Վարվարա Ջորջաձե
| Վարվարա Ջորջաձե վրաց.՝ ბარბარე ჯორჯაძე | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1833 |
| Ծննդավայր | Քիստաուր, Կախեթի մարզ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | ապրիլի 10 (22), 1895 |
| Մահվան վայր | Գրեմի բերդ, Կախեթի մարզ, Ռուսական կայսրություն |
| Գերեզման | Թելավ |
| Քաղաքացիություն | Վրաստան և  Ռուսական կայսրություն |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծուհի, գրող, դրամատուրգ, համայնքի ղեկավար և կանանց իրավունքների պաշտպան |
 Barbare Jorjadze Վիքիպահեստում | |
Վարվարա Ջորջաձե (վրաց.՝ ბარბარე ჯორჯაძე, ծնունդով՝ Էրիսթավի վրաց.՝ ერისთავი, 1833, Քիստաուր, Կախեթի մարզ, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 10 (22), 1895, Գրեմի բերդ, Կախեթի մարզ, Ռուսական կայսրություն), առաջին վրացի ֆեմինիստուհի, դրամատուրգ, բանաստեղծուհի, հասարակական գործիչ, առաջին ֆեմինիստական մանիֆեստի և «Վրացական խոհանոցի և տնային տնտեսության խորհուրդներ» առաջին խոհարարական գրքի հեղինակ։
Կյանք և գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վարվարա Դավիթի Ջորջաձեն ծնվել է 1833 թվականին Կիստաուրիում, Դավիթ և Նինո Էրիսթավիների ընտանիքում։ Նա սկզբնական կրթություն է ստացել տանը։
1845 թվականին 12 տարեկանում ամուսնացել է զինվորական Զախարի Ջորջաձեի հետ, ում ռազմական կարիերան անհաջող է անցել։ Վարվարայի եղբայրը՝ Ռաֆայել Էրիսթավին, այդ ժամանակ մեծ օգնություն է ցուցաբերեց երիտասարդ ընտանիքին[1]։ Նորապսակները հաստատվել են Գրեմում՝ Ջորջաձեի կալվածքում։
1850 թվականին նա սկսեց գրել իր առաջին բանաստեղծությունները։ 1854 թվականին Կախեթի վրա լեզգինների արշավանքի ողբերգական հետեւանքների մասին նրա ծավալուն հոդվածը տպագրվել է «Իվերիա» թերթում։ Լրագրությանը զուգահեռ զբաղվել է պատմվածքներ ու պիեսներ գրելով։
1858 թվականին Վարվարայի գրավոր բանավեճը մատաղ սերնդի ազատական տրամադրությունների արտահայտիչ Իլյա Ճավճավաձեի հետ տպագրվել է «Ցիսկարի» («Առավոտյան լուսաբաց») ամսագրում։ Հակասությունը կոչվում էր «հայրերի և որդիների պատերազմ», քանի որ Վարվարա Ջորջաձեն հանդես էր գալիս որպես Ճավճավաձեի դիրքորոշման քննադատ (20 տարի անց նրանց համոզմունքները փոխվեցին)։
Քութայիսիի թատրոնը բեմադրեց Վարվարա Ջորջաձեի «Ինչ փնտրում էի և ինչ գտա» պիեսը[2], որը սուր քննադատության արժանացավ Իլյա Ճավճավաձեի կողմից, սակայն բանաստեղծուհու մի շարք ստեղծագործություններ տպագրեց իր «Սաքարթվելոս Մոամբե» («Վրաստանի տեղեկագիր» հասարակական և գրական ամսագրում)։
Կյանքի վերջին տարիներն Վարվարան ապրել է որդու՝ Միխայիլի հետ, որն աշխատում էր Լենքորանում։
1895-ի ապրիլի 10-ին Վարվարան ֆայտոնով Գրեմից ճամփա ընկավ Թիֆլիս,այնտեղից մեկնելու էր Լենքորան՝ որդուն տեսակցելու, սակայն մահացավ ճանապարհին՝ սրտի կանգից։ Թաղվել է եղբոր՝ Ռաֆայել Էրիսթավիի կողքին[3]։
Աշխատություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վարվարան հայտնի դարձավ իր «Վրացական խոհանոց և խորհուրդներ տնային տնտեսության համար» գրքի շնորհիվ՝ առաջին խոհարարական գիրքը Վրաստանում, որը հրատարակվել է 1874 թվականին (երկրորդ հրատարակությունը կատարել է թիֆլիսցի գրող և թարգմանիչ Միխայիլ Ախալթելովը, իսկ երրորդ անգամ տպագրել է 1914 թվականին բանաստեղծուհի Մանանայի դուստրը)։
Գրել է նաև պիեսներ, բանաստեղծություններ, ռեալիստական պատմվածքներ, ինչպես նաև «Ուսման սկիզբ» դասագիրքը (չի պահպանվել), որը 1860-ականների սկզբին (մինչև Յակով Գոգեբաշվիլին, որը համարվում է առաջին այբուբենի «Դեդա Էնա»[4] հեղինակը) առաջարկել է այբուբենի ուսումնասիրության նոր հայեցակարգ[5].
Հիշատակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 1988 թվականին լույս է տեսել Վարվարա Ջորջաձեի «Ընտիր գործեր» գիրքը, որը ներառում էր արձակ, պոեզիա, լրագրություն, քննադատություն և դրամա։
- Վրաստանի Ազգային գրադարանում, Վրաստանում Կանանց հիմնադրամի, ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի և Շվեդիայի կառավարության աջակցությամբ, ՄԱԿ-ի «Գենդերային հավասարություն» համատեղ ծրագրի շրջանակներում 2017 թվականին ստեղծվել է Վարվարա Ջորջաձեի անվան ֆեմինիստական գրասենյակ[6]։
- Մի շարք ռեստորաններ մասնագիտանում են վրացական խոհանոցի վրա՝ Վարվարա Ջորջաձեի գրքում գրված բաղադրատոմսով։
- 2017 թվականին Վրաստանի Ազգային խորհրդարանական գրադարանը Ջորջաձեի անունով է անվանակոչել ընթերցասրահ։ Սենյակում կան նաև Անուկ Բելուգայի որմնանկարները, որոնց վրա պատկերված են Ջորջաձեն և վրացի այլ կին գրողներ և ակտիվիստներ[[7]։
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Վարվարա Ջորջաձե, Վրացական հանրագիտարան(չաշխատող հղում)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Барбарисы, барбаризмы и пособие по грузинской национальной кухне». 2016 թ․ մարտի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
- ↑ «Barbare Eristavi-Jorjadze». Gender Mediator. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
- ↑ «Писательница – борец за права женщин». 2017 թ․ օգոստոսի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
- ↑ https://www.apsny.ge/2013/soc/1365788555.php, «Деда Эна» присвоен статус памятника нематериального культурного наследия
- ↑ «Фонд женщин Грузии проведет литературно-кулинарный вечер». ИнтерпрессНьюс. 2012 թ․ ապրիլի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
- ↑ «В Национальной библиотеке откроется феминистский кабинет имени Варвары Джорджадзе». 2017 թ․ մարտի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
- ↑ «Barbare Jorjadze's Room Opens in National Library of the Parliament of Georgia». UNDP in Georgia (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 22-ին.