Հարձակում Թել Ավիվի դելֆինարիումում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անգլերեն փորագրություն Թել Ավիվի Դելֆինարիումի հարձակման զոհերին նվիրված հուշարձանի վրա

Արյունահեղություն դելֆինարիումի դիսկոտեկում՝ 2001 թվականի հունիսի 1-ին Համասի ինքնասպան-ահաբեկչի կողմից իրականացրած ահաբեկչական գործողություն, որի ընթացքում իսլամիստ ահաբեկիչը պայթեցրել է իրեն Թել Ավիվի (Իսրայել) ծովափնյա գիշերային ակումբում՝ սպանելով 21 իսրայելցիների, որոնցից 16-ը եղել են դեռահաս, 120 մարդ վիրավորվել է[1][2][3]։ Զոհերի մեծամասնությունը իսրայելցի դեռահաս աղջիկներ էին, որոնց ընտանիքները նախկինում ներգաղթել էին ԽՍՀՄ-ի տարածքից։

Հարձակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կալկիլյա քաղաքից ինքնասպան-ահաբեկիչ Սաիդ Հոտարին ուրբաթ երեկոյան կանգնած էր Դելֆինարիումի դիմաց, երբ տարածքը լցվեց պատանիներով։ Ամբոխի մեծ մասը նախկին ԽՍՀՄ տարածքից ռուսախոս ընտանիքների երիտասարդներ էին, որոնք սպասում էին Դելֆին դիսկո-պարային երեկույթին մասնակցելու համար, իսկ մյուսները մտնում էին հարակից գիշերային ակումբ[4]։ Ողջ մնացածները հետագայում նկարագրել են, թե ինչպես երիտասարդ պաղեստինցի ահաբեկիչը ծաղրել է իր զոհերին նախքան պայթյունը, նրանց մեջ շրջել է ծպտված հագուստով և սխալմամբ նրան համարել են Ասիայի ուղղափառ հրեա։ Նախքան ռումբը պայթեցնելը, նա պայթուցիկներով լի թմբուկ է խփել և զոհերին եբրայերենով ծաղրել «ինչ-որ բան է տեղի ունենալու»[5]։ 23:27 րոպեին նա պայթեցրել է պայթուցիկ սարքը[6]։ Վկաները պնդում էին, որ մարմնի մասերը տարածվեցին ամբողջ տարածքում։ Հարևանությամբ գտնվող շատ քաղաքացիներ շտապ օգնություն էին ցույց տալիս։

Մահացածների տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թել Ավիվի Դելֆինարիումի հարձակման զոհերին նվիրված հուշարձան, որի վրա ռուսերենով գրված են զոհերի անունները

Սպանվել են մեկ իսրայելացի զինվորական և 20 քաղաքացիական անձիք, հիմնականում պատանի աղջիկները, որոնց ծնողները նախկինում գաղթել էին Իսրայել ԽՍՀՄ-ից[7]՝

  • Մարիա Տագիլցևա, 14, Նեթանյա[8]
  • Ռաիսա Նիմիրովսկի, 15, Նեթանյա[9]
  • Աննա Կազաչկովա, 15, Հոլոն[10]
  • Կատերին Կաստանիյադա-Տալկիր, 15, Ռամաթ Գան[11]
  • Իրինա Նեպոմնյաշչի, 16, Բաթ Յամ[12]
  • Մարինա Մեդվենդենկո, 16, Թել Ավիվ[13]
  • Յուլիա Մելիմով, 16, Թել Ավիվ[14]
  • Լիանա Սահակյան, 16, Ռամաթ Գան[15]
  • Մարինա Բերկովիզկի, 17, Թել Ավիվ[16]
  • Սիմոնա Ռոդին, 18, Հոլոն[17]
  • Ալեքսեյ Լուպալու, 16, Ուկրաինա[18]
  • Ելենա նելիմով, 18, Թել Ավիվ[19]
  • Իրենա Ուզդաչի, 18, Հոլոն[20]
  • Իլյա Գուտման, 19, Բաթ Յամ[21]
  • Ռոման Դեզանշվիլի, 21, Բաթ Յամ[22]
  • Դիեզ (Դանի) Նորմանով, 21, Թել Ավիվ[23]
  • Օրի Շահար, 32, Ռամաթ Գան[24]
  • Յաել-Յուլիա Սկլիանիկ, 15, Հոլոն[25] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 2-ին
  • Սերգեյ Պանչենկո, 20, Ուկրաինա[26] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 2-ին
  • Յան Բլում, 25, Ռամաթ Գան[27] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 3-ին
  • Եվգենիա Դորֆման, 15, Բաթ Յամ[28] – մահացել է վնասվածքներից 2001 թվականի հունիսի 19-ին

Ոճրագործներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թե՛ իսլամական ջիհադը, թե՛ «Հըզբոլլահ-Պաղեստին» ահաբեկչական խումբը, ի սկզբանե, պատասխանատվություն են ստանձնել ահաբեկչության համար, սակայն հետագայում հրաժարվել են այդ պահանջներից[29]։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ հարձակումը կատարել է 22-ամյա Սաիդ Հոտարին «Համաս» զինված պաղեստինա-իսլամիստական խմբավորումից[30]։

Պաշտոնական արձագանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներգրավված կողմեր

Իսրայել Իսրայել

  • Իսրայելի պաշտոնյաները հարձակումը անվանել են «արյունահեղություն»[31]։

  • Պաղեստինյան իշխանության պետության նախագահ Յասեր Արաֆաթը դատապարտել է հարձակումը և հրադադարի կոչ արել[32]։
Պետականությունից վեր

ՄԱԿ ՄԱԿ

  • ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Քոֆի Անանը հայտարարել է, որ «դատապարտում է ահաբեկչական հարձակումը ամենաուժեղ հնարավոր պայմաններով» և որ հարձակումն «ընդգծում է բռնության ցիկլը խախտելու հրատապությունը»[33]՞
Միջազգային

Քուվեյթ Քուվեյթ

  • Քուվեյթի արտգործնախարար և գործող վարչապետ Սաբահ ալ-Ահմադ ալ-Ջաբեր Ալ-Սաբահը հայտարարել է, որ չի աջակցում պաղեստինցիների ահաբեկչությունն ընդդեմ քաղաքացիական անձանց[34]։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ

  • ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշը հայտարարել է, որ դատապարտում է հարձակումն ամենաուժեղ պայմաններում և «Անմեղ քաղաքացիների դեմ անիմաստ հարձակումների համար արդարացում չկա»[35]։

Հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարձակումից հետո իսրայելցիներից շատերը պահանջել են կոշտ ռազմական փոխհատուցում։ Այնուամենայնիվ, վարչապետ Արիել Շարոնը որոշել է շտապ հակընդեմ գործողություններ չկատարել։ ԱՄՆ-ը և այլ կառավարություններ Իսրայելի վրա դիվանագիտական ճնշում են գործադրել ձեռնպահ մնալ գործողություններից[32]։ Այնուամենայնիվ, հարձակումը հետագայում նշվեց որպես Իսրայելի կառավարության կողմից Իսրայելի Իսրայելական բաժանիչ արգելապատը կառուցելու պատճառներից մեկը.[36]:

Ռամալլայի փողոցներում տասնյակ պաղեստինցիներ տոնում և հրավառություն էին անում[4]։ Ահաբեկիչ Սաիդ Հոտարիի հայրը գովաբանել էր նրան որպես նահատակ[30]։ Նախագահ Ջորջ Բուշը պահանջեց, որ Յասեր Արաֆաթը դատապարտի ահաբեկչական գործողությունը[37]։ Հաջորդ օրը Իսրայելի արաբները կանգնեցին Դելֆինարիումի հարևանությամբ գտնվող «Հասան Բեք» մզկիթում և առարկաներ նետեցին ոստիկանության վրա[38]։

Իսրայելի Ահաբեկչության ուսումնասիրման տեղեկատվական կենտրոնի տվյալներով Իսրայելի պաշտպանության բանակի հետ սերտ կապեր ունեցող Իսրայելում հաստատված կազմակերպությունը, ԻՊԲ-ի օպերատիվ պաշտպանական գործողության ընթացքում ունեցել է նահատակների ընտանիքների և վիրավորների խնամքի հաստատության կողմից տրված երկու փաստաթուղթ, որոնք գտնվում են Պաղեստինյան ազգային մարմնի սոցիալական հարցերի նախարարության իրավասության տակ։ Փաստաթղթերում մանրամասն նկարագրված է 2000 ԱՄՆ դոլարի փոխանցումը ինքնասպան ահաբեկիչի հորը, որն այդ ժամանակ ապրում էր Հորդանանում (2001 թվականի հունիսի 18)[39][40]։

Դելֆինարիումի տեղայնք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ահաբեկչությունից հետո Դելֆինարիումը լքված էր Թել Ավիվի առափնյայում՝ պատված գրաֆիտներով, մինչև 2018 թվականի մայիսին շենքը քանդվեց[41]։ Տարիներ շարունակ զոհերի ընտանիքի անդամները անհաջողությամբ քարոզարշավ են կազմակերպել` մշտապես պահպանել ավերված շենքը որպես հուշարձան։ Սակայն շենքը քանդվեց, որպեսզի ափի երկայնքով քայլուղին ընդարձակվի[42]։ Այս վայրում ամեն տարի տեղի է ունենում ահաբեկչության զոհերի հիշատակի արարողություն[38]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ O'Sullivan, Arieh (2001 թ․ նոյեմբերի 25). «No. 1 Hamas terrorist killed. Followers threaten revenge in Tel Aviv». Jerusalem Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 30-ին.
  2. ↑ Fisher, Ian (2006 թ․ հունվարի 29). «In Hamas's Overt Hatred, Many Israelis See Hope». New York Times. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 30-ին.
  3. ↑ Ynet – פיגוע בדולפינריום – , ynet.co.il; accessed 2 September 2015.
  4. ↑ 4,0 4,1 David Rudge (2001 թ․ հունիսի 4). «Bomb horror hits Tel Aviv disco». jpost.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 3-ին.
  5. ↑ Chris McGreal,3,000 dead yet peace remains elusive, guardian.co.uk, 29 September 2003.
  6. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=BaaT7vdSXrI#t=120
  7. ↑ «List of Victims of the Dolphinarium Terrorist Attack». Embassy of Israel in Washington DC. 2001 թ․ հունիսի 4. Վերցված է 2009 թ․ հունվարի 31-ին.
  8. ↑ «Maria Tagilchev». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  9. ↑ «Raisa Nimrovsky». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  10. ↑ «Anya Kazachkov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  11. ↑ «Katherine Kastaniyada-Talkir». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  12. ↑ «Irina Nepomneschi». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  13. ↑ «Mariana Medvedenko». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  14. ↑ «Yulia Nelimov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  15. ↑ «Liana Sakiyan». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  16. ↑ «Marina Berkovizki». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  17. ↑ «Simona Rodin». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  18. ↑ «Alexei Lupalo». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  19. ↑ «Yelena Nelimov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  20. ↑ «Irena Usdachi». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  21. ↑ «Ilya Gutman». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  22. ↑ «Roman Dezanshvili». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  23. ↑ «Pvt Diez Normanov». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  24. ↑ «Ori Shahar». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  25. ↑ «Yael-Yulia Sklianik». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  26. ↑ «Sergei Panchenko». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  27. ↑ «Jan Bloom». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  28. ↑ «Yevgenia Dorfman». GxMSDev. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  29. ↑ Bomb horror hits Tel Aviv disco Արխիվացված Մայիս 16, 2008 Wayback Machine, The Jerusalem Post, 4 June 2001.
  30. ↑ 30,0 30,1 «Bomber went to West Bank for a better life». the Guardian. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  31. ↑ Shalom, Silvan. "Q&A with Foreign Minister Silvan Shalom", Haaretz, 8 May 2008.
  32. ↑ 32,0 32,1 Deborah Sontag, "Arafat Calls for Cease-Fire, Deploring Tel Aviv Attack", New York Times, 3 June 2001.
  33. ↑ Press Release SG/SM/7829 Արխիվացված Հունիս 9, 2012 Wayback Machine, domino.un.org, 1 June 2001.
  34. ↑ «Tel-Aviv suicide bombing at the Dolphin disco-1-Jun-2001». MFA. 2001 թ․ հունիսի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  35. ↑ «Israeli police: Four dead in Tel Aviv bombing». CNN. 2005 թ․ փետրվարի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  36. ↑ Israel Foreign Ministry, Four Years of Conflict: Israel's war against terrorism, 3 October 2004, p. 28
  37. ↑ «Bush to Arafat: You Must Condemn This Terrible Attack» (եբրայերեն). Ynet. 2001 թ․ հունիսի 2. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 4-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 14 лет со дня чудовищного теракта в тель-авивском "Дольфи" 01.06.2015 22:41, 9tv.co.il
  39. ↑ «The Palestinian Authority's support of Hamas' suicide terrorism». October 2004. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 4-ին.
  40. ↑ «The Palestinian Authority's support of Hamas' suicide terrorism». 2004 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 24-ին.
  41. ↑ Lidman, Melanie (2018 թ․ մայիսի 16). «Show's over for Tel Aviv's Dolphinarium eyesore». Times of Israel. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  42. ↑ [Decided the fate of Tel Aviv Dolphinarium Решилась судьба тель-авивского дельфинария] 27-12-2014, 01:30, ЛЕОНИД РАБИН

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հարձակում_Թել_Ավիվի_դելֆինարիումում&oldid=9437210» էջից