվերադառնալ Հունգարիա 1956 թվականի ապստամբությունից հետո, երբ Խորհրդային Միության զորքերը ներխուժել էին երկիր։

Հետագայում Ագնեշ Կելետին մեկնել է Իսրայել[12]։ Հունգարիայից այնտեղ են տեղափոխվել նաև նրա մայրն ու քույրը։ Իսրայելում Կելետին օլիմպիական բացարձակ չեմպիոն Մարիա Գորոխավսկայայի հետ աշխատել է որպես ֆիզիկական դաստիարակության հրահանգիչ[13]։

2002 թվականին Ագնեշ Կելետիի անունն ընդգրկվել է «Մարմնամարզության համաշխարհային փառքի սրահում» (Օկլահոմա Սիթի, ԱՄՆ)[14]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 ČSFD (չեխերեն) — 2001.
  2. 2,0 2,1 Tchir P. List of the Oldest Living Olympians (aged 90+)
  3. 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 La gymnaste hongroise Agnes Keleti, doyenne des champions olympiques, qui avait échappé à la Shoah, est morte à 103 ans (ֆր.) — 2025.
  4. 4,0 4,1 4,2 Olympedia — 2006.
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Elhunyt Keleti Ágnes, a világ legidősebb olimpiai bajnoka (հունգ.) — 2025.
  7. 7,0 7,1 "Agnes Keleti" International Jewish Sports Hall of Fame
  8. 8,0 8,1 8,2 "Agnes Keleti profile" Արխիվացված 2016-03-03 Wayback Machine Jews in Sports
  9. Taylor, P. (2004). Jews and the Olympic Games: The Clash Between Sport and Politics : with a Complete Review of Jewish Olympic Medallists. Sussex Academic Press. էջ 196. ISBN 9781903900888. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 13-ին.
  10. 10,0 10,1 "Whatever Happened to Agnes Keleti?" Արխիվացված 2012-10-10 Wayback Machine Gymnastic Greats, December 22, 1999
  11. 11,0 11,1 "Agnes Keleti, Honoree" International Gymnastics Hall of Fame, 2002
  12. Heller, Aaron (2012 թ․ օգոստոսի 14). «10-medal Olympian quietly living her golden years in Israel». The Times of Israel. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  13. Сегодня день рождения первой советской олимпийской чемпионки по гимнастике — Московский комсомолец, Евгений Гик
  14. International Gymnastics Hall of Fame (անգլ.)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ագնեշ Կելետի» հոդվածին։