Աասթա Հանսթեեն
| Աասթա Հանսթեեն | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | դեկտեմբերի 10, 1824[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Քրիստիանիա, Նորվեգիա |
| Մահացել է | ապրիլի 13, 1908[1][2][3] (83 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Քրիստիանիա, Նորվեգիա |
| Գերեզման | Քրիստոս Փրկչի տաճարի գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  Նորվեգիա |
| Մասնագիտություն | նկարչուհի, գրող և կանանց իրավունքների պաշտպան |
| Ծնողներ | հայր՝ Քրիստոֆեր Հանսթեն |
| Անդամություն | Նորվեգիայի կանանց իրավունքների ասոցիացիա |
 Aasta Hansteen Վիքիպահեստում | |
Աասթա Հանսթեեն (դեկտեմբերի 10, 1824[1][2][3], Քրիստիանիա, Նորվեգիա - ապրիլի 13, 1908[1][2][3], Քրիստիանիա, Նորվեգիա), նորվեգացի նկարչուհի, բանաստեղծուհի, ֆեմինիստուհի։ Համարվում է Նորվեգիայի առաջին պրոֆեսիանալ նկարչուհին։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Քրիստիանիում (Օսլոյի մոտ) մաթեմատիկայի և աստղագիտության բնագավառում պրոֆեսորի ընտանիքում։ 1844 թվականին գնում է Կոպենհագեն` տարրական գեղարվեստական կրթություն ստանալու, որտեղ սովորել է Յորգեն Ռյոդի մոտ, այնուհետև մասնավոր կերպով սովորել է տարբեր նկարիչների մոտ (առաջին հերթին Յոհան Գորբիցայի մոտ)։ 1849 թվականին գնացել է Դյուսելդորֆ և 3 տարի սովորել է Դյուսելդորֆի արվեստների ակադեմիայում, որպես նկարչուհի պատկանում է Դհուսելդորֆի գեղարվեստական դպրոցին։ Վերադառնալով Նորվեգիա` 1853-1855 թվականներին աշխատել է Քրիստիանիում որպես դիմանկարչուհի և շուտով դառնում է հայտնի ու պահանջված (նրա ամենահայտնի աշխատանքը իր հոր դիմանկարն է, որը նկարել է 1853 թվականին)։ 1855 թվականին նրա նկարները ցուցադրվել են Փարիզում` միջազգային ցուցադրության ժամանակ։ Սակայն այդ նույն թվականին պատվերների մեծ քանակության և նյարդային լարվածության պատճառով թողել է նկարչությունը և գնացել է ապրել Տելեմարկում, որտեղ ուսումնասիրել է նորվեգական տեղի բարբառը և վերադառնալով հայրենի քաղաք` լեզվաբանության դասեր է տվել։ Հետաքրքրվելով նյունորսկ բարբառով` 1862 թվականին գիրք է հրատարակել («Skrift og Umskrift i Landsmaalet») և դարձել է այդ լեզվով գրող առաջին կինը։ Բացի այդ նյունորսկ բարբառով 1850-60-ական թվականներին գրել է մի շարք բանաստեղծություններ, որոնցում քննադատել է քաղաքային կյանքը և հանդես եկել ավանդական մշակույթը պահպանելու համար։ 1871 թվականներին գրքույկներ է հրատարակել, որոնցում հանդես է եկել կանանց իրավունքների մեծացման համար, որի համար էլ ձեռք է բերել ճանաչում, սակայն նաև նեգատիվ հեղինակություն։
1880 թվականի ապրիլի 9-ին որդեգրած աղջկա հետ գնացել է ԱՄՆ, որտեղ ապրել է 9 տարի, սկզբում Բոստոնում, ապա` Չիկագոյում։ Սկզբում աշխատել է նորվեգական «Verdens Gang» թերթի խմբագրությունում որպես թղթակից, այնուհետև զբաղվել է դիմանկարներ անելով։ ԱՄՆ-ում, ինչպես նաև հայրենիքում, ակտիվ մասնակցել է կանանց իրավունքների պաշտպանության համար շարժմանը, հրատարակել է համապատասխան բովանդակությամբ գրքույկներ, մասնակցել է դասախոսությունների։ 1889 թվականին վերադարձել է Նորվեգիա որպես Նորվեգիայի հասարակության պատվավոր անդամ և ակտիվորեն մասնակցել է ազգային ֆեմինիստական շարժմանը։ Կանանց իրավունքների հարցերով նրա գլխավոր գիրքը «Kvinden skabt i Guds billede»-ն է (1873, 2-րդ հրատարակություն` 1908)։ Մինչև կյանքի վերջն ապրել է Քրիստիանիում` շարունակելով գրքույկներ գրել և մասնակցել դասախոսությունների։ 1907 թվականի վերջին հիվանդացել է, մահացել է 1908 թվականի գարնանը և թաղվել Փրկչի գերեզմանատանը։ 1910 թվականին նրա գերեզմանին տեղադրվել է Գուստավ Վիգելանդի քանդակած կիսանդրին։
Ըստ ժամանակակիցների հիշողությունների` առանձնանում է կոշտ բնավորությամբ, 1870-ական թվականներին սրճարան էր այցելում (որն այդ ժամանակ անսովոր էր նորվեգացի կանանց համար), իր տանն ունեցել է գինու մառան, ծայրահեղ վատ է վերաբերվել կրոնին և իր վարքի շատ կողմերով ձգտել է նմանակել տղամարդկանց` դառնալով ծաղրի և քննադատության առարկա։ Ժամանակակից Նորվեգիայում, սակայն, նրա կերպարը մեծ հարգանք է վայելում։ Ընկերական հարաբերությունների մեջ է եղել Հենրիկ Իբսենի հետ` դառնալով նրա «Հասարակության սյուները» պիեսի հերոսուհին[4]։
Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Skrift og Umskrift i Landsmaalet, 1862
- Kvindens stilling i Verden, i Nordisk Maanedsskrift for folkelig og kristelig Oplysning, 1871
- Kvinden skabt i Guds Billede, 1878
- Kristi kirke i det nittende aarhundrede, 1897
- Dikt i (Ivar Aasens) landsmaal. 1862–67, 1908
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 KulturNav — 2015.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Norsk kunstnerleksikon (норв.) — (untranslated).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Norsk biografisk leksikon(նորվ.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
- ↑ «Agathe Backer Grøndahl (1847—1907): "A perfectly plain woman? (Camilla Hambro. The Kapralova Society Journal. 2009)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ օգոստոսի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 11-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Статья в Store norske Leksikon (նորվ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աասթա Հանսթեեն» հոդվածին։ |
| ||||||||||
