Ռումի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ռումի
جلال‌الدین محمد بلخی
Դիմանկար
Ծնվել էսեպտեմբերի 30, 1207(1207-09-30)[1][2][3]
ԾննդավայրVakhsh, Խորեզմի թագավորություն[4][5]
Մահացել էդեկտեմբերի 17, 1273(1273-12-17)[6][1][2][…] (66 տարեկան)
Մահվան վայրՔոնիա, Իկոնայի սուլթանություն[7]
ԳերեզմանMevlâna Museum և Yeşil Türbe
Մայրենի լեզուպարսկերեն
Կրոնիսլամ և սուֆիզմ
Ազդվել էՇամս Թաբրիզի, Ibn Arabi? և Abdul Qadir Gilani?
Երկերյոթ արվեստներ, Ֆիհի մա ֆիհի, ալ-Մասնավի, Թավրիզիի դիվան և Maktubat?
Մասնագիտությունբանաստեղծ, 'ālim, գրող, գրականագետ, փիլիսոփա, Միստիկա և աստվածաբան
ԱմուսինGawhar Khatun?
Ծնողներհայր՝ Բահա ալ-Դին Վալադ[8]
ԵրեխաներSultan Walad?
 Rumi[9] Վիքիպահեստում

Ռումի (պարս.՝ جلال‌الدین محمد بلخی, Ջալալ ադ-Դին Մուհամմադ Մոուլանա (Ռումի), սեպտեմբերի 30, 1207(1207-09-30)[1][2][3], Vakhsh, Խորեզմի թագավորություն[4][5] - դեկտեմբերի 17, 1273(1273-12-17)[6][1][2][…], Քոնիա, Իկոնայի սուլթանություն[7]), պարսիկ բանաստեղծ, իրավաբան, սուֆի և աստվածաբան։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեծագույն սուֆի բանաստեղծ Ջալալ ադ-Դին Մոհամմադ Ռումին ծնվել է Բալխում (այժմ Աֆղանստանի տարածք)։ Սերում է իսլամական աստվածաբանության հայտնի գիտակի ընտանիքից։ Երկար տարիներ հոր հետ Միջին և Մերձավոր Արևելքում շրջագայելուց հետո հաստատվել է սելջուկների մայրաքաղաք Իկոնիայում (Ռում՝ այստեղից էլ նրա «Ռումի» կեղծանունը), որը մշակութային և կրոնական կյանքի կենտրոն էր։ Փայլուն կրթություն է ստացել և՛ հումանիտար, և՛ բնական գիտությունների բնագավառում։ Հոր մահից հետո, 24 տարեկան հասակում փոխարինել է նրան տեղի հայտնի մադրասեում և անմիջապես ճանաչվել հեղինակավոր կրոնական գործիչների կողմից. ստացել է սուֆի շեյխի տիտղոս։

Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նշանավոր է վեց ընդարձակ մասերից բաղկացած նրա «Մասնավի մաանավի» («Պոեմ բարոյագիտական») պոեմը՝ թելադրված Ռումիի և գրառված նրա աշակերտների կողմից։ Այն գրված է երկտողերով (բեյթ), իրենից ներկայացնում է առակների ժողովածու՝ փիլիսոփայական և բարոյա-իմաստասիրական վերջաբանով։ Ռումին ցուցաբերել է կրոնական գիտելիքների խոր իմացություն, բանահյուսական աղբյուրների և սյուժեների գիտակություն։ Նրա քնարական դիվանը ընդգրկում է 2073 կրոնափիլիսոփայական ղազալ և մոտ 2000 ռուբայի։ Կյանքի երկրորդ շրջանում իր ղազալների վերջին բեյթը ստորագրել է ոչ թե իր, այլ իր հոգևոր ուսուցչի՝ մորշեդ Շամս-է Թաբրիզիի (Թավրիզի արև) անունով։ Այդ բանաստեղծությունները համարվում են սուֆիական-միստիկական բանաստեղծության հիրավի կատարյալ օրինակներ։

1957-1967 թվականներին Թեհրանում հրատարակվել է Ռումիի երկերի ժողովածուի (քոլլիյաթ) ութ հատորյակը, Բադի օլ-Զաման Ֆուրուզանֆարի աշխատասիրությամբ։

Ռումիից առայժմ հայտնի հայերեն առաջին թարգմանությունը՝ մեկ երկտող, պահպանվել է 1700-ին գրված մի ձեռագիր մատյանում (Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան, ձեռագիր N 6146)։ Մեր օրերում Ռումիից գազելներ են թարգմանել Ս․ Տարոնցին, Ս․ Ումառյանը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Ռումի հոդվածին
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 10, էջ 16