Աշխատանքային խտրականություն
Աշխատանքային խտրականություն կամ զբաղվածության խտրականություն, աշխատանքային խտրականությունը ներառում է խտրականություն աշխատանքի ընդունելու, առաջխաղացման, աշխատավարձի որոշման, աշխատանքային պարտականությունների բաշխման և այլնի ժամանակ։
Այն ներառում է խտրականություն զբաղվածության մեջ, առաջին հերթին՝ դիմումատուին աշխատանքի չընդունելը այնպիսի պատճառներով, որոնք կապված չեն նրա գործարար որակների հետ, որոնք ուղղակիորեն ազդում են թափուր պաշտոնի համար աշխատանքային պարտականությունների կատարման վրա՝ գիտելիքներ, հմտություններ, փորձ։
Բացի ուղղակի սահմանափակումներից, այն ներառում է գործատուի ցանկացած նախապատվությունների արտահայտումը և արտոնությունների տրամադրումը դիմորդների խմբերին` հիմնված ոչ գործնական որակների վրա։
Այն երկրներում, որտեղ աշխատավարձը որոշվում է անհատապես, գործատուի հետ պայմանավորվածության հիման վրա, աշխատանքային խտրականությունը կարող է դրսևորվել նույն աշխատանքի դիմաց աշխատավարձի տարբերության տեսքով։
Աշխատանքային խտրականությունն արգելված է աշխարհի շատ երկրներում։ Արգելքի դեպքում խտրականությունը ստանում է թաքնված, ձևափոխված ձևեր՝ դրսևորվելով, օրինակ, տարիքային խտրականության կամ աշխատողների որոշակի խմբերի նկատմամբ բուլիինգի տեսքով։ Բացի այդ, աշխատողների արգելքները կարող են անարդյունավետ լինել, աշխատակիցները չեն կարող դիմակայել դրան։
Ինչպես ցանկացած խտրականություն, աշխատանքի աշխարհում խտրականությունը ևս կարող է լինել միտումնավոր կամ ոչ միտումնավոր՝ հիմնված նախապաշարմունքների կամ անտեղյակության վրա։
Անձանց պաշտպանված կատեգորիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խտրականությունը կարող է արգելվել օրենսդրությամբ, մասնավորապես հետևյալ հիմքերով[1]
- ռասան և մաշկի գույնը,
- էթնիկ և ազգային պատկանելիությունը,
- սեռը,
- տարիքը
- հղիությունը
- քաղաքական համոզմունքները
- կրոնական համոզմունքները
- սեռական կողմնորոշումը և գենդերային ինքնությունը,
- ընտանեկան դրությունը։
Որոշ օրենքներ արգելում են խտրականությունը որոշակի պաշտպանված սոցիալական խմբերի նկատմամբ։ Սա ներառում է խտրականություն և ոտնձգություն՝ պայմանավորված որոշակի սոցիալական կամ տնտեսական խմբի պատկանելիության, քաշի, հասակի կամ ծագման հանգամանքով։
Խտրականության հետևանքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իր «Խտրականության տնտեսագիտությունը» գրքում (անգլերեն՝ The Economics of Discrimination) նոբելյան մրցանակակիր Գարի Բեքերը պնդում է, որ շուկան պատժում է խտրականություն դրսևորող գործարարներին[2]։
Խտրական ձեռնարկատիրության շահութաբերությունը ուղիղ համեմատական է նրան, թե որքան հաճախ է գործատուն ապավինում նախապաշարմունքներին՝ աշխատողի արժեքը գնահատելու փոխարեն[2]։
Պետության կողմից աջակցության բացակայության դեպքում խտրականություն դրսևորող ձեռնարկությունները կորցնում են շահույթը և շուկայի մասնաբաժինը՝ հօգուտ այն ձեռնարկությունների, որոնք խտրականություն չեն ցուցաբերում[3]։
Կա նաև գնահատական, որ չնայած ղեկավարների անձնական նախասիրությունների վրա հիմնված խտրականությունը նվազեցնում է շահույթը, հաճախորդի նախասիրություններին համապատասխան խտրականությունը կարող է շահութաբեր լինել[4]։
ԱՊՀ երկրների օրենսդրության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշխատանքի ոլորտում խտրականությունն արգելված է Ռուսաստանի Դաշնության աշխատանքային օրենսգրքի 3-րդ հոդվածով, «Ռուսաստանի Դաշնությունում զբաղվածության մասին» օրենքի 25-րդ հոդվածով։
Ի հավելումն խտրականության համար ընդհանուր պատասխանատվության (հոդված 5.62), 2013 թվականից վարչական պատասխանատվություն է սահմանվել առկա աշխատատեղերի կամ խտրական բնույթի սահմանափակումներ պարունակող թափուր պաշտոնների մասին տեղեկատվության տարածման համար(Ռուսաստանի Դաշնության Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգրքի 13.11.1 հոդված)։
Խտրականությունն արգելված է նաև Ուկրաինայի աշխատանքային օրենսգիրքի 2.1 հոդվածով, Բելառուսի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքի 14-րդ հոդվածով, Ղազախստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքի 6-րդ հոդվածով, Ղրղզստանի Հանրապետության աշխատանքային օրենսգրքի 9-րդ հոդվածով, Ուզբեկստանի աշխատանքային օրենսգրքի 6-րդ հոդվածով։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Protected areas and grounds under the Human Rights, Citizenship and Multiculturalism Act Արխիվացված 2011-12-09 Wayback Machine; Discrimination by Type Արխիվացված 2012-01-14 Wayback Machine; Types of discrimination Արխիվացված 2011-04-22 Wayback Machine
- ↑ 2,0 2,1 Robert P. Murphy The Economics of Discrimination. — University of Chicago Press, 1957. «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.(անգլ.)
- ↑ Discrimination Արխիվացված 2017-07-04 Wayback Machine, The Concise Encyclopedia of Economics, Library of Economics(անգլ.)
- ↑ J. S. Leonard, D. I. Levine, L. Giuliano Customer Discrimination Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine Калифорнийский университет в Беркли 2009(անգլ.)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Pager, Devah. Marked: Race, Crime, and Finding Work in an Era of Mass Incarceration (англ.). — University of Chicago Press, 2009. — ISBN 9780226644844.
- Papa, Michael J.; Tom D. Daniels, Barry K. Spiker. Organizational Communication: Perspectives and Trends (англ.). — 5. — SAGE, 2007. — ISBN 1412916844.
- Trentham, Susan; Laurie Larwood. Gender Discrimination and the Workplace: An Examination of Rational Bias Theory (англ.) // Sex Roles : journal. — 1998. — Vol. 38, no. 112. — P. 1—28. — doi:10.1023/A:1018782226876.
- Вальцева А. Только славянам. Дискриминация в России есть, но доказать ее в суде почти невозможно Meduza 2018
- Гвоздицких А. Дискриминация в сфере труда Российский бюллетень по правам человека № 26 (2008 год)
- Журавлёв Д. Дискриминация в сфере труда Солидарность, 2013
- Kак распознать дискриминацию в трудовых отношениях, и куда обращаться в случае дискриминации ЛЦПЧ 2007
- Пастушкова Л. Дискриминация в трудовых отношениях 2017
- Тодэ Н. Проявления дискриминации в трудовых отношениях 2013
- Фомин Д. Дискриминация в сфере труда: опыт Европейского Союза, 2011
- Дискриминация в сфере труда: результаты и полный текст исследования. Центр социально-трудовых прав, 2008
- «Нормальный трудовой потенциал» и дискриминация по возрасту «Народонаселение», 2013, № 3, с. 27-37․