Մեծ թագուհի (Հին Եգիպտոս)

Մեծ թագուհի (Հին Եգիպտոս), Մեծ արքայի տիկին կամ Թագավորի գլխավոր կին (արաբ․՝ ḥmt nswt wrt‎‎)՝  Հին Եգիպտոսում փարավոնի գլխավոր կնոջ տիտղոսը։

Սկզբանական տիտղոսավորումը

Մերետսեգեր(թագուհի), Սենուսերտ III-ի գլխավոր կինը, ամենահին հայտնի թագուհին, ում անունը գրված էր այս անվանումով և կցված էր կարտուշին՝ (այն երկարավուն կլորացված ուրվագիծ է ստորին հորիզոնական գծով, ինչը ցույց է տալիս, որ գրված տեքստը արքայական անուն է). Այնուամենայնիվ, նրա մասին վկայությունը պատկանում է ավելի ուշ ժամանակաշրջանին՝ Նոր թագավորությանը, այնպես որ տիտղոսը կարող է անախրոնիզացված չլինել։ Գուցե տիտղոսի առաջին սեփականատերը եղել է Նուբխաեսը Երկրորդ անցումային շրջանից։

Կին փարավոն

Խատշեպսուտը եղել է Թութմոս II գլխավոր կինը, իսկ հետո իր խորթ որդի Թութմոս III-ի խնամակալը — Գեղարվեստի թանգարան, Բոստոն

«Մեծ արքայական կանանցից» պատմության մեջ հատուկ տեղ է զբաղեցնում Խատշեպսուտը։ Նա իր խորթ եղբայր Թութմոս II-ի «մեծ արքայական կինն» էր։ Այս ժամանակահատվածում Խատշեպսուտը դարձել է «Ամոն Աստծո կինը» (Կառնակում Ամոնի տաճարի քահանայապետի ամենաբարձր աստիճանը)։ Ամուսնու մահից հետո նա դարձել է ռեգենտ, նրա խորթ որդու՝ Թութմոս III-ի անչափահաս լնելու պատճառով, արական կողմի միակ թագաժառանգը (Իսիդայի հետ ամուսնությունից ծնված) և հաջողությամբ 22 տարի կառավարել է։ Թեև իրենից առաջ էլ էին կայանք կառավարել Եգիպտոսը, Խատշեպսուտը եղել է առաջին կինը, որը փարավոն տիտղոսն է ստացել։ Փարավոն դառնալով, նա իր Նեֆերուրա դստերը նշանակել է քահանայապետ, նրան տալով «Ամոն Աստծո կինը» տիտղոսը։ Հավանաբար նրա աղջիկը դարձել է Թութմոս III-ի «մեծ կինը», սակայն նրանց ամուսնության մասին որևէ ապացույց չկա։

Փարավոնների մեծ կանանց ցանկը

Միջին թագավորություն

Դինաստիա	Անուն	Ամուսին	Մեկնաբանություն
XII դինաստիա	անգլ.՝ Մերեթսեգեր Meretseger(queen)	Սենուսեթ III	Հավանաբար առաջին տիտղոս ունեցողը՝ սակայն ժամանակակիցների մոտ վկայություններ չեն պահպանվել

Երկրորդ անցումային շրջան

Դինաստիա	Անուն	Ամուսին	Մեկնաբանություն
XIII դինաստիա	անգլ.՝ Նուբխետեպտի	Հոր
XIII դինաստիա	անգլ.՝ Նուբխես	Սեբեկհոտեպ V, Սեբեկհոտեպ VI կամ Իաիբ
XIII դինաստիա	Ինի	Մերնոֆերա Աիբ
XIII դինաստիա	Նեհեյթ	?	Հայտնի է միայն եկու կնիք-կոյաբզեզով
XIII դինաստիա	անգլ.՝ Սաթսոբեկ	?	Հայտնի է միայն եկու կնիք-կոյաբզեզով
XIII դինաստիա	Սաթհաթհոր	?	Հայտնի է միայն եկու կնիք-կոյաբզեզով, որտեղ անունը պարզ չի կարդացվում
XVI դինաստիա	անգլ.՝ Մենտուհոտեպ	անգլ.՝ Ջեհութի
XVI դինաստիա	Սիթմուտ	անգլ.՝ Մենթուհոտեպ VI (?)
XVII դինաստիա	Նուբխաիս	Կաղապար:Ang-en
XVII դինաստիա	Սոբեկեմսաֆ	Ինիոտեֆ VI	Անհայտ փարավոնի քույր։ Թաղված է Էդֆույում
XVII դինաստիա	Նուբեմհատ	անգլ.՝ Սոբեկեմսաֆ II
XVII դինաստիա	Թետիշերի	Սնեախթենրա	Տաա II Սեկենենրաի մայրը
XVII դինաստիա	Յահհոտեպ	Տաա II Սեկենենրա	Յահմոս I և Յահմոս-Նեֆերտարիի մյարը

Նոր թագավորություն

Նեֆերտարի, Մեծ թագավորի Ռամզես II-ի կինը, նա պատկերված է իր համար կառուցված տաճարում Աբու Սիմբելում. Ձեռքին սիստր և սուրբ լոտոս

Դինաստիա	Անուն	Ամուսին	Մեկնաբանություն
XVIII դինաստիա	Յահմոս-Նեֆերտարի	Յահմոս I	Ամենհոտեպ I և Յահմես Մերիտամոնի մայրը
XVIII դինաստիա	Սիտկամոս	Յահմոս I (?)
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Յահմոս-Խենուտտամեխու	Յահմոս I (?)	Ինխապի թագուհու դուստրը
XVIII դինաստիա	Յահմես-Մերիտամոն	Ամենհոտեպ I
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Յահմոս (թագուհի)	Թութմոս I	Խատշեպսուտի մայրը
XVIII դինաստիա	Խատշեպսուտ	Թութմոս II	Կառավարել է ինչպես փարավոն, Նեֆերուրի մայրը
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Իսիդա	Թութմոս II	Հարճ։ Տիտղոսը ստացել է իր որդի Թութմոս III-ից
XVIII դինաստիա	Նեֆերուրա (?)	Թութմոս III	Իրենց ամունության մասին փաստացի տեղեկություն չկա
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Սաթիա	Թութմոս III
XVIII դինաստիա	Մերիտրա Խատշեպսուտ	Թութմոս III	Ամենհոտեպ II մայրը
XVIII դինաստիա	Թիաա	Ամենհոտեպ II	Տիտղոսը ստացել է իր որդի Թութմոս IV-ից ամուսին Ամենհոտեպ II մահից հետո։ Ամենհոտեպ II ոչ արքայակն ծագման կանանց մասին արձանագրություններ չի գրել, և Տիաան նույանկանացվել է հետագայում որդու կողմից
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Նեֆերտարի	Թութմոս IV
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Իարետ	ԹութմոսIV
XVIII դինաստիա	Тенеттепиху	Թութմոս IV?	Հայտնի է ուշեբտիներից և թաղման արձանակիներից։ Ենթադրաբար թվագրվում է Թութմոս IV ժամանակաշրջանին
XVIII դինաստիա	Մուտեմույա	Թութմոս IV	Տիտղոսը ստացել է նրա որդի Ամենհոտեպ III-ից, ամուսնու մահից հետո նույականացվել է որպես արքայական ծագում ոնեցող
XVIII դինաստիա	Տիյա	Ամենհոտեպ III	Էխնաթանի մայրը
XVIII դինաստիա	Ստամոն	Ամենհոտեպ III	Ամենհոտեպ III և Տիայի ավագ դուստրը։ Տիտղոս ստացել է հորց, հանդիսանում է նրա դուստրը, բայց ոչ կինը։
XVIII դինաստիա	Իսիդա (Ամենհոտոպ III դուստրը)	Ամենհոտեպ III	Ամենհոտեպ III և Տիայի դուստրը։ Տիտղոսը ստացել է հորից
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Նեբեթնեխաթ	?	Սափորից գտնված կարտուշի հիման վրա է հայտնի դարձել։ Ապրել է XVIII դինաստիայի երկրորդ շրջանում
XVIII դինաստիա	Նեֆերտիտի	Էխնաթոն	Հավանաբար Էյի դուստրն է
XVIII դինաստիա	Մերիտատոն	Սմենխկարա	Էխնաթոնի և Նեֆերտիտի դուստրը
XVIII դինաստիա	Անխեսենամոն	Թութանհամոն	Էխնաթոնի և Նեֆերտիտի դուստրը
XVIII դինաստիա	անգլ.՝ Տիի	Էյի
XVIII դինաստիա	Մուտննեդջմեթ	Խորեմխեբ	Հնարավոր է Էյի և Տիի դուստրն է
XIX դինաստիա	անգլ.՝ Սիտրե	Ռամզես I	Սեթի I մայրը
XIX դինաստիա	Տույա	Սեթի I	Ռամզես II մայրը
XIX դինաստիա	Նեֆերտարի	Ռամզես II
XIX դինաստիա	Իսիտնոֆրետ	Ռամզես II	Մերնեպտախի մայրը
XIX դինաստիա	Բենտ-Անատ	Ռամզես II	Ռամզես II և Իսիտնոֆրետի ավագ դուստրը
XIX դինաստիա	Մերիթամոն	Ռամզես II	Ռամզես II և Նեֆերտարիի դուստրը
XIX դինաստիա	Նեբետտավի	Ռամզես II	Ռամզես II և Նեֆերտարիի դուստրը
XIX դինաստիա	Խենուտմիրա	Ռամզես II	Ռամզես II քույրը կամ էլ դուստրը
XIX դինաստիա	Մաատխորնեֆրուրա, Մաաֆորնեֆերուրա, Մաատնեֆրուրա (Մա-նաֆրու-Րիա)	Ռամզես II	Խեթական արքայադուստր, Խաթուսիլիս III
XIX դինաստիա	անգլ.՝ Իսիտնոֆրետ II	Մերնեպտախ	Նրա ամուսնու քույրը կամ էլ բարեկամուհին
XIX դինաստիա	Տաուսերտ	Սեթի II	Դարձել է փարավոն
XIX դինաստիա	անգլ.՝ Տակխատ	ՍեթիII?	Արձանիկի վրա պատկերված է ինչպես Սեթի II կինը։ Հավանաբար Ամենմեսի մայրը։
XX դինաստիա	անգլ.՝ Տիյ-Մերմենիսետ	Սետնախտ	Ռամզես III մայրը
XX դինաստիա	անգլ.՝ Իսիդա Տե-Խեմջերտ	ՌամզեսIII	Ռամզես IV և Ռամզես VI մայրը
XX դինաստիա	անգլ.՝ Խենուտվատի	ՌամզեսV	Հիշատակվում է Վիլբուրի պապիրուսում
XX դինաստիա	անգլ.՝ Նուբխեսբեդ	Ռամզես V	Իսիդա արքայադստեր մայրը, հետագայում դարձել է «Ամոն Աստծո կինը».
XX դինաստիա	անգլ.՝ Բակետվերնել	Ռամզես IX
XX դինաստիա	Տիտի|Tyti|}	Ռամզես X	Հավանաբար Ռամզես X կինը։ Թաղված է անգլ.՝ QV52 դամբարանում
XX դինաստիա	Անուկետեմխեբ	?	Կանոպ սարկոֆագի լիիրավ տերը, հետագայում օգտագործվել է Տակխատ արքայի դամբարանումն KV10։ Նույականացվում է XIX կամ XX դինաստիայի հետ

Երրորդ անցումային շրջան

Դինաստիա	Անուն	Ամուսին	Մեկնաբանություն
XXI դինաստիա	Նեդջմենտ	Խերիխոր	Պինեջեմ I մայրը
XXI դինաստիա	անգլ.՝ Մուտնեդջմենտ	ՊսուսեննեսI
XXIII դինաստիա	Կարոմամա	Տակելոտ II	Օսորկոն III-ի մայրը
XXV դինաստիա	անգլ.՝ Խենսա	Պիանխի
XXV դինաստիա	անգլ.՝ Պեկսատեր	Պիանխի
XXV դինաստիա	Տակախատոմոն	Տախարկա
XXV դինաստիա	Իսիդամխեբ	Տանուատամոն

Ուշ շրջան

Դինասիա	Անուն	Ամուսին	Մեկնաբանություն
XXVI դինաստիա	Մեխտենվեսխեն	Պսամմետխի I	Նեխո II-ի մայրը
XXVI դինաստիա	անգլ.՝ Տախուիտ	Պսամմետխ II	Ապիյի մայրը

Արտաքին հղումներ

• A list of Queens of Ancient Egypt. — Anneke Bart, Saint Louis University Արխիվացված 2015-02-21 Wayback Machine(անգլ.) — Синтез информации из Dodson and Hilton: «The Complete Royal Families of Ancient Egypt», W. Grajetzki: «Ancient Egyptian Queens: a hieroglyphic dictionary», Kitchen’s books on Ramesside Inscriptions.

Գրականություն

• Dodson and Hilton: «The Complete Royal Families of Ancient Egypt»
• W. Grajetzki: «Ancient Egyptian Queens: a hieroglyphic dictionary»