Մասնակից:Սարգսյան Գագիկ/Ավազարկղ18
Շնչառական անբավարարությունը առաջանում է շնչառական համակարգի կողմից անբավարար գազափոխանակության հետևանքով, ինչը նշանակում է, որ զարկերակային թթվածինը, ածխաթթու գազը կամ երկուսն էլ չեն կարող պահպանվել նորմալ մակարդակում: Արյան կազմում տեղափոխվող թթվածնի ցածր քանակը հայտնի է որպես հիպոքսեմիա։ Զարկերակային ածխաթթու գազի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է հիպերկապնիա: Շնչառական անբավարարությունը դասակարգվում է որպես 1-ին կամ 2-րդ տիպի, հիմնվելով ածխածնի երկօքսիդի բարձր մակարդակի վրա, և կարող է լինել սուր կամ քրոնիկ։ Կլինիկական փորձարկումներում շնչառական անբավարարության սահմանումը սովորաբար ներառում է շնչառության հաճախացում, արյան մեջ աննորմալ գազեր (հիպոքսեմիա, հիպերկապնիա կամ երկուսն էլ) և ըստ հետազոտությունների շնչառական աշխատանքի ավելացման: Շնչառական անբավարարությունը հանգեցնում է մտավոր վիճակի փոփոխության՝ ուղեղի իշեմիայի պատճառով:
Արյան կազմում գազերի արժեքներն են թթվածինը՝ Pa O
2ավելի քան 80 mmHg (11 kPa) և ածխաթթու գազը Pa CO2 45 mmHg[1]:
Պատճառը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարբեր պայմաններ, որոնք կարող են հանգեցնել շնչառական անբավարարության[2]։ Շնչառական անբավարարության յուրաքանչյուր տեսակի պատճառաբանությունը (տես ստորև) նույնպես կարող է տարբեր լինել: Տարբեր տեսակի պայմաններ կարող են առաջացնել շնչառական անբավարարություն․
- Պայմաններ, որոնք նվազեցնում են օդի հոսքը դեպի թոքեր և դուրս, ներառյալ ֆիզիկական խոչընդոտումը օտար մարմինների կամ զանգվածների կողմից և շնչառության նվազումը դեղերի կամ կրծքավանդակի փոփոխությունների պատճառով: [3]
- Պայմաններ, որոնք խաթարում են թոքերի արյունամատակարարումը։ Դրանք ներառում են թրոմբոէմբոլիկ պատճառներ և պայմաններ, որոնք նվազեցնում են աջ սրտի ելքից արյունահոսքը, ինչպիսիք են աջ սրտի անբավարարությունը և որոշ սրտամկանի ինֆարկտներ :
- Պայմաններ, որոնք սահմանափակում են թոքերի հյուսվածքի կարողությունը թթվածնի և ածխաթթու գազի փոխանակման համար արյան և թոքերի օդի միջև: Ցանկացած հիվանդություն, որը կարող է վնասել թոքերի հյուսվածքը, կարող է տեղավորվել այս կատեգորիայի մեջ: Ամենատարածված պատճառներն են (առանց որոշակի հերթականության) վարակները, թոքերի ինտերստիցիալ հիվանդությունը և թոքային այտուցը :
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շնչառական անբավարարությունը ընդհանուր առմամբ լինում է 4 տեսակի. [4] Ստորև բերված է դիագրամ, որը ներկայացնում է շնչառական անբավարարության 4 տեսակների, դրանց տարբերակիչ բնութագրերի և յուրաքանչյուրի հիմնական պատճառները։
Տեսակ 1[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1-ին տիպի շնչառական անբավարարությունը բնութագրվում է արյան մեջ թթվածնի ցածր մակարդակով (հիպոքսեմիա) (PaO2) < 60 մմ Hg՝ արյան մեջ ածխածնի երկօքսիդի (PaCO2) նորմալ (նորմոկապնիա) կամ ցածր (հիպոկապնիա) մակարդակով[5]։
1-ին տիպի շնչառական անբավարարության հիմնական թերությունը թթվածնացման ձախողումն է, որը բնութագրվում է
PaO2 նվազել է (< 60 mmHg (8,0 kPa)) PaCO2 նորմալ կամ նվազում (<50 mmHg (6,7 kPa)) PA-aO2 ավելացել է
I տիպի շնչառական անբավարարությունը պայմանավորված է այնպիսի պայմաններով, որոնք ազդում են թթվածնի վրա և հետևաբար հանգեցնում են արյան մեջ նորմալից ցածր թթվածնի: Դրանք ներառում են.Շրջապատի ցածր թթվածին (օրինակ՝ բարձր բարձրության վրա)[6]։
- Օդափոխում-պերֆուզիա անհամապատասխանություն (թոքերի մասերը ստանում են թթվածին, բայց ոչ այնքան արյուն, որ այն կլանելու համար, օրինակ՝ թոքային էմբոլիա, Սուր շնչառական խանգարման համախտանիշ, Թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն, Սրտային անբավարարություն ։ [6]
- Ալվեոլային հիպովենտիլացիա (շնչառական մկանների ակտիվության նվազման պատճառով րոպեական ծավալի նվազում, օրինակ՝ սուր նյարդամկանային հիվանդության դեպքում); այս ձևը կարող է նաև առաջացնել 2-րդ տիպի շնչառական անբավարարություն, եթե դա ծանր է:
- Դիֆուզիայի խնդիր (թթվածինը չի կարող ներթափանցել մազանոթներ պարենխիմային հիվանդության պատճառով, օրինակ՝ թոքաբորբի կամ ARDS-ի դեպքում):
- Աջ-ձախ շունտ (թթվածնով լցված արյունը խառնվում է երակային համակարգի ոչ թթվածնային արյան հետ, օրինակ՝ զարկերակային երակային արատ, ամբողջական ատելեկտազ, ծանր թոքաբորբ, ծանր թոքային այտուց):
Տեսակ 2[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիպոքսեմիա (PaO 2 <8kPa կամ նորմալ) հիպերկապնիա (PaCO 2 >6.0kPa):
2-րդ տիպի շնչառական անբավարարության հիմնական թերությունը բնութագրվում է հետևյալով.
PaO2 նվազել է (< 60 mmHg (8.0 kPa)) կամ նորմալ PaCO2 ավելացել է (> 50 mmHg (6,7 kPa)) PA-aO2 նորմալ pH <7.35
2-րդ տիպի շնչառական անբավարարությունը պայմանավորված է անբավարար ալվեոլային օդափոխությամբ. փոփոխվում են և՛ թթվածինը, և՛ ածխաթթու գազը: Սահմանվում է որպես ածխածնի երկօքսիդի մակարդակի կուտակում (PaCO 2 ), որը ստեղծվել է մարմնի կողմից, բայց չի կարող hեռացվել օրգանիզմից: Հիմքում ընկած պատճառները ներառում են.
- Շնչուղիների դիմադրության բարձրացում ( թոքերի քրոնիկ օբստրուկտիվ հիվանդություն, ասթմա, շնչահեղձություն)
- Նվազեցված շնչառական շարժումներ (դեղերի ազդեցություն, ուղեղի ցողունի վնասվածք, ծայրահեղ գիրություն)
- Գազերի փոխանակման համար հասանելի թոքերի տարածքի նվազում (օրինակ՝ քրոնիկ բրոնխիտի դեպքում)
- Նյարդամկանային խնդիրներ ( Գիլեն-Բարեի համախտանիշ, [7] շարժիչ նեյրոնային հիվանդություն)
- Դեֆորմացված (կիֆոսկոլիոզ ), կոշտ (անկիլոզացնող սպոնդիլիտ) կամ թարթված կրծքավանդակը[7]։
Տեսակ 3[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
3-րդ տիպի շնչառական անբավարարությունը 1-ին տիպի շնչառական անբավարարության տեսակ է՝ PaO2-ի (հիպոքսեմիայի) նվազմամբ և նորմալ կամ նվազած PaCO2-ով[8]։ Այնուամենայնիվ, իր տարածվածության պատճառով նրան տրվել է իր կատեգորիան: 3-րդ տիպի շնչառական անբավարարությունը հաճախ կոչվում է պերվիրահատական շնչառական անբավարարություն, քանի որ այն առանձնանում է որպես 1-ին տիպի շնչառական անբավարարություն, որը հատուկ կապված է վիրահատության, ընթացակարգի կամ վիրահատության հետ[9]։
3-րդ տիպի շնչառական անբավարարության պաթոֆիզիոլոգիան հաճախ ներառում է թոքերի ատելեկտազը, որը տերմին է, որն օգտագործվում է թոքերի ֆունկցիոնալ միավորների փլուզումը նկարագրելու համար, որոնք իրականացնում են գազի փոխանակումը: Քանի որ ատելեկտազը շատ հաճախ է առաջանում հետվիրահատական շրջանում, այս ձևը կոչվում է նաև պերիվիրահատական շնչառական անբավարարություն: Ընդհանուր անզգայացումից հետո ֆունկցիոնալ մնացորդային հզորության նվազումը հանգեցնում է կախյալ թոքերի միավորների փլուզմանը[10]։
Տեսակ 4[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
4-րդ տիպի շնչառական անբավարարությունը առաջանում է, երբ նյութափոխանակության (թթվածնի) պահանջները գերազանցում են այն, ինչ կարող է ապահովել սրտանոթային համակարգը[11]։ Այն հաճախ առաջանում է շնչառական մկանների հիպոպերֆուզիայից, ինչպես շոկի մեջ գտնվող հիվանդների մոտ, ինչպիսիք են կարդիոգեն շոկը կամ հիպովոլեմիկ շոկը: Շոկի մեջ գտնվող հիվանդները հաճախ ունենում են շնչառական խանգարումներ թոքային այտուցի պատճառով (օրինակ՝ կարդիոգեն շոկի դեպքում): Կաթնաթթվային ացիդոզը և անեմիան կարող են նաև հանգեցնել 4-րդ տիպի շնչառական անբավարարության[11]։ Այնուամենայնիվ, 1-ին և 2-րդ տիպերը ամենատարածվածն են[11][12][13]։
Ֆիզիկական քննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիզիկական հետազոտության արդյունքները, որոնք հաճախ հայտնաբերվում են շնչառական անբավարարություն ունեցող հիվանդների մոտ, վկայում են թթվածնի անբավարարության մասին (արյան մեջ թթվածնի ցածր մակարդակ): Դրանք ներառում են, բայց չեն սահմանափակվում այդքանով.
- Հավելյալ մկանների օգտագործումը շնչառության ժամանակ կամ շնչառական խանգարման այլ նշաններ [14]
- Փոփոխված մտավոր կարգավիճակ (օրինակ՝ շփոթություն, անտարբերություն) [14]
- Մատների թմբկափայտի համախտանիշ (տես աջ նկարը) [14]
- Ծայրամասային ցիանոզ (օրինակ՝ կապտավուն երանգի լորձաթաղանթներ կամ մատների և/կամ ոտքերի մատների վրա)
- Տախիպնոե (ավելի արագ շնչառության արագություն) [14]
Շնչառական անբավարարություն ունեցող մարդիկ հաճախ ունենում են այլ նշաններ կամ ախտանիշներ, որոնք կապված են նրանց շնչառական անբավարարության հիմնական պատճառի հետ: Օրինակ, եթե շնչառական անբավարարությունը պայմանավորված է կարդիոգեն շոկով (սրտի դիսֆունկցիայի պատճառով պերֆուզիայի նվազում, սպասվում են նաև սրտի դիսֆունկցիայի ախտանիշներ (օրինակ՝ այտուց ):
Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զարկերակային արյան գազի (ABG) գնահատումը համարվում է ոսկե ստանդարտ ախտորոշիչ թեստ՝ շնչառական անբավարարության ախտորոշումը հաստատելու համար[15]։ Դա պայմանավորված է նրանով, որ ABG-ն կարող է օգտագործվել արյան թթվածնի մակարդակը (PaO2) չափելու համար, իսկ շնչառական անբավարարությունը (բոլոր տեսակները) բնութագրվում է արյան մեջ թթվածնի ցածր մակարդակով[15]։
Այլընտրանքային կամ օժանդակ ախտորոշման մեթոդները ներառում են հետևյալը.
- Կապնոմետրիա․ չափում է արտաշնչվող օդում ածխաթթու գազի քանակությունը[16]։
- Զարկերակային օքսիմետրիա․ չափում է թթվածնով (SpO2) հագեցած հեմոգլոբինի բաժինը[16]։
Պատկերում (օրինակ՝ ուլտրաձայնային հետազոտություն, ռադիոգրաֆիա) կարող է օգտագործվել՝ ախտորոշման աշխատանքներին օգնելու համար: Օրինակ, այն կարող է օգտագործվել անձի շնչառական անբավարարության պատճառաբանությունը որոշելու համար:
Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հնարավորության դեպքում անհրաժեշտ է շնչառական անբավարարության հիմքում ընկած պատճառի բուժումը: Սուր շնչառական անբավարարության բուժումը կարող է ներառել այնպիսի դեղամիջոցներ, ինչպիսիք են բրոնխոդիլատորները (շնչուղիների հիվանդությունների համար)[17][18], հակաբիոտիկները (ինֆեկցիաների համար), գլյուկոկորտիկոիդները (բազմաթիվ պատճառներով), միզամուղներ (թոքային այտուցի համար) և այլն[19][20][21]։ Օփիոիդների գերդոզավորումից առաջացած շնչառական անբավարարությունը կարող է բուժվել հակաթույն նալոքսոնով: Ի հակադրություն, բենզոդիազեպինի գերդոզավորումների մեծ մասը չի բուժվում դրա հակաթույնից՝ ֆլումազենիլից[22]։ Շնչառական թերապիան /շնչառական ֆիզիոթերապիան կարող է օգտակար լինել շնչառական անբավարարության որոշ դեպքերում: [23] [24]
1-ին տիպի շնչառական անբավարարությունը կարող է պահանջել թթվածնային թերապիա՝ թթվածնով բավարար հագեցվածության հասնելու համար[25]։ Թթվածնի արձագանքի բացակայությունը կարող է ցույց տալ այլ եղանակներ, ինչպիսիք են տաքացվող բարձր խոնավացված հոսքի թերապիան, շնչուղիների շարունակական դրական ճնշումը կամ (եթե ծանր) էնդոտրախեալ ինտուբացիան և մեխանիկական օդափոխությունը:
2-րդ տիպի շնչառական անբավարարությունը հաճախ պահանջում է ոչ ինվազիվ օդափոխություն (NIV), քանի դեռ բժշկական թերապիան չի կարող բարելավել իրավիճակը: [26] Մեխանիկական օդափոխությունը երբեմն նշվում է անմիջապես կամ այլ կերպ, եթե NIV-ը ձախողվի[26]։ Այժմ հազվադեպ են օգտագործվում շնչառական խթանիչներ, ինչպիսիք են դոքսապրամը[27]։
Կան նախնական ապացույցներ, որ շնչառական անբավարարություն ունեցողների մոտ, որոնք հայտնաբերվել են մինչև հիվանդանոց ժամանելը, շնչուղիների շարունակական դրական ճնշումը կարող է օգտակար լինել, երբ սկսվում է մինչև հիվանդանոց տեղափոխվելը:[28]
Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանխատեսումը խիստ փոփոխական է և կախված էթիոլոգիայից և համապատասխան բուժման և կառավարման առկայությունից: Սուր շնչառական անբավարարության հոսպիտալացված երեք դեպքերից մեկը մահվան ելք է ունենում[29]։
Տես նաեւ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ 6,0 6,1 Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ 7,0 7,1 «Respiratory failure». Surgery. Oxford. 27 (11): 475–479. 1 November 2009. doi:10.1016/j.mpsur.2009.09.007.
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ «Acute respiratory failure». Department of Critical Care (անգլերեն). Վերցված է 2023-10-28-ին.
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ 11,0 11,1 11,2 Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ «Critical Care Medicine, Acute respiratory failure» (PDF). Mayo Clinic. Rochester, MN, USA. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 9 April 2021-ին.
- ↑ «Acute respiratory failure». Critical Care Medicine. McGill University.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 «Respiratory Failure - Diagnosis» (անգլերեն). National Heart, Lung and Blood Institute, US National Institutes of Health. 2022-03-24. Վերցված է 2023-11-15-ին.
- ↑ 15,0 15,1 Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ 16,0 16,1 Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ «Inhalation therapies in acute respiratory distress syndrome». Annals of Translational Medicine. 5 (14): 293. July 2017. doi:10.21037/atm.2017.07.21. PMC 5537120. PMID 28828368.
{{cite journal}}
: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link) - ↑ «β2-agonists and acute respiratory distress syndrome». American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 189 (6): 624–5. March 2014. doi:10.1164/rccm.201401-0170ED. PMC 3983843. PMID 24628310.
- ↑ Mirabile, Vincent S.; Shebl, Eman; Sankari, Abdulghani; Burns, Bracken (2023), «Respiratory Failure», StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30252383, Վերցված է 2023-11-15-ին
- ↑ «Pharmacological agents for adults with acute respiratory distress syndrome». Cochrane Database of Systematic Reviews. 7 (7): CD004477. 2019. doi:10.1002/14651858.CD004477.pub3. PMC 6646953. PMID 31334568. CD004477.
- ↑ «Pharmacotherapy for Adult Patients with Acute Respiratory Distress Syndrome». Chinese Medical Journal. 131 (10): 1138–1141. May 2018. doi:10.4103/0366-6999.231520. PMC 5956763. PMID 29722332.
{{cite journal}}
: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link) - ↑ «Flumazenil, naloxone and the 'coma cocktail'». British Journal of Clinical Pharmacology. 81 (3): 428–36. March 2016. doi:10.1111/bcp.12731. PMC 4767210. PMID 26469689.
- ↑ «Physical therapy for a patient in acute respiratory failure». Physical Therapy. 80 (7): 662–70. July 2000. doi:10.1093/ptj/80.7.662. PMID 10869128.
- ↑ «The Effects of Pulmonary Physical Therapy on the Patients with Respiratory Failure». Iranian Journal of Public Health. 47 (7): 1001–1006. July 2018. PMC 6119578. PMID 30181999.
- ↑ «British Thoracic Society Guideline for oxygen use in adults in healthcare and emergency settings». BMJ Open Respiratory Research. 4 (1): e000170. May 2017. doi:10.1136/bmjresp-2016-000170. PMC 5531304. PMID 28883921.
- ↑ 26,0 26,1 «Official ERS/ATS clinical practice guidelines: noninvasive ventilation for acute respiratory failure». The European Respiratory Journal. 50 (2): 1602426. August 2017. doi:10.1183/13993003.02426-2016. PMID 28860265.
{{cite journal}}
: Unknown parameter|displayauthors=
ignored (|display-authors=
suggested) (օգնություն) - ↑ «Doxapram for ventilatory failure due to exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease». The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD000223. 2003. doi:10.1002/14651858.CD000223. PMID 12535393.
- ↑ Bakke SA, Botker MT, Riddervold IS, Kirkegaard H, Christensen EF (November 2014). «Continuous positive airway pressure and noninvasive ventilation in prehospital treatment of patients with acute respiratory failure: a systematic review of controlled studies». Scandinavian Journal of Trauma, Resuscitation and Emergency Medicine. 22 (1): 69. doi:10.1186/s13049-014-0069-8. PMC 4251922. PMID 25416493.
- ↑ «Respiratory failure». Cleveland Clinic. 15 March 2023. Վերցված է 15 November 2023-ին.