Անջեյ Ֆրիչ-Մոջևսկի
| Անջեյ Ֆրիչ-Մոջևսկի լեհ.՝ Andrzej Frycz Modrzewski | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 20, 1503 |
| Ծննդավայր | Wolbórz, Piotrków County, Լոձի վոյեվոդություն, Լեհաստան |
| Մահացել է | 1572[1] |
| Մահվան վայր | Wolbórz, Piotrków County, Լոձի վոյեվոդություն, Լեհաստան |
| Քաղաքացիություն |  Ռեչ Պոսպոլիտա |
| Կրոն | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
| Կրթություն | Կրակովի համալսարան |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա, աստվածաբան, գրող, քաղաքական գործիչ, գիտնական և մարդասեր |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | king's secretary at the Polish court? |
 Andrzej Frycz Modrzewski Վիքիպահեստում | |
Անջեյ Ֆրիչ-Մոջևսկի (լեհ.՝ Andrzej Frycz Modrzewski, սեպտեմբերի 20, 1503, Wolbórz, Piotrków County, Լոձի վոյեվոդություն, Լեհաստան - 1572[1], Wolbórz, Piotrków County, Լոձի վոյեվոդություն, Լեհաստան), լեհ հասարակական գործիչ, կրոնական բարեփոխիչ և քաղաքական մտածող։ Նա պաշտպանում էր օրենքի առջև համընդհանուր հավասարությունը, պաշտպանում էր թագավորական հզոր իշխանությունը, լեհական եկեղեցու ստեղծումը և կրթության աշխարհիկացումը[2]։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Վոլբուժում, տեղի վոյտ Յակուբ Մոձևսկու (1477-1529) ընտանիքում, ով օգտագործել է[3]։ 11 տարեկանում Անջեյին ուղարկում են Կրակով, որտեղ սովորում է տեղի ծխական դպրոցում[4]։ 1517 թվականին ընդունվել է Կրակովի ակադեմիա, դեկտեմբերի 13-ին 1519 թվականին ավարտել է ակադեմիան, ստանալով բակալավրի կոչում։
Մոտ 1522 թվականին նա ձեռնադրվեց և սկսեց աշխատել Լեհաստանի առաջնորդ Յան Լասսկու, իսկ ավելի ուշ Գնեզնենսկու եպիսկոպոս Յան Լատալսկու գրասենյակում։ 1539 թվականից ծառայել է Յան Լասսկու եղբորորդու՝ նաև Լեհաստանի առաջնորդ Յան Լասսկի Կրտսերի աշխատասենյակում։ Որոշ ժամանակ նա մասնակցել է Վիտենբերգի համալսարանի դասախոսություններին, որտեղ Ֆիլիպ Մելանխթոնի ազդեցության տակ որդեգրել է ռեֆորմացիայի գաղափարները, ուսումնասիրել եկեղեցական և պետական իրավունքը։ 1541 թվականին նա վերադարձել է Լեհաստան, ապրել Կրակովում, որտեղ ծանոթացել է գրող Նիկոլայ Ռեյի հետ։
1547 թվականից եղել է Լեհաստանի թագավորի և Լիտվայի մեծ դուքս Սիգիզմունդ Ծերի քարտուղարը։ Որպես արմատական կրոնական շարժումների կողմնակից՝ նա դատապարտվեց հերետիկոսության համար և զրկվեց իր պաշտոնից, սակայն ինքը՝ Սիգիզմունդը, հանդես եկավ ի պաշտպանություն նրա՝ 1556 թվականի Դիետում իր անունով պաշտպանական նամակ հրապարակելով։ Այնուամենայնիվ, 1553 թվականին նա թոշակի անցավ և զբաղեցրեց վոյտի պաշտոնը հայրենի Վոլբուժում։
1560 թվականին նա ամուսնացավ Յադվիգա Կամենսկայի հետ, չնայած այն հանգամանքին, որ նա քահանա էր։ Դրա համար, ինչպես նաև բարեփոխական գործունեության համար 1569 թվականին նա զրկվեց վոյտի պաշտոնից։ Կյանքի վերջում նա մերձեցավ Արիոսական շարժմանը։ Նա ուներ երեք երեխա՝ Անջեյը, Էլզբիետան և Լյուսին։ Նա մահացել է ժանտախտի ժամանակ 1572 թվականի աշնանը Վոլբուժում։ Նրա թաղման վայրը հստակ հայտնի չէ։
Հայացքներ և ստեղծագործական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բացի բարեփոխման գաղափարներից, նա որդեգրեց նաև Էրազմ Ռոտերդամացու հակաեկեղեցական հումանիստական գաղափարները։ Նրա վրա ազդեցություն է թողել նաև Յան Օտրորոգի «Հուշամատյան Լեհ-Լիտվական Համագործակցության կառուցվածքի մասին» աշխատությունը, որը գրվել է մոտ 1477 թվականին[5]։ 40-ական թվականներին միացել է առաջադեմ գրողների, քաղաքական և կրոնական գործիչների շրջանակին։ Որպես մտածող, նա իր դեբյուտը կատարեց 1543 թվականին՝ թողարկելով լատիներեն բրոշյուր «Lascius, sive de poena homicidii» («Լասսկի, կամ սպանության պատիժը»)։ Այս աշխատության մեջ Մոջևսկին քննադատել է հասարակության տարբեր շերտերի պատժի անհավասարությունը, օրինակ՝ շլյախտայի սպանության համար սահմանվել է 120 գրիվնա տուգանք մինչև ցմահ ազատազրկում և մահապատիժ, մինչդեռ գյուղացու սպանութան համար հասնում էր միայն 10 գրիվնա տուգանք[6]։
Նա հայտնի դարձավ իր «De Republica emendanda» («Պետության ուղղման մասին») աշխատությամբ, որը հրատարակվել է Կրակովում 1551 թվականին եկեղեցական գրաքննության միջամտության պատճառով խիստ սահմանափակված ձևով։ Այստեղ Մոջևսկին հանդես է գալիս որպես ուժեղ միապետության կողմնակից՝ հպատակների իրավունքները պաշտպանելու նպատակով։ Նա քննադատում է ազնվական կալվածքների ներկայացուցիչների համար հողի սեփականության արգելքը, պաշտպանում է օրենքի առաջ բոլորի հավասարությունը։ Նրա կարծիքով, գյուղացիները պետք է ունենան այն հողերը, որոնց վրա աշխատում են, իսկ քաղաքաբնակները պետք է իրավունք ունենան հող գնելու և մագիստրատի անդամ ընտրվելու։ Մոջևսկին պահանջում է կրթության աշխարհիկացում և եկեղեցու և պետության տարանջատում։ Տրակտատը թարգմանվել է բազմաթիվ եվրոպական լեզուներով (գերմաներեն, ֆրանսերեն, իսպաներեն) և բացի համբավից, Մոջևսկուն բերել է բազմաթիվ թշնամիներ մագնատների և հոգևորականների շրջանում։ Պապ Պավել V-ն այս աշխատությունը ներառել է արգելված գրքերի ցանկում։ 1554 թվականին Բազելում Հովհաննես Օպորինը աշխատությունն ամբողջությամբ հրատարակեց, իսկ մի քանի տարի անց ընդլայնվեց[7]։ 1577 թվականին Լոսկ քաղաքում Կիպրիան Բասիլիքը հրատարակել է տրակտատի թարգմանությունը լեհերեն։ 1577 թվականին Լոսկ քաղաքում Կիպրիան Բասիլիքը հրատարակել է տրակտատի թարգմանությունը լեհերեն։
Հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1950-ական թվականներին Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունում ձեռնարկվեց Մոջևսկու ժառանգության հինգհատորյակը լեհերեն թարգմանությամբ։
«De Republica emendanda» գիրքն առաջին անգամ ռուսերեն թարգմանվել է 1678 թվականին «Քաղաքացիական կյանքի ուղղման մասին» վերնագրով[8]։ Այս գրքի երկրորդ ռուսերեն թարգմանությունը կատարվել է 17-րդ դարում[9]։ Որոշ ստեղծագործությունների ռուսերեն թարգմանությունները տեղադրված են ժամանակակից հրատարակություններում։
- Վերածննդի լեհ մտածողները
- Համաշխարհային փիլիսոփայության անթոլոգիա
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ Моджевский // Советская историческая энциклопедия / под ред. Е. М. Жукова. — М.: Советская энциклопедия, 1973—1982.
- ↑ Придомок — родовое прозвище, которое приставлялось к фамилии.
- ↑ Korolko M. Andrzej Frycz Modrzewski. — Wydawnictwo DiG, 2000. ISBN 8371811683. (լեհ.)
- ↑ Byaзe Д. Остророг // Философская Энциклопедия. В 5-х т. — М.: Советская энциклопедия., 1960—1970.
- ↑ Kotarski E. Andrzej Frycz Modrzewski (Fricius Modrevius) // Virtual Library of Polish Literature. Կաղապար:Проверено (անգլ.)
- ↑ Антология мировой философии / под ред. В. В. Соколова. — Том 2. — М.: Мысль, 1969. — С. 129.
- ↑ Брюкнер, Александр (1906). «O literaturze rosyjskiej i naszym do niej stosunku dziś i lat temu trzysta». Wikiźródła, wolna biblioteka. Wydawnictwo Związku Naukowo-Literackiego we Lwowie. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. «21. Modrzewskiego de emendanda re publica, w przekładzie polskim — O isprawleniu grażdanskago żitija i t. d., przełożone r. 1678»
{{cite web}}: More than one of|author=and|last=specified (օգնություն) - ↑ Jerzy Ziomek Renesans / Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. — 9. — Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999. — С. 178. — 553 с. — ISBN 8301117664
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Сушкевич Л. П. Крестьянский вопрос в работах польского публициста XVI в. А. Ф. Моджевского // Вопросы истории древнего мира и средних веков / под ред. Ф. М. Нечая. — Мн.։ Изд-во БГУ, 1974. — С. 139—149.
- Сушкевич Л. П. Отражение идей реформации в публицистике Анджея Фрыча Моджевского // Вопросы истории. Межведомственный сборник. — Вып. 8. — Мн.։ Изд-во БГУ, 1981. — С. 154—161.
- Andrzej Frycz Modrzewski. Bibliografia. Zestawiona przez Pracownie Biografii Staropolskiej Instytutu Badań Literackich. — Wrocław, Warszawa, Kraków, 1962. (լեհ.)
- Andrzej Frycz Modrzewski i problemy polskiego Odrodzenia / red. T. Bieńkowski. — Wrocław, Warszawa, Kraków, 1974. (լեհ.)
- Dziedzictwo Andrzeja Frycza Modrzewskiego w myśli politycznej i humanistycznej / red. J. Kukulski. — Toruń, 2004. (լեհ.)
- Knapiński W. Andrzej Frycz Modrzewski jako teolog Արխիվացված 2009-02-01 Wayback Machine. — Warszawa, 1881. (լեհ.)
- Korolko M. Andrzej Frycz Modrzewski. — Warsz.։ Wydawnictwo DiG, 2000. ISBN 8371811683. (լեհ.)
- Kot S. Andrzej Frycz Modrzewski։ studium z dziejów kultury polskiej w. XVI. — Kraków, 1919. (լեհ.)
- Kurdybacha L. Ideologia Frycza Modrzewskiego. — Kr., 1953. (լեհ.)
- Lepszy K. A. Frycz Modrzewski. — Warsz., 1953. (լեհ.)
- Małecki A. Andrzej Frycz Modrzewski. — Biblioteka Ossolińskich, 1864. (լեհ.)
- Ossoliński J. M. Andrzej Frycz Modrzewski // Tegoż։ Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiey, o pisarzach polskich, także postronnych, którzy w Polscze albo o Polscze pisali, oraz o ich dziełach z roztrząśnieniem wzrostu i różney kolei ogólnego oświecenia, jako też szczególnych nauk w narodzie polskim. — T. 4. — Kraków, 1852. — S. 71. (լեհ.)
- Piwko S. Frycza Modrzewskiego reforma państwa i kościoła. — Warszawa, 1979. (լեհ.)