Աննա Պավլովնա

Աննա Պավլովնա
Ծնվել է՝	հունվարի 18, 1795
Ծննդավայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է՝	մարտի 1, 1865[…] (70 տարեկան)
Վախճանի վայր	Հաագա, Նիդերլանդներ
	Նիևե կերկ
Երկիր	Ռուսական կայսրություն
Տոհմ	Հոլշտեյն-Գոտրոպ-Ռոմանով
	նկարչուհի և գծանկարիչ
Հայր	Պավել I
Մայր	Մարիա Ֆեոդորովնա
Երեխաներ	Վիլհելմ III Լյուքսեմբուրգցի, Prince Alexander of the Netherlands?, Prince Hendrik of the Netherlands?, Prince Ernest Casimir of the Netherlands? և Princess Sophie of the Netherlands?
Հավատք	Ռուս ուղղափառ եկեղեցի
Պարգևներ	և

Աննա Պավլովնա (հունվարի 18, 1795(1795-01-18)^[1]^[2], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[3] - մարտի 1, 1865(1865-03-01)^[1]^[4]^[5]^[…], Հաագա, Նիդերլանդներ^[1]), Պավել I-ի և Մարիա Ֆյոդորովնայի վեցերորդ դուստրը, Ալեքսանդր I և Նիկոլայ I կայսրերի քույրը, Նիդերլանդների թագուհին, Վիլլեմ II-ի կինը, Լյուքսեմբուրգի հռչակավոր դքսուհի։

Հռչակավոր իշխանուհի Աննա Պավլովնան ծնվել է իր տատիկի՝ Եկատերինա II-ի կառավարման վերջին տարիներին։ Վեց տարեկան հասակում կորցրել է հորը, ստացել է տնային ուսուցում կայսերական երեխաների տնային դաստիարակչուհի կոմսուհի Լիվենի, իր ավագ քրոջ՝ հռչակավոր իշխանուհի Եկատերինա Պավլովնայի և իր մոր անմիջական հսկողության տակ։ Իր մոր հետ մտերիմ է եղել և վերջինիս հետ նամակագրություն վարել մինչև նրա մահը՝ 1828 թվականը։ 1810 թվականին Աննայի ձեռքը խնդրել էր ֆրանսիացի կայսր Նապոլեոն Բոնապարտը, սակայն վերջինս մերժվել է։

1816 թվականին Աննան իր քրոջ՝ Եկատերինայի հորդորով ամուսնացել է Նիդեռլանդների թագավոր Վիլհելմ I-ի որդի ու ժառանգորդ արքայազն Վիլհելմ Օրանսկիի հետ։ Նոր թագաժառանգ Արքայադուստրը տեղափոխվել է Բրյուսել , որտեղ ամուսիններն ապրել են մինչև Նիդեռլանդներից Բելգիայի անկախության հռչակումը, որը տեղի է ունեցել 1830 թվականին։ Նրանց ամուսնությունից ծնվել է չորս որդի և մեկ դուստր։ 1840 թվականին Վիլհելմ I-ը հրաժարվել է գահից և ամուսինները դարձել են նոր թագավորական զույգ։ Վիլհելմ II-ի կառավարումը կարճ էր։ Նա մահացավ 1849 թվականին՝ թողնելով ընտանիքին հսկայական պարտքերի մեջ։ Իր ողջ կյանքի ընթացքում Աննա Պավլովնան զբաղվել է բարեգործությամբ։ Մահացել է 1865 թվականին՝ ավելի երկար ապրելով իր բոլոր եղբայրներից ու քույրերից։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աննա Պավլովնան ծնվել է 1795 թվականի Հունվարի 7-ին ռուսական գահաժառանգ, մեծն իշխան Պավել I-ի և նրա կնոջ Մարիա Ֆյոդորովնայի ընտանիքում, մինչև Ֆրիդրիխ Օյգեն դուքսի դուստր՝ արքայադուստր Սոֆիա Դորոտո Վյուրտեմբերգսկայի ամուսնությունը։ Երեխայի ծնունդը չի ուրախացրել ոչ ծնողներին, ոչ տատիկին՝ Եկատերինա II-ին, քանի որ աղջիկն իր ծնողների արդեն վեցերորդ դուստրն էր։ «Շատ են աղջիկները, բոլորին չես ամուսնացնի»- ասել է կայսրուհին՝ իմանալով թոռնուհու ծննդյան մասին։ Աղջկան անվանել են ի պատիվ իր նախատատի՝ ռուսական ցարաժառանգի կին Աննա Պետրովնայի։

Հաջորդ տարի նրա հայրը Եկատերինայի մահից հետո վերցրեց ռուսական մեծ գահը։ Աննան ընտանիքի հետ հետագա տարիների ընթացքում ապրել է մի քանի կայսերական կացարաններում՝ Գատչինեում, Պավլովսկեում, Պետերգոֆում, Ցարական գյուղում և Սանկտ Պետերբուրգում։ 1801 թվականին հոր մահից հետո, երբ Աննան վեց տարեկան էր, նա իր մոր և երկու կրտսեր եղբայրների՝ Նիկոլայի և Միքայելի հետ ապրում էր Պավլովսկում։ Այստեղ պատանի մեծն իշխանուհին սովորել է օտար լեզուներ, պատմություն, մաթեմատիկա, բնական գիտություններ, երաժշտություն և նկարչություն։ Երիտասարդ իշխանուհին կրթություն է ստացել կոմսուհի Շառլոտա Լիվենի հսկողության տակ, ով նաև նրա ավագ քույրերի տնային դաստիարակչուհին է եղել։ Ժամանակակիցների վկայությամբ՝ մեծ իշխանուհին մանկության և պատանեկության տարիներին հակված էր բնական գիտություններին, բայց բարձր նվաճումների հասավ միայն նկարչության մեջ։ Աննան ինտենսիվորեն նամակագրություն էր վարում իր ավագ քրոջ՝ արքայադուստր Եկատերինայի հետ, ով ամուսնու հետ ապրում էր Տվերում։ Երբ դեռ չէր լրացել մեծն իշխանուհու 15 տարեկանը, Նապոլեոն I-ը, ցանկանալով բարեկամանալ ռուսական կայսերական տան հետ և ամրապնդել բարեկամական հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ, Ֆրանսիայի դեսպան Կոլենկուրի միջոցով 1809 թվականին խնդրեց Աննա Պավլովնայի ձեռքը։ Ըստ Ֆրանսիայի դեսպանի Աննան 15 տարեկանում

եղել է բարձրահասակ իր տարիքի համար և ավելի զարգացած, քան սովորաբար լինում են այդ երկրում, քանի որ, իր մոր բակ այցելած անձանց խոսքերով նա ֆիզիոլոգիապես ամբողջությամբ ձևավորված էր։ Դրա մասին խոսում է իր հասակը, իրանը։ Նա ունի գեղեցիկ աչքեր, դեմքի նուրբ արտահայտություն, սիրալիր և հաճելի արտաքին տեսք, և չնայած նա գեղեցկուհի չէր, բայց նրա աչքերը լի էին բարությամբ։ Նրա բնավորությունը շատ հանգիստ էր և ինպես ասում են նա շատ հեզ է։ Նախապատվությունը տալիս են նրա բարությանը, ոչ թե խելքին։ Նա գիտի, թե ինչպես պետք է իրեն պահի որպես արքայադուստր, և օժտված է նրբազգացությամբ և ինքնավստահությամբ։

Մեկ տարի առաջ, երբ Նապոլեոնը խնամախոսության էր գնացել մեծն իշխանուհի Եկատերինա Պավլովնայի ձեռքը խնդրելու համար, Ալեքսանդր I-ը խուսափողական պատասխան տվեց՝ մատնացույց անելով Մեծ իշխանուհու տարիքը։ Նման ամուսնությանը դեմ էր կայսրուհի Մարիա Ֆյոդորովնան, որը Նապոլեոնին համարում էր դուրսպրծուկ մարդ։ Մի քանի շաբաթ անց կայսր Ալեքսանդր I-ը ֆրանսիացի դեսպանին փոխանցեց, որ Մարիա Ֆյոդորովնան իր դստերը կնության կտա միայն երկու տարի անց։ Ռուսական կողմից բացասական պատասխան ստանալուց հետո Նապոլեոնն ամուսնացել է Ավստրիայի կայսերական տան ներկայացուցիչ Մարիա-Լուիզա Ավստրիացու հետ, որը կայսր Ֆրանց II կայսեր դուստրն էր։ Պրուսական Ֆրիդրիխ Վիլհելմ III թագավորը, ով այրիացել ՝ 1810 թվականին, Աննա Պավլովնային կնություն առնելու հավակնորդներից մեկն էր ։ Ռուսական կայսեր դստեր հետ ամուսնության ևս մեկ թեկնածուն Շառլ Ֆերդինանդն էր ՝ Բեռլինի դուքսը, Ֆրանսիայի գահին վերականգնված Լուի XVIII թագավորի զարմիկը և ապագա արքա Շառլ Բուրբոնի որդին։ Այդ ամուսնությունը նույնպես խափանվեց։

Ամուսնություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Օրանսկի արքայազն Վիլհելմի և Օրանսկի արքայադուստր մեծն իշխանուհի Աննա Պավլովնայի պատկերները, Ֆրանս Յոզեֆ Քինսոն, մոտ 1830 թվական, Բոուզ թանգարան

Աննայի համար ապագա ամուսնուն ընտրել է նրա քույրը՝ Եկատերինա Պավլովնան։ Նրա ամուսինը դարձավ Նիդեռլանդների և Լյուքսեմբուրգի Մեծ դուքս Վիլհելմ I-ի և արքայադուստր Վիլհելմինա Պրուսսկայի որդին և ժառանգորդը։ 1816 թվականի հունվարին Ալեքսանդր I-ի հրավերով արքայազն Վիլհելմը ժամանեց Սանկտ Պետերբուրգ։ 1816 թվականի փետրվարի 9-ին 21-ամյա Աննա Պավլովնան ամուսնացավ նիդեռլանդացի թագաժառանգ Օրանսկիի հետ։ Պսակադրությունն անցել է Ձմեռային պալատի եկեղեցում երկու ծիսակարգով ՝ նախ ուղղափառ, ապա բողոքական։ Ռուս հարսի օժիտը հսկայական էր։ Նա իր եղբոր Ալեքսանդր I-ից ստացել է 1 միլիոն ռուբլի, ի լրումն Պավլով I-ի հիմնադրամից տրվող գումարի։ Այրիացած կայսրուհին մեկ տարվա ընթացքում իր դստերը ապահովել է 10 000 ռուբլիով։ Հետագայում Աննա Պավլովնան անձնական միջոցների մեծ մասը ծախսել է բարեգործական նպատակներով։ Որպես հարսանիքի նվեր՝ կայսր Ալեքսանդր I-ը քրոջը նվիրել է արծաթից սեղանի սպասք, որի պատրաստման համար վերաձուլել են Միխայլովսկի դղյակի Արխանգել Միքայել եկեղեցու թագավորական դարպասները^[6]։ Վիլհելմ Օրանսկի և Աննա Պավլովնայի միջև ամուսնական պայմանագիրը կազմվել է ռուսերեն և ֆրանսերեն լեզուներով և վավերացվել 1816 թվականի մարտի 9-ին Ալեքսանդր I կայսեր կողմից։ Փաստաթղթում նշվում էր, որ Արքայադուստր Օրանսկայան կպահպանի իր ուղղափառ հավատը, իսկ երեխաները կպատկանան Նիդերլանդական բողոքական եկեղեցուն։

Ամուսինները ընկերական զգացոմունքեր են ունեցել միմյանց նկատմամբ։ Նրանց միավորում էր նկարչության հանդեպ հետաքրքրությունը։ Ամուսնությունից Աննան ծնեց չորս որդի և դուստր։ Ի պատիվ ավագ որդու ծննդյան՝ 1817 թվականին թագավորը Աննային նվիրել է Պետրոս I-ին տնակ Զաանդամ քաղաքում, որտեղ ռուս թագավորն ապրել է 1697 թվականին Հոլանդիայում մեծ դեսպանության հետ գտնվելու ժամանակ։ Աննա Պավլովնայի հրամանով՝ հին շինության համար կառուցվել է քարե պատյան, որը կառուցվել է կայսրուհի Եկատերինա II-ի կողմից Սանկտ Պետերբուրգում Պետրոսի տնակի համար։ Աննա Պավլովնան լավ հարաբերություններ չունի ամուսնու ծնողների հետ, հատկապես թագավորի հետ, որը խանդում էր իր որդուն՝ կայսր Ալեքսանդր I-ի հետ իր ջերմ հարաբերությունների պատճառով։

1820 թվականին Բրյուսելում ամուսինների նստավայրը այրվել է։ Ոչնչացվել է այն իրերի մեծ մասը, որոնք Աննա Պավլովնան բերել է Ռուսաստանից։ Այրիացած կայսրուհու կարգադրությամբ նրա դստերը ուղարկվել են ընտանեկան դիմանկարներ, գրքեր, զարդեր, հագուստ։ «Ասա ինձ, սիրելի Անետ, ինչպես է քեզ հաջողվել կորցնել քո բոլոր ադամանդները։ Ես չեմ հասկանում, թե ինչու դրանք առաջին հերթին չեն փրկվել»։ Այնուհետև մայրը խորհուրդ տվեց վառած ածուխը մաղել հրդեհից և գտնել մարգարիտներ, ադամանդներ և թանկարժեք քարեր։

1824 թվականի աշնանը արքայազն և արքայադուստր Օրանսկիները պաշտոնական այցով ժամանեցին Ռուսական կայսրություն, և այնտեղ մնացին մոտ մեկ տարի։ 1825 թվականի աշնանը մոր նամակից Աննան իմացավ եղբոր՝ կայսեր մահվան մասին, որը մոտ էր մեծն իշխանուհու հետ։ Աննայի ամուսինը մեկնել է Ռուսաստան, որտեղ ներկա է գտնվել հուղարկավորությանը, շփվել է իր զոքանչի և նոր կայսր Նիկոլայ I-ի հետ ։ 1828 թվականին մահացել է այրիացած կայսրուհի Մարիա Ֆյոդորովնան՝ Աննայի մայրը։ Հուղարկավորությանը Աննան ներկա չէր։ Արքայադուստր Գորանյան գրել է իր եղբորը Կոնստանտին։

Մեզ համար, Ինձ համար սկսվեց նոր կյանք... Մայրս իմ պաշտպանն էր, իմ օգնականը, ես կարող էի բացվել նրա առաջ, և նա ներողամիտ էր, միշտ ինձ մխիթարում էր և իր խորհուրդներով քաջալերում։ Աննա Պավլովնան մորից ժառանգություն է ստացել Մուրիլյոյի նկարը։ Հաջորդ տարի Բրյուսելի պալատից, որտեղ բնակվում էին ամուսինները, գողացել են արքայադստեր մեծ քանակությամբ թանկարժեք իրեր, որոնց ընդհանուր արժեքը գերազանցում է 2 մլն գուլդեն։ 1833 թվականին ամուսինները կրկին ժամանել են Ռուսաստան ՝ ավագ որդու հետ միասին։ Մեկ տարի անց մոր հայրենիք է այցելել կրտսեր որդին ՝ արքայազն Հենրին։

1830 թվականին բելգիական ազգային կոնգրեսը անկախություն հռչակեց Նիդեռլանդներից և Օրանս դինաստիայի ներկայացուցիչները, որոնք այլևս չէին կարող զբաղեցնել բելգիական գահը, ստիպված էին մեկնել արտասահման։ Աննա Պավլովնան և իր ամուսինը ստիպված են եղել լքել Բրյուսելում իրենց նորակառույց պալատը։

Թագուհի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1840 թվականին թագավոր Վիլհելմ I-ն հրաժարվեց գահից։ Աննա Պավլովնան ամուսնու հետ դարձավ նոր թագավոր և թագուհի։ Ամուսինների թագադրումը քննադատության է ենթարկվել Նիդեռլանդներում հասարակության շրջանում։ Թագադրման ժամանողներին զարմացրել է նոր թագավորի անգլերենի առոգանությունը, իսկ արարողությունը չափազանց շքեղ էր։ Ոմանք կարծում էին, որ նոր ղեկավարությունը կբերի իր հետ նոր գաղափարներ, որոնք ավելի մոտ կլինեն անցյալ դարին կամ մեկ այլ ժողովրդի։ Թագուհին հանդիսությանը ներկայացել է ոսկյա գործվածքով զգեստով և իր ադամանդներով, իսկ թագավորը, իր հերթին, եղել է 1812 թվականի ռուսական համազգեստով։ Նոր թագուհին իր տոհմային ադամանդները փոխանցել է Վիլլեմ II թագի պատրաստման համար, և դրանք մինչ օրս զարդարում են թագավորական ռեգալիան։ Թագավոր Վիլլեմ II-ի ոչ երկար կառավարումը հիմնականում կապված էր Նիդերլանդներում սահմանադրական միապետության վերջնական հաստատման հետ։

Աննա Պավլովնան մշտապես համալրել է թանկարժեք իրերի իր հավաքածուն Հաագայի և Լոնդոնի ոսկերիչների միջոցով։ Թագուհուն Հաագայում վաճառել են ռուս հացթուխի թխած հացը։ Յուրաքանչյուր թագավորական պալատում Ռուս Ուղղափառ մատուռ էր, որտեղ մշտապես պատարագներ էին անցկացվում։ Օրը մի քանի անգամ Աննա Պավլովնան փոխել է իր զգեստները, իսկ ամուսնու ցուցումով նրա համար կառուցվել են թագավորական պալատներին կից կախովի այգիներ։

Ամուսնու մահից մեկ տարի առաջ Աննա Պավլովնան կորցրել է իր սիրելի որդուն ՝ Ալեքսանդրին, ով մահացել է տուբերկուլոզից 29 տարեկան հասակում։

Այրիություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թագավոր Վիլհելմ II հանկարծամահ է եղել 1849 թվականի մարտի 24-ին ՝ թողնելով իր կնոջը և որդուն՝ նոր թագադրված Վիլհելմ III-ին, անհամար պարտքեր։ Պարտքերի ընդհանուր թիվը կազմում էր մոտ 4,5 միլիոն գուլդեն, որից 1 միլիոնը թագավորը 1848 թվականին կայսր Նիկոլայ I-ի մոտ գրավ է դրել^[7]։ Աննա Պավլովնան փորձել է իր եղբոր նկարները վաճառել պարտքի մարման հաշվին։ Արդյունքում իր երեխաների հետ տարաձայնության պատճառով, ովքեր կարծում էին, որ նկարները կարելի է աճուրդում վաճառել շատ ավելի բարձր գնով, հարազատների միջև գործարքը չի կայացել, իսկ ռուս կայսրին պարտքը է վճարել Վիլհելմ II-ի եղբայր արքայազն Ֆրեդերիկը։ 1850 թվականի օգոստոսի 12-ին Վիլհելմ II-ի սեփականությունը աճուրդի է հանել, որը չի արդարացրել ժառանգների սպասումները։ Նկարների, քանդակների նկարների վաճառքից ստացված ընդհանուր հասույթը կազմել է 771 059 գուլդեն։ Կայսր Նիկոլայ I-ը գնել է 13 նկար որոնցից 11-ը այժմ գտնվում են Պետական Էրմիտաժում։

Աննա Պավլովնայի մոր լուսանկարը. *Ռոբերտ Հենրիխ Վիլհելմ Սեվերին, մոտ 1855 թվական, Դորդրեխտ,Հոյս վան Հեյն թանգարան*

1853 թվականին Աննա Պավլովնան այցելեց իր քրոջը՝ Մարիա Վեյմարին և նրա հետ ժամանեց Ռուսաստան ՝ այցելելով Մոսկվա և Սանկտ Պետերբուրգ։ Թագուհին այցելել է Գաթչինա և ցարական գյուղ, որտեղ ծանոթացել է կայսերական ընտանիքի շատ երիտասարդ անդամների հետ։ Իր պալատի մոտ ՝ Սուստդեյքը այրիացած թագուհին բացել է մանկատուն-դպրոց ։ Նման հաստատություններ նա ստեղծել է ամբողջ երկրում։ Ղրիմի պատերազմի ժամանակ թագուհին անձնական միջոցներով հայրենիք էր տեղափոխում վիրակապման փաթեթներ հոսպիտալների համար։ Ղրիմի պատերազմի ավարտից հետո, որտեղ Ֆրանսիան և Ռուսաստանը թշնամիներ էին, թագավոր Վիլհելմ III Լյուքսեմբուրգցին Վիլհելմին զինվորական շքանշան է տվել ինչպես Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն III-ին, այնպես էլ իր զարմիկ թագավոր Ալեքսանդր II-ին․ առաջինը Ղրիմյան արշավներում գրանցած հաջողության համար, երկրորդը՝ գահ բարձրանալու կապակցությամբ ։ Մայրը դա ընդունեց որպես անձնական վիրավորանք իրեն և իր ռոմանական ռոդնիին և նույնիսկ ցանկություն հայտնեց ընդմիշտ հեռանալ Նիդերլանդներից և տեղափոխվել Ռուսաստան, ինչն առաջացրեց կայսերական ընտանիքի դժգոհությունը։ 1855 թվականի նոյեմբերին Աննա Պավլովնան վերջին անգամ ժամանեց Ռուսաստան։ Պահպանվել են Ա. Ֆ. Տյուտչևայի հիշողությունները Նիդեռլանդների այրիացած թագուհու Գաթչինա այցի մասին։

Թագուհին չափազանց ողորմած էր, շատ սիրալիրություններ էր ասում ու անվերջ ռևերանս անում. նրա մի ռևերանսից կարելի էր տասը մերը փորել։ Թագուհի Աննան շատ հարգարժան կին է, որը լի է հին պալատական ավանդույթներով և էթիկետին նվիրվածությամբ, և դեռ չի ուղարկել բոլոր հատկանիշները, ինչպես ընդունված է մեր ժամանակներում։ Մեր երիտասարդ մեծ իշխանները և իշխանները, ովքեր սահում են ծիծաղից և ծամածռություն են անում իրենց մորաքրոջ ետևում, ավելի լավ կլիներ, եթե հետևեին նրա օրինակին։

Նիդեռլանդների այրիացած թագուհին մահացել է 1865 թվականի մարտի 1-ին Հաագայի Բեյսթենրյուս պալատում, որտեղ բնակվում էր ամուսնու մահից հետո, թոքերի երկարատև հիվանդությունից ՝ ապրելով իր բոլոր եղբայրներին ու քույրերին ։ Մարտի 17-ին նրա մարմինը տեղափոխվել է Նիևե կերկ (Դելֆտ) եկեղեցու Օրանի դինաստիայի դամբարան ։

Աննա Պավլովնայի պատվին Նիդերլանդներում կոչվում էր Աննա Պոլոնի նախկին քաղաքապետարանը։

Սերունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աննա Պավլովնան ամուսնացած է եղել Նիդերլանդների թագավոր Վիլլեմ II-ի (1792-1849), իսկ հետագայում 1840 թվականից ի վեր՝ Լյուքսեմբուրգի Մեծ Դուքսի հետ, ծնվել է հինգ երեխա։

Վիլհելմ III Ալեքսանդր Պաուլ Ֆրեդերիկ Լոդեվեյկ (19.02.1817-23.11.1890) ՝ Նիդեռլանդների թագավորը և 849 թվականի մարտի 17-ից Լյուքսեմբուրգի Մեծ դուքսը։ Ամուսնացած էր երկու անգամ. առաջին ամուսնությունը Վիլհելմ I թագավորի և Մեծն իշխանուհի Եկատերինա Պավլովնայի դստեր՝ Գերմանիայի արքայադուստր Սոֆիա Վյուրտեմբերգսկայի (1818-1877) հետ, ամուսնությանից ծնվեց երեք որդի։ Կնոջ մահից հետո ամուսնացավ իշխան Գեորգի Վիկտոր արքայադուստր Ելենա Նասաուսկայի դստեր՝ արքայադուստր Էմմա Վալդեկ-Պիրմոնտսկու հետ (1858-1934), ամուսնությունից ծնվել է միակ դուստրը՝ արքայադուստր Վիլհելմինը, որը հոր մահից հետո ժառանգել է գահը։
Վիլհելմ Ալեքսանդր Ֆրեդերիկ Կոնստանտին Նիկոլայ Միխայիլ (02.08.1818-20.02.1848)՝ ծառայել է Նիդեռլանդների բանակում; դիտվում է որպես հնարավոր ամուսին Մեծ Բրիտանիայի ապագա թագուհի արքայադուստր Վիկտորյայի, և Իսպանիայի թագուհի Իզաբելլա II-ի համար։ Մահացել է տուբերկուլյոզից. ամուսնացած չէր և չուներ ժառանգներ։
Վիլհելմ Ալեքսանդր Ֆրեդերիկ Էռնեստ Կազիմիր (21.05.1822—22.10.1822)՝ մահացել է մանուկ հասակում հիդրոցեֆալիայից
Վիլհելմինա Մարիա Լուիզա Սոֆիա (08.04.1824—23.03.1897)՝ ամուսնացած է եղել Մեծն իշխանուհի Մարիա Պավլովնայի և Վայմարի դուքս Կարլ Ֆրիդրիխի (1783-1853) որդի Կարլ Ալեքսանդրի հետ, ով իր զարմիկն էր (1818-1901), ունեցել է որդի և երեք դուստր։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 С. Тр. Анна Павловна (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1900. — Т. 2. — С. 188—189.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Lundy D. R. The Peerage
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119330857 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Anna Paulowna (grootvorstin van Rusland) (նիդերլ.)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Anna Paulowna — 2009.
↑ Михайловский замок: Страницы биографии памятника в документах и литературе / Сост., авт. вступ. ст. и коммент.: Н. Ю. Бахарева, Е. Я. Кальницкая, В. В. Пучков и др. М., 2003. С. 78
↑ Франческо Мельци. «Флора» (ռուսերեն). Государственный Эрмитаж.

[_6bb73f6d49cc8e28-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 С. Тр. Анна Павловна (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1900. — Т. 2. — С. 188—189.

[_07630d6e2469c43b-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Lundy D. R. The Peerage

[_58ad8937290a7277-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119330857 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_26cf2c388b4660fe-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Anna Paulowna (grootvorstin van Rusland) (նիդերլ.)

[_4edfd07bcb1ecde1-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Anna Paulowna — 2009.

[6] Михайловский замок: Страницы биографии памятника в документах и литературе / Сост., авт. вступ. ст. и коммент.: Н. Ю. Бахарева, Е. Я. Кальницкая, В. В. Пучков и др. М., 2003. С. 78

[7] Франческо Мельци. «Флора» (ռուսերեն). Государственный Эрмитаж.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]