Վլադիմիր Տրախտենբերգ

Վլադիմիր Տրախտենբերգ;
Ծնվել է	օգոստոսի 21 (սեպտեմբերի 2), 1860
Ծննդավայր	Կրոնշտադտ, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	օգոստոսի 25, 1914 (53 տարեկան)
Մահվան վայր	Մյունխեն, Գերմանական կայսրություն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ
Մասնագիտություն	գրող, դրամատուրգ և լրագրող

Վլադիմիր Տրախտենբերգ (ռուս.՝ Владимир Осипович Трахтенберг^[1]^[2], օգոստոսի 21 (սեպտեմբերի 2), 1860, Կրոնշտադտ, Սանկտ Պետերբուրգի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - օգոստոսի 25, 1914(1914-08-25), Մյունխեն, Գերմանական կայսրություն^[3]), ռուս դրամատուրգ, թատերական գործիչ և լրագրող։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վլադիմիր Տրախտենբերգը ծնվել է 1860 թվականին (ըստ այլ աղբյուրների՝ 1861 թվական) Կրոնշտադում` լյութերական ընտանիքում։ Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետն ավարտելուց հետո նա 12 տարի աշխատել է մարզերում։ Ծառայել է Պսկովում, ապա՝ Ռյազանի նահանգային գրասենյակներում^[3]։ Ծառայությանը զուգահեռ նա զբաղվել է գրական աշխատանքով, գրել է պիեսներ, օգտագործելով ՎՕՏ կեղծանունը, մասնակցել է գրական ու երաժշտական երեկոներին և ներկայացումներին^[4]^[2]։

1900 թվականին Տրախտենբերգի «Հոգու խավարը (Պիտոևի հիվանդության պատմությունը») պիեսը գրականության և արվեստի միավորման թատրոնի մրցույթի առաջին մրցանակներից մեկն է դարձել։ Թատրոնի բեմում գլխավոր դերում հայտնի ողբերգակ Կ. Բրավիչի մասնակցությամբ հաջողություն է ունեցել, անհայտ հեղինակը «հայտնի է դարձել մեկ երեկոյով»։ Տրախտենբերգը թողել է Ռյազան նահանգի գրասենյակի կառավարչի պաշտոնը և տեղափոխվել է Սանկտ Պետերբուրգ^[2]։

Նա ակտիվորեն մասնակցել է մայրաքաղաքի գրական և թատերական կյանքին։ Ամեն տարի թողարկել է հաջողություն վայելող պիեսներ, հանդես է եկել նաև որպես արձակագիր, եղել է դրամատիկական և երաժշտական գրողների միության, միությանը կից «Թատերական ակումբի» հիմնադիրներից մեկը (մի քանի տարի եղել է ակումբի տնօրեն), «Փոխադարձ օգնության դրամարկղեր» և այլ կազմակերպություններ^[3]^[2]։

Կնոջ մահից հետո (1899) միայնակ մեծացրել է թոքերի քրոնիկ հիվանդություն ունեցող որդուն, ինչի պատճառով հաճախ ստիպված է եղել հեռանալ Պետերբուրգից, փոխել բնակարանները^{[К 1]}: Նա տղային բժշկական խորհրդատվության էր տանում Ֆինլանդիա, Պովոլժիեում կումիսով բուժման, արտասահմանյան առողջարաններ, Ղրիմ և այլն։ Ուղևորությունների ժամանակ շարունակում էր աշխատել, ինչի հետևանքով հիվանդանում է թոքերի հիվանդությամբ։ 1913 թվականին Իտալիա է մեկնել երկարաժամկետ բուժման՝ առողջարանային Մերենո։ Գերմանիա է վերադարձել և մահացել է Մյունխենում 1914 թվականի օգոստոսի 25-ին^[2]։

Որդին Օրեստ Վլադիմիրովիչ Տրախտենբերգն է։

Ստեղծագործական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վ. Տրախտենբերգը «Հոգու խավարը (Պիտոևի հիվանդության պատմությունը)», «Գիսաստղը», «Հաղթանակը», «Ֆիմկա», «Երեկ, այսօր, վաղը» (եռերգություն), «Տապը թռչուն է», «Գերեվարած գործը», «Ինչպես են նրանք թողել ծխելը», «Վհուկը» և այլ պիեսների հեղինակն է։ Նրա դրամաները արտացոլել են հասարակական տրամադրություններն ու 20-րդ դարի սկզբի որոնումները` «Նիցշեականության գաղափարները, անձի երկատում, բարու և չարի պայքարի խնդիրները մարդու հոգում»։ Պիեսների գործողությունը ծավալվում էր հիմնականում պրովինցիաներում^[2]։

«Գռանատ» հանրագիտարանային բառարանի համաձայն` Տրախտենբերգի «պիեսներով առաջին անգամ ստեղծվել է «նևրաստենիկա» ամպլուան, որոնցից շատերը հաջողությամբ քայլում էին բեմում»^[3]։ Տրախտենբերգի կատակերգություններին հավանություն տալով՝ նրա դրամաներում քննադատների մի մասը գտել են Հ. Իբսենին և Ֆ. Դոստոևսկուն^[2]։

Թատերական քննադատ Ա. Կուգելը գրել է Տրախտենբերգի մասին.

Լավ կրթված, աշխույժ, կենդանի երկխոսություն ունեցող, մի ժամանակ գրեթե ամենահետաքրքիր դրամատուրգն էր^[2]։

1903 թվականին «Երեկ» պիեսում ելույթ են ունեցել Վ. Կոմիսարժևսկայան, 1907 թվականին «Լուկոմորյե» թատրոնում տեղի է ունեցել Էդգարի Պոյի «Վերջինը Ուեշերներից» պատմվածքի տրախտենբերգյան բեմականացումը՝ Մեյերխոլդի ղեկավարությամբ^[5]^[2]։

Տրախտենբերգը հանդես է եկել նաև որպես արձակագիր։ Նրա շարք տեքստեր տպագրվել են Ն. Զուբին և Ստեպովա կեղծանուններով^[1]։ «Ինչպես էի ես քաղաքական կարիերա անում» (1906) ակնարկների շարքը նվիրված է եղել 1905 թվականի հեղափոխության իրադարձություններից հետո տարբեր սոցիալական շերտերի կյանքին։ Քննադատնների գնահատմամբ` դրանք «Ներծծված են կենդանի, չեխովյան հումորով»^[2]։

Ա. Կուգելը Վ. Օ. Տրախտենբերգին անվանել է «Պետերբուրգի թատերական երկնակամարում գիսաստղ, որը անսպասելիորեն բռնկվեց, թեպետ արտացոլված, բայց վառ լույսով, և նույնքան անսպասելիորեն մարեց»^[2]։

Մեկնաբանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ В числе петербургских адресов Трахтенберга — Малая Московская, 2; Замшина улица, 11; Поварской переулок, 5; улица Фурштатская, 44 (Шлендова, 2004).

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Масанов, 1960, էջ 474
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Шлендова, 2004
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Энциклопедический словарь Гранат, [1912], էջ 718
↑ Цирпонс, 1997, էջ 22—23
↑ Титова Г. Мейерхольд и Комиссаржевская: Модерн на пути к условному театру. Статья первая. Прелиминарии // Петербургский театральный журнал. —СПб., 2003. — № 4 [34].

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Трахтенберг, Владимир Осипович // Энциклопедический словарь т-ва «Бр. А. и И. Гранат и К°» / под ред. проф. В. Я. Железнова, проф. М. М. Ковалевского [и др.]. — 7-е изд. — М., [1912]. — Т. 11: Воздушная опухоль — Выдача преступников. — С. 718.
Масанов И. Ф. Трахтенберг, Владимир Осипович // Масанов И. Ф. Словарь псевдонимов русских писателей, учёных и общественных деятелей : в 4 т. — М.: Изд-во Всесоюз. кн. палаты, 1960. — Т. 4. — С. 474.
Цирпонс И. А. Актёры, роли, зрители : хроника зарождения и становления сцен. искусств, любит. и проф. антреприз, врем. трупп, постоянного театра в губернском Пскове. — Псков: Стерх, 1997. — 128 с. — ISBN 5-89529-001-9
Шлендова М. А. Трахтенберг Владимир Осипович (1860—1914) // Они родились в Кронштадте: Биографии и портреты / Майя Шлендова. — СПб.: МКС, 2004. — 152 с. — ISBN 5-901810-05-8

[5] В числе петербургских адресов Трахтенберга — Малая Московская, 2; Замшина улица, 11; Поварской переулок, 5; улица Фурштатская, 44 (Шлендова, 2004).

[Масанов—1960——474-1] 1,0 ^1,1 Масанов, 1960, էջ 474

[Шлендова—2004——-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Шлендова, 2004

[Энциклопедический_словарь_Гранат—[1912]——718-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 Энциклопедический словарь Гранат, [1912], էջ 718

[Цирпонс—1997——22—23-4] Цирпонс, 1997, էջ 22—23

[Титова-6] Титова Г. Мейерхольд и Комиссаржевская: Модерн на пути к условному театру. Статья первая. Прелиминарии // Петербургский театральный журнал. —СПб., 2003. — № 4 [34].

[1]

[2]

[3]

[4]

[К 1]

[5]