Սուրբ Նիկոլայի վանք (Մոգիլյով)

Սուրբ Նիկոլայի վանք, Ռուս ուղղափառ եկեղեցու Բելառուսի էկզարխատի ուղղափառ վանքը Մոգիլյով քաղաքում։ Վանքի տարածքում են գտնվում Սուրբ Նիկողայոսի տաճարը և Սուրբ Օնուֆրիոս Մեծ եկեղեցին։

Սուրբ Նիկոլայի տաճարն ունի երեք մատուռ՝ գլխավոր մատուռը, ձախ մատուռը՝ օծված ի պատիվ Սուրբ թագավորական նահատակների, և աջ մատուռը՝ օծված ի պատիվ Աստվածածնի և Սուրբ Մկրտիչ Հովհաննեսի Ավետման։

Պատմություն

Վանքի շինարարությունը սկսվել է 17-րդ դարում, երբ Կիևի մետրոպոլիտ Պետրոսը (Մոգիլա) ստացել է Լիտվայի Մեծ Դքսի և Լեհաստանի թագավոր Վլադիսլավ IV-ի համաձայնությունը՝ կառուցելու Սուրբ Նիկոլաս եկեղեցին Մոգիլյովում։ Մոգիլյովյան թեմի օրոք Սիլվեստր եպիսկոպոս (Կոսով) 1637 թվականին կառուցվել է ժամանակավոր փայտե Սուրբ Նիկոլաս եկեղեցին։ Չջեռուցվող աղյուսե եկեղեցու շինարարությունը սկսվել է 1669 թվականին, իսկ 1672 թվականին այն օծվել է եպիսկոպոս Թեոդոսիոս I-ի (Վասիլևիչ) կողմից^[1]։

18-րդ դարի սկզբին վանքը ենթարկվել է շվեդների, իսկ ավելի ուշ ռուսական զորքերի, թաթարական և կալմիկական գնդերի հարձակմանը։ Նիկողայոսի վանքը հրկիզվել է և զգալի վնասվել հրդեհի ժամանակ։ 1719 թվականին վանքի վերջին միանձնուհիները տեղափոխվել են Բարկոլաբովսկի վանք։ Միաժամանակ սկսել է գործել մի վանական համալիր, որը գոյություն է ունեցել մինչև 1754 թվականը։ 1754 թվականից մինչև 20-րդ դարի 30-ական թվականները վանքը գործել է որպես ծխական։

1793 թվականին արքեպիսկոպոս Գեորգի (Կոնիսկի) օրոք սկսվել է Սուրբ Նիկոլայի տաճարի կողքին գտնվող ձմեռային ջեռուցվող եկեղեցու շինարարությունը, որը 1798 թվականին օծվել է արքեպիսկոպոս Անաստասիի (Ռոմանենկո-Բրատանովսկի) կողմից, այժմ այն Օնուֆրիևսկի եկեղեցին է։

1915 թվականի օգոստոսից մինչև 1917 թվականի նոյեմբերը Գերագույն գլխավոր հրամանատարի շտաբը գտնվել է Մոգիլյովում, և կայսր Նիկոլայ II-ը իր մեծ ընտանիքի հետ այցելել է Սուրբ Նիկոլասի տաճար, երբ գտնվել է շտաբում^[2]։

Մոգիլյովը չի խուսափել եկեղեցու հալածանքներից խորհրդային իշխանության տարիներին։ Առգրավվել են վանքի եկեղեցիների եկեղեցական սպասքը և օգտագործվել այլ նպատակներով, քանդվել է պատկերապատը։ Իսկ 1934 թվականին քահանա Միխայիլ Պլեշչինսկու մահով փակվել է Սուրբ Նիկոլայի տաճարը։ 1937 թվականին դադարել է գոյություն ունենալ նաև Մոգիլյովի թեմը (վերածնվել է 1989 թվականին)։

1937 թվականից Սուրբ Նիկոլայի տաճարում գործում է տարանցիկ բանտ։ 1941 թվականին բանտը փակվեց։ 1946 թվականից տաճարում գործում է գրախանութ։ 1991 թվականին վանքի վերակենդանացման աշխատանքների ընթացքում հայտնաբերվել են բազմաթիվ մարդկային մնացորդներ։ Ամենայն հավանականությամբ դրանք եղել են ստալինյան բռնաճնշումների զոհեր են^[3], քանի որ 30-ականների վերջին տաճարի տարածքում բանտ է եղել։

Վանքի վերածնունդ, ժամանակակից կյանք

1989 թվականին Մոգիլյովի թեմը նորից սկսել է գոչծել։ Մոգիլյովի և Մստիսլավի արքեպիսկոպոս Մաքսիմը (Կրոխա) նշանակվել է վերստեղծված թեմի կառավարիչ եպիսկոպոս։ Վանքի վերականգնումից հետո առաջին վանահայրը եղել է աբեղա Եվգենիան (Վոլոշչուկ)։ Վլադիկա Մաքսիմի շնորհիվ Մոգիլյովի Սուրբ Նիկոլաս մենաստանը վերածնվել և վերազինվել է։ 1991 թվականի մարտի 28-ին օծվել է Սուրբ Նիկողայոս վանքի ձմեռային Օնուֆրիևսկի եկեղեցին։ 1991 թվականի հունիսի 18-ին վանք է այցելել Նորին Սրբություն Պատրիարք Ալեքսի Երկրորդը։ Վեհափառ Հայրապետը վանքին նվեր է բերել լիթիումե ջահ։

1993 թվականի օգոստոսի 5-ին Սուրբ Օնուֆրիուս եկեղեցում տեղի է ունեցել Բելառուսի Ուղղափառ Եկեղեցու Սուրբ Սինոդի ժողովը, որի ժամանակ Սուրբ Գեորգը (Կոնիսսկին) դասվել է որպես տեղական հարգված սուրբ։

1995 թվականին Սուրբ Նիկողայոս եկեղեցին ջեռուցվել է։ 1996 թվականին վանքում ստեղծվել է քույրություն՝ սուրբ նահատակներ Վերայի, Նադեժդայի, Լյուբովի և նրանց մոր՝ Սոֆիայի անունով։ Նաև 1996 թվականին կառուցվել է բուժքույրերի համար նախատեսված երկհարկանի շենք։

Վանքը պարունակում է Աստվածածնի Մոգիլյով-Բրատսկայա պատկերակի, Աստվածածնի Բելինիչի պատկերակի, ինչպես նաև «Օրհնյալ դրախտ» պատկերակի պատճենները։ 2000 թվականի ամռանը, այսինքն՝ Մոգիլյովում Ռուս ուղղափառ եկեղեցու կողմից Նիկոլայ II-ի սրբադասման ժամանակ հայտնաբերվել է կայսեր դիմանկարը, որն այժմ օծված է որպես սրբապատկեր և գտնվում է Սուրբ Նիկոլայի տաճարի ձախ մատուռում՝ անվանվել է ի պատիվ Սուրբ թագավորական նահատակների։ Սրբապատկերին կցված է 5 ռուբլիանոց մետաղադրամ, որը ցար-կայսր Նիկոլայ II-ը նվիրել է տղային Սեմյոն Խալիպովին՝ տաճար այցելության ժամանակ։

Օգոստոսի 6-ին ամեն տարի տեղի է ունենում խաչի երթ՝ վանքից դեպի այն տունը, որտեղ ապրել և գործել է Սուրբ Գեորգի (Կոնիսսկի)։ Բելառուսական ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդ մետրոպոլիտ Ֆիլարետը իր հովվական այցի ժամանակ բազմիցս այցելել է վանք։ Այժմ վանքում գործում է կիրակնօրյա դպրոց և ուղղափառ երիտասարդական երգչախումբ։ Արքեպիսկոպոս Մաքսիմը, ում ջանասեր աշխատանքի շնորհիվ վերականգնվել է Սուրբ Նիկողայոս մենաստանը, այժմ հանգչում է վանքի տարածքում՝ Սուրբ Նիկողայոսի տաճարի մոտ, և թաղված է նաև վանքի վանահայրուհի Եվգենիան (Վոլոշչուկը)։

Սուրբ Նիկոլայի վանքը ձմռանը։
Ճանապարհ դեպի տաճար։
Օնուֆրիոս Մեծ եկեղեցին։
Սուրբ Նիկոլայի վանք. Ընդհանուր տեսք։

Ծանոթագրություններ

↑ Свято-Никольский женский монастырь г. Могилёва. Издание Свято-Никольского женского монастыря, 2006.
↑ «Каким запомнил Могилёв последнего русского царя». sputnik.by. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
↑ «В Могилевском монастыре нашли останки жертв сталинских репрессий». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.

[1] Свято-Никольский женский монастырь г. Могилёва. Издание Свято-Никольского женского монастыря, 2006.

[2] «Каким запомнил Могилёв последнего русского царя». sputnik.by. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.

[3] «В Могилевском монастыре нашли останки жертв сталинских репрессий». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.

[1]

[2]

[3]