Փայծաղ
| Փայծաղ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | օրգանի տիպ և անատոմիական կառուցվածքների դաս |
| Ենթադաս | կենդանական օրգան, lymphoid tissue?, կեղևամիջուկային օրգան[1], blood forming organ? և անհատական անատոմիական կառուցվածք |
| Մասն է | իմուն համակարգ |
| Անատոմիական տեղայնացում | Որովայնի խոռոչ[2] |
| Լատիներեն անվանում | Splen, lien |
| Զարկերակ | splenic artery? |
| Երակ | splenic vein? |
| Անատոմիական կառուցվածքի զարգացում | spleen development? |
| MeSH | A10.549.700 և A15.382.520.604.700 |
| Foundational Model of Anatomy | 7196 |
| Terminologia Anatomica 98 | A13.2.01.001 |
| Նկարագրված է | Գրեյի անատոմիա (20-րդ հրատարակություն)[3], Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան, Բրոքհաուզի և Եֆրոնի փոքր հանրագիտական բառարան, Մեյերի հանրագիտարանային բառարան (1888–1889), 1911 Encyclopædia Britannica և The Domestic Encyclopædia; Or, A Dictionary Of Facts, And Useful Knowledge? |
 Spleen Վիքիպահեստում | |
Փայծաղը (լատին․՝ lien) անոթներով հարուստ ավշային օրգան է։ Փայծաղում արյունատար համակարգը սերտ հարաբերության մեջ է ավշային հյուսվածքի հետ, որի շնորհիվ արյունը այստեղ հարստանում է նրա մեջ գոյացող լեյկոցիտների թարմ պաշարով։ Բացի այդ, փայծաղի միջով անցնող արյունը այդ օրգանի ցանցավոր հյուսվածքի բջիջների բջջակներ (ֆագոցիտային) գործունեության շնորհիվ ազատվում է արյան հնացած կարմիր մարմնիկներից (էրիթրոցիտների գերեզմանատուն) և արյան հունի մեջ ընկած ախտածին միկրոբներից, կախյալ օտար և այլ մարմիններից։
Արտաքին կառուցվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Փայծաղի մեծությունը արյան անոթների շատության շնորհիվ միևնույն անհատի մոտ կարող է զգալիորեն փոփոխվել՝ անոթների լցվածության աստիճանից կախված։ Նրա երկարությունը 12 սմ է, լայնությունը՝ 8 սմ, հաստությունը՝ 3-4 սմ, քաշը՝ 170գ(100-200)։ Մարսողության ժամանակ փայծաղը մեծանում է։ Փայծաղի գույնը մակերեսին մուգ-կարմիր է՝մանուշակագույն նրբերանգով։
Փայծաղը նման է սուրճի հատիկի։ Փայծաղի վրա կարելի է տարբերել երկու երես (facies diaphragmatica և facies visceralis), երկու եզր (առաջային ու հետին) և երկու ծայր(վերին ու ստորին)։
Փայծաղը տեղավորված է ձախ թուլակողում՝ IX-XI կողերի մակարդակի վրա, երկայնակի առանցքը ուղղված է վերևից ներքև և դեպի դուրս ու քիչ առաջ, գրեթե զուգահեռ ստորին կողերի հետին հատվածներին։ Նրա վերին ծայրը գտնվում է IX կրծքային ողնի բարձրության վրա, 3 սմ ողնաշարից դուրս ստորին ծայրն իջնում է մինչև I և II գոտկային ողների մակարդակը։
Որովայնամիզը փայծաղի պատյանին ձուլվելով, բոլոր կողմերից ծածկում է նրան, բացի դրունքից։
Ներքին կառուցվածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բացի շճային ծածկույթից, փայծաղն ունի նաև սեփական շարակցականերդակազմ և առաձիգ ներդերով խառը մի պատյան (capsula propria), պատյանը իր խորանիստ շերտերում պարունակում է հարթ մկանաթելերի ցրված խրձեր։ Այն ձողիկների ձևով շարունակվում է օրգանի հաստության մեջ, որը առանձնապես արտահայտված է դրունքի շրջանում, որտեղ ձողիկների հետ միասին գեղձի հաստության մեջ են մտնում անոթներ ու նյարդեր։ Ձողիկները և շարակցական հյուսվածքը, անոթների հետ միասին թափանցելով օրգանի հաստության մեջ, տալիս են բազմաձև ճյուղավորումներ և միանում են՝ կազմելով փայծաղի հենքը, որը բաժանում է օրգանը առանձին, ոչ խիստ սահմանազատումներով մասերի։ Ձողիկների արանքներում գտնվում է փայծաղի միջուկը կամ կակղանը (պուլպա)։ Միջուկը թարմ կտրվածքի վրա ունի մուգ կարմրավուն գույն, նրա մեջ երևում են ավելի բաց ներկված հանգուցիկներ՝ մալպիգյան մարմնիկներ (corpuscular Malpighalis follicull lymphatici lienales)։
Վերջիններս կլոր կամ ձվաձև, մոտ 0.36 մմ տրամագծով ավշային գոյացություններ են, նստած զարկերակային ճյուղերի պատերի վրա։ Կակղանը բաղկացած է ցանցավոր հյուսվածքից կազմված մի ցանցից (reticulum), որի կանթերը լցված են զանազան բջջային տարրերով՝ լիմֆոցիտներով ու լեյկոցիտներով. արյան կարմիր մարմնիկներով(որոնց մեծ մասն արդեն քայքայվել է) և գունակի հատիկներով։
Լրացուցիչ փայծաղներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հաճախ փայծաղի առաջային եզրի կամ դրունքի մոտ հանդիպում են 1-2 կլորավուն գոյացություններ (մի դեպքում գտնվել է 23 հատ), որոնք լինում են սիսեռի մեծությունից մինչև հունական ընկույզի մեծության և իրենց կառուցվածքով նման են փայծաղին (lien accessoris)։ Նրանցից շատերը, սակայն, մալպիգյան մարմնիկներ չունեն և ավելի շուտ կարելի է համարել հեմոլիմֆատիկ հանգույցներ։
Հեմոլիմֆատիկ հանգույցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հեմոլիմֆատիկ հանգույցներ (nodi hemolyphatici), մարդկանց օրգանիզմում անկայուն գոյացություններ են (գլխավորապես հանդիպում են մանկական տարիքում), ընկած են որովայնի աորտայի վրա, իսկ երբեմն էլ՝ պարանոցի խորանիստ ավշահանգույցների արանքը։ Նրանք, հավանաբար, իրենցից ներկայացնում են ձևափոխված ավշային հանգույցներ, որոնց մեջ շրջանառում է զարկերակներով բերվող և երակներով արտահոսող արյունը։ Նրանց ֆունկցիան է էրիթրոցիտների քայքայումը. փայծաղը հեռացնելուց հետո նրանց թիվը կոմպեսատոր կերպով շատանում է։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ անատոմիայի հիմնարար մոդել
- ↑ McGuinness H. Anatomy & Physiology: Therapy Basics 4th Edition — ISBN 978-1-4441-0923-8
- ↑ http://www.bartleby.com/107/278.html
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Փայծաղ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
