Մարցի Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ)

Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ)
	Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ)
Երկիր	Հայաստան
Տարածաշրջան	Լոռու մարզ,
Ներկա տեղադրություն	Մարց գյուղից 4-5կմ արևելք
Ներկա վիճակ	կանգուն
Ժառանգության կարգավիճակ	Հանրապետական նշանակության հուշարձան
Խաչագործ	Վահրամ Մամիկոնյան
Ճարտարապետական ոճ	հայկական
Ստեղծման տարեթիվ	1285 թվական
Զարդաքանդակի նկարագրություն	Հիսուսի խաչելության տեսարան
Արձանագրություն	առկա է
	Amenaprkich khatchkar in Marts Վիքիպահեստում

Մարցի Ամենափրկիչ խաչքար (Ճքնըվերի խաչ), միջնադարյան պատմաճարտարապետական արժեքավոր հուշարձան։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գտնվում է Մարց գյուղից 4-5 կմ արևելք^[1] ՝ Ճգնավորի թալա վայրում, խուլ անտառի մեջ, երբեմնի միջնադարյան գերեզմանոցի տարածքում։ Հայ նշանավոր պատմաբան Լեոն, լինելով այս վայրում, գրել է, որ ‹‹տեղը շատ նմանություն ունի Ղարաբաղի Թթուջրին և կարող է դառնալ առաջնակարգ կլիմայական կայարան (բուժարան)››^[2]:

«Ճգնավորի քար» գյուղատեղիում առկա է արձանագրություններով հարուստ 5 խաչքար՝ շարված մի գծի վրա։ Բուն խաչարձանը, որ կոչվում է Ամենափրկիչ, կանգնեցվել է Հայոց ՉԼԴ (1285) թվականին, Հաղպատավանքի առաջնորդ, Զաքարյանների քրոջ՝ Դոփի թոռ տեր Յոհանեսի հայրապետության օրոք, Թոմա քահանայի և նրա եղբայր Տիրացուի կողմից։ Խաչքարը կանգնեցված է սրբատաշ բարձր, եռաստիճան պատվանդանի (խարսխի) վրա՝ ճակատով դեպի արևմուտք։ Այն դեղնակարմրավուն ֆելզիտից է, կարևորվում է իր պատկերագրական հարստությամբ, քանդակագործական արվեստով, տարբեր արտահայտչամիջոցների վարպետ ու ներդաշն միահյուսմամբ, հանդիսանալով հայ քանդակագործական արվեստի բարձրարժեք նմուշ։ Թիկունքին արված արձանագրության համաձայն այն տեղադրվել է այստեղ թաղված հանգուցյալների հոգիների փրկության համար։

Խաչքարի նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարցի Ամենափրկիչը հատկանշական է խաչելության լիակատար տեսարանով։ Հիսուսը խաչի վրա պատկերված է մերկ։ Նրա աջ կողմում պատկերված է Հիսուսի աջը համբուրող Մարիամ Աստվածածինը, ձախ կողմում՝ խաչի հորիզոնական թևի տակ, Հովհաննեսն է։ Նույնպես աջ կողմում՝ Աստվածածնից ցած, պատկերված է Հովսեփ Արիմաթացին։ Հիսուսի ոտքերից ներքև՝ Նիկոդիմոսն է, ով ունելիով դուրս է քաշում Տիրոջ ոտքի գամը։

Խաչքարի վերևում՝ աջից, պատկերված է արեգակ, ձախից լուսին (դրված արծվի և ցլի պատկերների վրա)։ Խաչի տակ պատկերված է Ադամի գանգը՝ իբրև հոգևոր դրախտի խորհրդանիշ, որի վրա հառնում է Խաչեցյալը՝ իբրև հոգևոր դրախտ կամ Կենաց ծառ։ Ողջ պատկերը բովանդակում է քրիստոնեության հիմնական գաղափարը՝ Հիսուս Քրիստոսի փրկագործությունը։

Այս խաչքարը կերտել է միջնադարյան նշանավոր քարգործ վարպետ Վարհամը (Վահրամ)։ Մարցի Ամենափրկիչ խաչքարի հետ հորինվածքային նմանություն ունեն Ջղինգյոլ կոչվող հնավայրից Էջմիածին փոխադրված Ամենափրկիչ խաչքարը (1273), ինչպես նաև Դսեղի (1281) և Հաղպատի (1273) Ամենափրկիչ խաչքարերը^[3]։