Պահպանման ժամկետ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից


Այս տուփ խոզի մսի համար ասում է, «ցույց տալ մինչև մայիսի 7» և «օգտագործել մինչև մայիսի 8»

Պահպանման ժամկետը այն ժամանակահատվածն է, որը ապրանք կարող է պահվել առանց օգտագործման, սպառման կամ վաճառքի պիտանի չլինելու համար[1]։ Այլ կերպ ասած, դա կարող է վերաբերել այն հարցին, թե արդյոք ապրանքը այլևս չպետք է լինի մնացորդային պահարանի վրա (օգտագործման համար ոչ պիտանի), կամ պարզապես այլևս չպետք է լինի սուպերմարկետի դարակաշարով (վաճառքի համար պիտանի, բայց դեռ օգտագործման համար ոչ պիտանի)։ Այն վերաբերում է կոսմետիկային, սննդին և խմիչքներին, բժշկական սարքերին, դեղամիջոցներին, պայթուցիկներին, դեղագործական դեղերին, քիմիական նյութերին, անվադողերին, մարտկոցներին և շատ այլ փչացող իրերին։ Որոշ շրջաններում, նախապես պարտադիր օգտագործումը պահանջվում է փաթեթավորված փչացող սննդամթերքի վրա թարմության ամսաթիվը։ Պիտանիության ժամկետի հասկացությունը իրավաբանորեն տարբեր է որոշ իրավասություններում[2]։

Ֆոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիտանիության ժամկետը առաջարկվող առավելագույն ժամանակն է, որի ընթացքում արտադրանքը կամ թարմ (հավաքված) արտադրանքը կարող է պահվել, որի ընթացքում ապրանքների որոշակի մասի որոշակի որակը մնում է ընդունելի բաշխման, պահպանման, ցուցադրման ակնկալվող (կամ որոշակի) պայմաններում[3]։

Ըստ ԱՄՆ գյուղատնտեսության նախարարության,«պահածոյացված մթերքները անվտանգ են անորոշ ժամանակով, մինչև նրանք ենթարկվում են սառեցման ջերմաստիճանի կամ 90 °F (32,2° C) բարձր ջերմաստիճանի»։ Եթե բանկաներին նայում ենք լավ, նրանք անվտանգ են օգտագործման համար:Դեն պետք է նետել այն բանկաները, որոնք կեղտոտ, ժանգոտած կամ այտուցված են։ Բարձր թթվային պահածոները (լոլիկ, միրգ) իրենց լավագույն որակը կպահպանեն 12-18 ամսվա ընթացքում, ցածր թթվային պահածոները (միս, բանջարեղեն)` 2-5 տարվա ընթացքում[4]։

«Վաճառքը ըստ ամսաթվի»,-սա ավելի քիչ երկիմաստ տերմին է,որը հաճախ անվանում են «ժամկետը լրանալու ամսաթիվը»։ Շատ ապրանքներ ուտելի են պիտանիության ժամկետը լրանալուց հետո[5]։ Ապրանքը, որի պիտանիության ժամկետը անցել է, կարող է դեռևս անվտանգ լինել, բայց որակը այլև երաշխավորված չէ։ Սննդամթերքի խանութների մեծ մասում թափոնները նվազագույնի են հասցվում գույքագրման ռոտացիայի միջոցով, որը ներառում է սննդամթերքի տեղափոխումը պահեստից վաճառքի ամենավաղ ամսաթվից մինչև առևտրային գոտի, ապա առջևի դարակը, որպեսզի գնորդների մեծ մասը դրանք առաջինը վերցնեն և այդպիսով նրանք, ամենայն հավանականությամբ, կվաճառվեն միչև իրենց պիտանիության ժամկետը լրանալը։ Որոշ խանութներ կարող են տուգանվել հնացած ապրանքների վաճառքի համար, մեծ մասը, եթե ոչ բոլորը,պիտակավորում են այնպիսի ապրանքներ, ինչը հանգեցնում է ֆինանսական կորուստների։

Պիտանիության ժամկետը կախված է կոնկրետ արտադրանքի տարրալուծման մեխանիզմից։ Նրանց մեծ մասին կարող է ազդել մի քանի գործոններ։ Լույսի ազդեցության, ջերմության, խոնավության, գազի փոխանցման, մեխանիկական լարման, և նման բաների աղտոտումը, ինչպիսիք են միկրոօրգանիզմները։ Արտադրանքի որակը հաճախ մաթեմատիկորեն մոդելավորվում է որոշակի պարամետրով (քիմիական բաղադրության կոնցենտրացիա, մանրէաբանական ինդեքս կամ խոնավության պարունակություն)[6]։

Առողջական խնդիրները կարևոր դեր են խաղում որոշ սննդամթերքների արտադրանքի պիտանիության ժամկետի որոշման մեջ։ Բակտերիալ աղտոտող նյութերը տարածված են ամենուրեք, իսկ առանց չափազանց երկար օգտագործման թողած մթերքները հաճախ աղտոտվելու են բակտերիալ գաղութների զգալի քանակությամբ և վտանգավոր են դառնալու սննդի մեջ օգտագործելու համար, ինչը հանգեցնում է սննդային թունավորման։ Սակայն, պիտանիության ժամկետը ինքնին ճշգրիտ ցուցանիշ չէ, թե որքան երկար կարող է սնունդը անվտանգ պահվել։ Օրինակ, պաստերիզացված կաթը կարող է թարմ մնալ վաճառքի ամսաթվից հետո հինգ օրվա ընթացքում, եթե այն պատշաճ կերպով սառեցված է։ Այնուամենայնիվ, կաթի չարաշահումը կարող է հանգեցնել բակտերային աղտոտման կամ ավելի վնաս հասցնել մինչև պիտանիության ժամկետը լրանալը[7]։

Դեղագործական դեղերի պիտանիության ժամկետը ցույց է տալիս այն ամսաթիվը, երբ արտադրողը երաշխավորում է դեղերի լիարժեք արդյունավետությունը և անվտանգությունը։ Շատ դեղեր շարունակում են մնալ արդյունավետ և անվտանգ է նույնիսկ ժամկետը լրանալուց հետո[8]։ ԱՄՆ-ի Պարենի և Դեղերի Ադմինիստրացիա-ի կողմից անցկացված ուսումնասիրությունը ներառում էր ավելի քան 100 դեղատոմսով և առանց դեղատոմսի դեղեր։ Հետազոտությունը ցույց է տվել, որ դրանց շուրջ 90 տոկոսն անվտանգ և արդյունավետ է եղել այնքան ժամանակ, քանի դեռ դրանց պիտանելիության ժամկետը չի լրացել 15 տարի։ Ջոել Դևիսը, ՖԴԱ-ի պիտանիության ժամկետների պահպանման բաժնի նախկին ղեկավարը, ասել է, որ մի քանի բացառություններով, մասնավորապես, նիտրոգլիցերինի, ինսուլինի և որոշ հեղուկ հակաբիոտիկների, շատ ժամկետանց դեղեր, ամենայն հավանականությամբ, արդյունավետ են[9]։

Դեղամիջոցի մշակման պիտանիության ժամկետը էապես չի ուսումնասիրվում, իսկ դեղարտադրողներն ունեն տնտեսական և ֆինանսական խթաններ ՝ ցույց տալու պահպանման ավելի կարճ ժամկետներ, որպեսզի սպառողները կարողանան հրաժարվել իրենց մթերքներից և գնել դրանք։ Գլխավոր բացառություններից է ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության պիտանելիության ժամկետի երկարաձգման ծրագիրը, որը պատվիրել է ՖԴԱ-ի դեղերի արդյունավետության խոշոր հետազոտությունը ՝ սկսած 1980-ականների թվականների կեսերից։ Քննադատական դիտողություններից մեկն այն է, որ ԱՄՆ-ի Պարենն և Դեղերի Ադմինստրացիան հրաժարվել է թողարկել ուղեցույցներ, որոնք հիմնված են դեղերի նորմալ մարքեթինգային ՍԼԵՓ հետազոտությունների վրա, չնայած այն հանգամանքին, որ ՖԴՆ-ն իրականացրել է այս ուսումնասիրությունը։ ՍԼԵՓՆ, Պարենի և դեղորայքի որակի սանիտարական վերահսկողության վարչությունը հուշագիր են ստորագրել այն մասին, որ գիտական տվյալները չեն կարող փոխանցվել հանրությանը, , հանրային առողջապահության վարչություններին, այլ պետական հաստատություններին, դեղ արտադրողներ[10]։ Պետական և տեղական ծրագրերը չեն թույլատրվում մասնակցել[11]։ Տվյալները կիսելու անկարողությունը հանգեցրել է նրան, որ օտարերկրյա կառավարությունները հրաժարվել են ժամկետանց դեղերի նվիրատվություններից[12]։ Մեկ բացառություն է տեղի ունեցել 2010 թվականի խոզի գրիպի համաճարակի ժամանակ, երբ ՖԴԱ-ն թույլ է տվել, որ ժամկետը լրացել է ՍԼԵՓ տվյալների հիման վրա[13]։ ՍԼԵՓ-ի հետազոտողները պարզել են, որ Ցիպրոյի նման դեղամիջոցները արդյունավետ են մնում դրանց պիտանելիության ժամկետի ավարտից 9 տարի անց, և որպես միջոցների խնայողության միջոց, ԱՄՆ-ի զինվորականները կանոնավոր կերպով օգտագործում են ՍԼԵՓ-ի վրա փորձարկվող մթերքների լայն սպեկտր ՝ դրանց պաշտոնական պիտանելիության ժամկետից հետո ՝ դեղերի պատշաճ պահպանման պայմանով[14]։

Փաթեթավորման փորձարկում «ջերմակծկումային ֆիլմ» աղցանի-լատուկի պիտանելիության ժամկետը գնահատելու համար

Որոշ ընկերություններ օգտագործում են թթվածինը արգելող տոպրակներ, որոնք կօգնեն երկարացնել իրենց արտադրանքի պիտանիության ժամկետը, որտեղ առաջանում է թթվածին կորուստ։

Դոդ «պիտանիության ժամկետը պահպանման» ծրագիրը սահմանում է պիտանիության ժամկետը, երբ պահվում է որպես

Արտադրության ամսաթվից սկսած ընդհանուր ժամանակահատվածը, բուժիչ ամսաթիվը (ռետինե արտադրանք), հավաքման ամսաթիվը կամ փաթեթավորման ամսաթիվը (միայն նվազագույն ապրուստի համար), և դադարեցվում է այն ամսաթվի դրությամբ, երբ ապրանքը պետք է օգտագործվի (պիտանիության ժամկետը) կամ ստուգվի, փորձարկվի, վերականգնվի կամ օգտահանվի, կամ ստուգումից / լաբորատոր փորձարկումից/վերականգնումից հետո, որ ապրանքը կարող է մնալ մեծածախ (ներառյալ արտադրությունը), մանրածախ պահպանման համակցված համակարգերում ու դեռևս պիտանի լինել վերջնական օգտագործողի թողարկման կամ օգտագործման համար։

Պիտանիության ժամկետը չպետք է շփոթել ծառայության ժամկետի հետ (սահմանվում է որպես ընդհանուր տերմին, որն օգտագործվում է շահագործման ընթացքում արտադրատեսակի կամ սարքավորումների կյանքի միջին կամ ստանդարտ տևողության քանակական գնահատման համար)։ Երբ պիտանիության ժամկետը լրացած արտադրատեսակը բաց է թողնվում և համապատասխանեցվում առաքելության պահանջներին, սահմանվում է նախատեսված կիրառման մեջ կամ պարզապես մնում է պահպանման մեջ, տեղադրվում է նախապես ծախսված բունկերներում կամ պահվում է պահեստում որպես պահեստ, պիտանիության ժամկետի կառավարումը դադարեցվում է և սկսվում է ծառայության ժամկետը[15]։

Պիտանելիության ժամկետը հաճախ նշվում է կոնկրետ ապրանքի, փաթեթավորման և բաշխման համակարգի հետ համատեղ։ Օրինակ, ՄՐԵ-ն դաշտային դիետան նախատեսված է երեք տարվա պահպանման համար՝ 80 °F (27 °C) ջերմաստիճանում և վեց ամիս՝ 100 °F (38 °C)[16]:

Ջերմաստիճանի վերահսկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրեթե բոլոր քիմիական ռեակցիաները կարող են տեղի ունենալ նորմալ ջերմաստիճաններում (թեև տարբեր ռեակցիաներ տեղի են ունենում տարբեր արագությամբ)։ Այնուամենայնիվ, ռեակցիաների մեծ մասը արագանում է բարձր ջերմաստիճաններում, և սննդամթերքի և դեղագործական դեղերի քայքայումը բացառություն չէ։ Նույնը վերաբերում է նաև շատ քիմիական պայթուցիկ։ Նիտրոգլիցերինը շատ վատ համբավ ունի։ Այսպիսով, հին պայթուցիկ նյութերը ավելի վտանգավոր են այսինքն, կարող են առաջանալ՝ «պայթյունի շատ փոքր վրդովմունքներով», քան վերջերս պատրաստված պայթուցիկ։ Ռետինե արտադրատեսակները նույնպես քանդվում են, քանի որ վուլկանիզացիայի հետևանքով առաջացած ծծմբային կապերը վերադառնում են.այդ պատճառով հին ռետինե ժապավենները և այլ ռետինե արտադրատեսակները փափկացնում են և դառնում խրթխրթան, և տարիքի հետ կորցնում են իրենց էլաստիկությունը։

Սովորաբար մեջբերվող էմպիրիկ կանոնը կայանում է նրանում, որ քիմիական ռեակցիաները կրկնապատկում են իրենց արագությունը 10 °C(18 °F) ջերմաստիճանի յուրաքանչյուր բարձրացման դեպքում, քանի որ ակտիվացման էներգետիկ խոչընդոտները ավելի հեշտ են հաղթահարվում ավելի բարձր ջերմաստիճաններում։ Սակայն, ինչպես շատ էմպիրիկ կանոններում, կան բազմաթիվ նախազգուշացումներ և բացառություններ։ Այս կանոնը աշխատում է ռեակցիաների ակտիվացման էներգիայի արժեքների շուրջ 50 կջ/մոլում, նրանցից շատերը կարևոր են, սովորական ջերմաստիճաններում մենք հանդիպում։ Այն հաճախ կիրառվում է պիտանիության ժամկետի գնահատման ժամանակ, երբեմն սխալ է։ Գոյություն ունի լայն տարածված կարծիք, օրինակ, արդյունաբերության մեջ, որ «եռակի ժամանակ» կարող է մոդելավորվել գործնականում` 15 °C(27 °F) ջերմաստիճանի բարձրացման միջոցով, օրինակ, մեկ ամսվա ընթացքում արտադրանքի պահպանումը 35 °C(95 °F) ջերմաստիճանում, երեք ամիս է՝ 20 °C(68 °F) ջերմաստիճանում։ Դա մաթեմատիկորեն սխալ է (եթե կանոնը ճշգրիտ լիներ, ապա ջերմաստիճանի պահանջվող բարձրացումը կկազմեր մոտ 15,8 °C(28,4 °F), և ամեն դեպքում, այս կանոնը միայն մոտավոր մոտեցում է և միշտ չէ, որ կարող է հաշվի առնվել։

Նույնը որոշ չափով ճիշտ է քիմիական ռեակցիաների վերաբերյալ։ Դրանք սովորաբար կատալիզացվում են ֆերմենտների կողմից, որոնք փոխում են ռեակցիայի արագությունը, բայց առանց կատալիտիկ գործողության որևէ փոփոխության, էմպիրիկ կանոնը դեռևս կիրառելի է։ Բակտերիաների և սնկերի դեպքում սննդի և վերարտադրության համար անհրաժեշտ ռեակցիաները արագանում են ավելի բարձր ջերմաստիճաններում, մինչև սպիտակուցները և այլ միացությունները իրենց բջիջներում սկսում են քայքայվել։ Ահա թե ինչու բարձր ջերմաստիճանները սպանում են բակտերիաները և այլ միկրոօրգանիզմներին՝ «հյուսվածքի» ոչնչացման ռեակցիաները հասնում են այնպիսի արագությունների, որ դրանք չեն կարող փոխհատուցվել, և բջիջը մահանում է։ Մյուս կողմից «բարձր» ջերմաստիճանները, որոնք չեն համապատասխանում դրան, հանգեցնում են աճի վերարտադրության ավելացմանը։ Եթե օրգանիզմը վնասակար է, ապա հնարավոր է վտանգավոր մակարդակի։

Ճիշտ այնպես, ինչպես ջերմաստիճանի բարձրացումը արագացնում է ռեակցիաները, ջերմաստիճանի նվազումը նվազեցնում է դրանք։ Հետևաբար, որպեսզի պայթուցիկը կայուն լինի ավելի երկար ժամանակ, դրանք կարող են սառեցվել։ Դա է պատճառը, որ պիտանիության ժամկետի պահպանումը սովորաբար ընդլայնվում է ջերմաստիճանի վերահսկման միջոցով (սառեցում, մեկուսացված տրանսպորտային կոնտեյներներ, վերահսկվող սառը շղթա և այլն)։ Քանի որ նման ապրանքների պահպանումը ժամանակավոր բնույթ է կրում և պիտանիության ժամկետը կախված է շրջակա միջավայրի վերահսկվող ջերմաստիճանից, դրանք նաև կոչվում են բեռներ, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ գտնվում են հատուկ պահոցում՝ ընդգծելու ջերմաստիճանային և ժամանակավոր զգայունության մատրիցին։

Ջերմաստիճանի տվյալների ձայնագրիչները և ժամանակի ջերմաստիճանի ցուցանիշները կարող են արձանագրել առաքման ջերմաստիճանի պատմությունը՝ օգնելու համար գնահատել մնացած պիտանիության ժամկետը[17]։ ԱՄՆ-ի գյուղատնտեսության նախարարության տվյալներով՝ «այն մթերքները, որոնք մշտապես սառեցվում են, անվտանգ են մինչև անվերջություն»[4]:

Փաթեթավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պասիվ փաթեթավորումը հաճախ օգնում է վերահսկել կամ երկարացնել պահպանման ժամկետը, արգելափակել փոխանցումը վնասակար նյութերի, ինչպիսիք են խոնավություն, թթվածինը[18] : Ակտիվ փաթեթավորումը, մյուս կողմից, օգտագործում է նյութերի օգտագործումը, որոնք մաքրում, գրավում են կամ այլ կերպ անվնաս են դարձնում վնասակար նյութերը[18]։ Երբ խոնավության պարունակությունը կազմում է, ապրանքի դեգրադացիայի մեխանիզմը, խոնավության գոլորշիների թողունակության ցածր արագությամբ փաթեթավորումը օգնում է պահպանել խոնավությունը փաթեթավորման մեջ ընդունելի սահմաններում։ Երբ օքսիդացում է հիմնական խնդիրը, փաթեթավորման ցածր թթվածնի փոխանցման փոխարժեքով, թթվածնի կլանիչների օգտագործումը կարող է օգնել երկարացնել արտադրանքի պիտանիության ժամկետը։ Փաթեթում փոփոխված մթնոլորտի օգտագործումը կարող է երկարացնել որոշ ապրանքների պիտանելիության ժամկետը։

Օրվա վաճառքի, օգտագործման հետ կապված խնդիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բրիտանական ծրագրի (ՎՐԱՓ) համաձայն թափոնների և ռեսուրսների ոլորտում, արտադրված բոլոր սննդամթերքի 33% - ը վատնվում է սպառողի կողմից[19] : Միևնույն ժամանակ, մեծ թվով մարդիկ ամեն տարի հիվանդանում են փչացած սննդի պատճառով։ ԱՀԿ-ի և ՑԴՑ-ի տվյալներով ՝ ամեն տարի ԱՄՆ-ում գրանցվում է սննդային ծագման 76 միլիոն հիվանդություն, ինչը հանգեցնում է 325 000 հոսպիտալացումների և 5000 մահվան[20]։

Մեծ Բրիտանիայի նախկին նախարար Հիլարի Բեննի խոսքով՝ «ամսաթվերի օգտագործումը վաճառքը հին տեխնոլոգիաներն են, որոնք հնացել են և պետք է փոխարինվեն այլ լուծումներով կամ ամբողջությամբ օգտահանվեն»[21]։ Մեծ Բրիտանիայի շրջակա միջավայրի, սննդի և գյուղական հարցերի նախարարությունը վերանայել է ղեկավարումը 2011թ.-ին:Ղեկավարությունը պատրաստվել է սննդամթերքի արդյունաբերության, սպառողների խմբերի, կարգավորող մարմինների և թափոնների և ռեսուրսների գործողությունների ծրագրի (ՎՐԱՓ) հետ խորհրդակցելիս։ Այն նպատակ ունի սուպերմարկետներում վաճառվող սննդամթերքի տարեկան ծավալը կրճատել 12 մլրդ ֆունտ ստեռլինգով[22]։

Հարկադրանքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խաղի կանոնները Կանադայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լավագույնը մինչև օրս օգտագործվում է Կանադայում

Կանադայի սննդամթերքի վերահսկողության գործակալությունը սննդամթերքի մակնշման և գովազդի ուղեցույց է թողարկում, որտեղ սահմանվում է «արտադրանքի ծառայության ժամկետը»[23][24]։ Ղեկավարության պատրաստման իրավունքը բխում է սննդամթերքի և դեղերի մասին օրենքից։ Ուղեցույցում նշվում է, թե որ տարրերը պետք է ներառվեն, ինչպես նաև ամսաթվի ձևաչափը[25]։ Ամիսը, օրը և տարին պետք է ներառվեն, եթե անհրաժեշտ է, ապա պետք է լինի տարվա / ամսվա / օրվա ձևաչափով։ Սակայն ոչ մի պահանջ չկա, որ տարին քառանիշ լինի[23]։

Խաղի կանոնները Հոնկոնգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոնկոնգում փաթեթավորված սննդամթերքները, որոնք մանրէաբանական տեսանկյունից շատ շուտ փչացող են, հետևաբար, կարճ ժամանակահատվածում անմիջական վտանգ են ներկայացնում մարդու առողջության համար, պահանջվում է օգտագործել «Օգտագործում» պիտակը «Մինչև լավագույնը» պիտակի փոխարեն։ Օրինակ` պաստերիզացված թարմ կաթը, ձվով և խոզապուխտով փաթեթավորված սենդվիչներ և այլն։ ամսաթվերը սովորաբար ներկայացվում են ԴԴ ՄՄ ՈՒՈՒ (կամ ՈՒՈՒՈՒՈՒ) ձևաչափով[26]։

Կանոնակարգեր Եվրոպական Միությունում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԵՄ-ում սննդամթերքի որակի ժամկետները կարգավորվում են «Սպառողներին սննդային տեղեկատվություն տրամադրելու մասին» կանոնակարգով։

Խաղի կանոնները Գերմանիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գերմանիայում կարելի է տարբերություն դնել ՄինդեսթալթբարկեիթսդամիՄի միջև, և Վերբրաչսդաթումի միջև, որն ավելի շատ համապատասխանում է ընդհանուր պիտանիության ժամկետին։ Այն ապրանքները, որոնք արագորեն փչանում են, ինչպիսիք են աղացած միսը, պետք է տրվեն Վերբրաչսդաթամ և արգելվեն վաճառքի ժամկետի ավարտից հետո։ Այլ ապրանքներ նշանակվում են Մինդեսթալթբարկեիթսդամիում, որը սահմանվում է նշված ապրանքի առանձին արտադրողների կողմից և չի արգելում ապրանքի վաճառքը սահմանված ամսաթվից հետո։ Պիտանիության ժամկետը լրացած ապրանքները կարող են վաճառվել, եթե վաճառողը բավարարված է, որ ապրանքը գտնվում է իդեալական վիճակում։ Ըստ այդմ, դրանից հետևում է, որ հաճախորդը չունի փոխհատուցման իրավունք, եթե նա պատահաբար ձեռք է բերում պիտանիության ժամկետը լրացած ապրանքը, պայմանով, որ ապրանքը դեռևս կարող է համարվել անթերի։ Ոչ ՄՀԴ-ն, ոչ Վերբրաչսդաթում-ը իրավական իրավունքներ չեն տալիս, եթե ապրանքը այլևս պիտանի չէ սպառման համար մինչև նշված ամսաթիվը, և արտադրողը կարող է ապացուցել իր պնդումների հավաստիությունը։

ՄՀԴ-ն քննադատության է ենթարկվել այն բանի համար, հնարավոր է, որ, առաջացրել է սննդային թունավոում։ Օրինակ, այն ժամանակվա նախարար Քրիստիան Շմիդտը դժգոհում էր, որ պիտանելիության ժամկետը լրացած ուտելի մթերքներից շատերը դեն են նետվելու սպառողների կողմից[27]։

Խաղի կանոնները Մեծ Բրիտանիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Շրջակա միջավայրի վարչության, սննդի և գյուղական հարցերի, ամսաթվերը պետք է լինի ձևաչափով օր / ամիս կամ օր / ամիս / տարի[28]։ Արտադրանքի անվտանգության և որակի ստուգման ժամկետի կանոնավոր ավարտի համար պետք է վարձվեն տեխնիկական մասնագետները։ Պիտանիության ժամկետի փորձարկումները պետք է իրականացվեն նույն բաղադրիչների, սարքավորումների, ընթացակարգերի և արտադրական պայմանների օգտագործմամբ, որոնք կօգտագործվեն փաստացի արտադրության մեջ[29]։

Կարգավորումը և պրակտիկան Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամկետանց սննդամթերքի վաճառքը, որպես այդպիսին, թույլ է կարգավորվում ԱՄՆ-ում։ Որոշ պետություններ սահմանափակում կամ արգելում են պիտանիության ժամկետը լրացած ապրանքների վաճառքը, պահանջում են բոլոր շուտ փչացող ապրանքների կամ այս կամ այն ապրանքի պիտանիության ժամկետի լրանալը, իսկ մյուս պետությունները դա չեն անում[30]։ Այնուամենայնիվ, աղտոտված սննդամթերքի վաճառքը սովորաբար անօրինական է և կարող է հանգեցնել ապրանքի պատասխանատվության դատավարության, եթե սննդամթերքի սպառումը հանգեցնում է վնասվածքների[31][32]։

Կորցնելով թանկարժեք դատական գործընթացը, մեկ դեղատնային ցանց` ՑՎՍ ներդրել է մի համակարգ, որը ստիպում է իր ռեստրները ճանաչել ժամկետանց ապրանքները և կանխել դրանց վաճառքը[33]։

Կամավոր ոլորտի առաջարկությունները, որոնք հայտարարված են 2017թ.-ին սննդամթերքի արտադրողների ասոցիացիայի և սննդամթերքի մարքեթինգի ինստիտուտի կողմից, խորհուրդ են տալիս օգտագործել միայն «լավագույնը» խուսափելու համար շփոթություն, որը հանգեցնում է սննդի թունավորման.[34]: 2019թ.-ին սննդամթերքի և դեղերի վերահսկողության վարչությունը կոչ է արել սննդամթերք արտադրողներին ընդունել կամավոր չափորոշիչներ։

ԱՄՆ-ի ուղեցույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սննդամթերքի և դեղերի հսկողության վարչությունը, որը կարգավորում է փաթեթավորված մթերքները և դեղերը, պահանջում է միայն մանկական խառնուրդների և որոշ մանկական սննդամթերքի օգտագործման կամ պիտանիության ժամկետը, քանի որ բանաձևը պետք է պարունակի որոշակի քանակությամբ յուրաքանչյուրից, ինչպես նաև պետք է նկարագրված լինի պիտակի վրա[35]։ Եթե բանաձևը պահվում է չափազանց երկար, այն կարող է կորցնել իր սննդային արժեքը[36]։

Միացյալ Նահանգների գյուղատնտեսության նախարարությունը, որը կարգավորում է թարմ թռչունի միսը, պահանջում է միայն թռչնի փաթեթավորման ամսաթվերը[37]։ Այնուամենայնիվ, շատ արտադրողներ նաև կամավոր ավելացնում են վաճառքի կամ օգտագործման ամսաթվերը[38]։

ՊՆ պահպանման ժամկետի ծրագիրը գործում է ՊՆ 4140.1-Ռ կանոնակարգին համաձայն, ՊՆ նյութական ռեսուրսների կառավարման կանոնակարգին համապատասխան[39]

Ա) Պաշտպանության նախարարությունում (ՊՆ) և դաշնային մատակարարման համակարգում կան առարկաներ, որոնք պահանջում են հատուկ վերաբերմունք որոշակի վատթարացող հատկանիշների համար։ Այս տարրերը պետք է պատշաճ կերպով պահպանվեն, որպեսզի ապահովեն, որ հաճախորդին տրամադրվեն թարմ, օգտագործման համար պիտանի նյութ։ Այս ձեռնարկի նպատակն է տեղադրել ծրագիրը և պահպանման գործընթացը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով այն առարկաներին, որոնք ունեն մաշվածության այս հայտնի առանձնահատկությունները, դրանց ստուգումից / փորձարկումից հետո արտադրատեսակների / նյութերի պիտանելիության ժամկետը լրանալու ռիսկի նվազեցման համար։
Բ) Ապահովել քաղաքականություն և հիմնական ընթացակարգեր, որոնք կառավարվում են ինչպես չօգտագործվող, այնպես էլ սպառվող պահեստավորման օբյեկտների կառավարման համար, որոնք կարող են վտանգավոր նյութեր լինել կամ ոչ վտանգավոր նյութեր ու պահպանել դրանք դաշնային մատակարարման համակարգում։ Վտանգավոր նյութերի պիտանելիության ժամկետի կառավարումն իրականացվում է նույն ընթացակարգերին համապատասխան, ինչ պիտանելիության ժամկետը լրացած ցանկացած առարկաների նկատմամբ, բացառությամբ այն բանի, որ վտանգավոր նյութերը պետք է ստանան առաջնային վերամշակում՝ համեմատած ոչ վտանգավոր նյութերի հետ։ Վտանգավոր նյութերի ձեռքբերման, պահպանման, մշակման, փոխադրման և հեռացման վերաբերյալ հարցերը և ուղեցույցները քննարկվում են սույն ուղեցույցի 3-րդ 5-րդ գլուխներում։ Արագ փչացող I դասի սննդամթերք, III դասի նավթի վառելիքը, V դասի զինամթերքը և VIII-B դասի արյունը բացառվում են սույն ուղեցույցից և շարունակում են կարգավորվել ըստ գոյություն ունեցող կանոնակարգերի։ Սույն ուղեցույցից հանված ապրանքները ՊՆ համապատասխան բաղադրիչով կարող են ներկայացվել ՊՆ պիտանիության ժամկետների խորհուրդ։ «Մատակարարման դասերի» սահմանումները կարելի է գտնել ՄՕ 4140.1-Ռ հավելվածում։
Գ) Այս ուղեցույցը հաստատում է աղտոտվածության կանխարգելման միջոցառումները ՄՕ 4715.4-ի վտանգավոր նյութերի նվազեցման հրահանգներում, ինչպես նաև վտանգավոր նյութերի վերահսկման և կառավարման փիլիսոփայության ստեղծումը, որը ներառում է վտանգավոր թափոնների հոսքը կրճատելու համար հրահանգներ։
Դ) Ա-ի հավելվածները լրացնում են Սույն ուղեցույցը և լրացուցիչ տեղեկատվություն են տրամադրում ՊՆ պիտանելիության ժամկետի կառավարման ծրագրին վերաբերող ։ L հավելվածը ծառայում է որպես սույն ուղեցույցի համառոտ ուղեցույց։

Գարեջուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թարմության ամսաթիվ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թարմության ամսաթիվը ամերիկյան Բրեվերիեսում օգտագործվող ամսաթիվն է, որը ցույց է տալիս կամ շշալցված գարեջրի ամսաթիվը կամ այն ամսաթիվը, որը գարեջուրը պետք է սպառվի։

Գարեջուր շուտ փչացող է։ Դրա վրա կարող է ազդել լույսը, օդը կամ բակտերիաները։ Թեև գարեջուրը Միացյալ Նահանգներում իրավաբանորեն պարտավոր չէ ունենալ պիտանիության ժամկետ, թարմ ամսաթվերը ծառայում են մոտավորապես նույն նպատակին և օգտագործվում են որպես մարքեթինգային գործիք։

Թարմության հետ ծանոթության սկիզբը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սան Ֆրանցիսկոյից Գլխավոր Բրեվինգ ընկերությունը իր «Մեծ հաջողակ» գարեջուրը վաճառում էր որպես «տարիքային թվագրված» դեռ 1935 թվականի վերջին[40]։ Նրանք դրել են ամսաթիվը կափարիչը յուրաքանչյուր գարեջրի կափարիչի տակ։ Դա արվել է ոչ թե համոզվելու համար, որ գարեջուրը թարմ է եղել, այլ համոզվելու համար, որ այն պատշաճ կերպով պահվել է։ Հաճախորդները վախենում էին ստանալ «կանաչ» գարեջուր։ Բոստոնի գարեջրի ընկերությունը՝ Սամուել Ադամսի արտադրողը, եղել է առաջին ժամանակակից գարեջրագործների թվում, որոնք սկսել են ավելացնել թարմ ամսաթվերը 1985 թվականին իրենց արտադրանքին։ Տասը տարվա ընթացքում նկատվել է գարեջրագործների թվի դանդաղ աճ, որոնք իրենց գարեջրի մեջ ավելացնում են թարմ ամսաթվերը։ Այս պրակտիկան արագ ձեռք է բերել ժողովրդականություն Անխոյզեր-Բուշ-ի ընկերությունից հետո ակտիվորեն վաճառել է «ծնված ամսաթվերը»՝ սկսած 1996 թվականից։ Շատ այլ Բրեվերներ սկսել են ավելացնել թարմության ամսաթվերը իրենց արտադրանքի, բայց ստանդարտ չկա, թե ինչ է նշանակում այս ամսաթիվը։ Որոշ ընկերությունների համար շշի կամ բանկի ամսաթիվը կլինի այն օրը, երբ գարեջուրը շշալցվել է, մյուսները ունեն գարեջրի սպառման ամսաթիվը։

Առնչվող հասկացություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիտանիության ժամկետի հասկացությունը վերաբերում է նաև այլ ապրանքներին, բացի սննդից և դեղերից։ Բենզինն ունի պիտանելիության ժամկետ[պարզաբանել], թեև, ընդհանուր առմամբ, կարիք չկա ցուցադրել վաճառքի ամսաթիվը։ Այդ ժամկետի գերազանցումը կհանգեցնի վնասակար լաքերի ի հայտ գալուն և այն նախատեսված է սարքավորումների աշխատելու համար։

Որոշ սոսինձներ ունեն նաև սահմանափակ պահեստային ժամանակ և կդադարի աշխատել հուսալի և օգտագործման համար պիտանի ձևով, եթե դրանց անվտանգ ելուստի կյանքը գերազանցել է։

Մի փոքր այլ է, երբ օգտագործվում է ժամանակավոր սահմանաչափ, օգտագործելով այնպիսի առարկաներ, ինչպիսիք են վաուչերները, նվերային վկայականները և կանխավճարային հեռախոսային քարտերը։ Նրանք այլևս վավեր չեն։ Զանգի Շարժունակությունը և նրա մայրական ընկերությունը 100 մլն դոլար արժողությամբ կոլեկտիվ հայցի մասին ծանուցումներ են ներկայացվել, որում ասվում էր, որ իր կանխավճարային անլար ծառայությունների ժամկետի լրանալու ժամկետներն անօրինական են[41]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Oxford English Dictionary, 2nd ed.
  2. ↑ Affairs, Government of Canada,Canadian Food Inspection Agency,Public. «Date Labelling on Pre-packaged Foods». www.inspection.gc.ca. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  3. ↑ Gyesley, S. W. (January 1991). «Total System Approach to Predict Shelf Life of Packaged Food Products». In Henyon, DK (ed.). Total Systems Approach to Predict Shelf Life of Packaged Foods. ASTM International.: Food Packaging Technology. էջեր 46–50. doi:10.1520/STP14842S. ISBN 978-0-8031-1417-3. ASTM STP 1113-EB.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Food_Product_Dating». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.
  5. ↑ See «Expiration dates». Consumer Affairs. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 11-ին.
  6. ↑ Azanha, A.B.; Faria (July 2005). «Use of mathematical models for estimating the shelf-life of cornflakes in flexible packaging». Packaging Technology and Science. 18 (4): 161–222. doi:10.1002/pts.686.
  7. ↑ «Can You Drink Milk Past Its Sell-by Date?». Dairy Council of California. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  8. ↑ Pomerantz, JM (2004). «Recycling expensive medication: why not?». MedGenMed. 6 (2): 4. PMC 1395800. PMID 15266231.
  9. ↑ Cohen, Laurie P. (2000 թ․ մարտի 28). «Many Medicines Prove Potent for Years Past Their Expiration Dates». Wall Street Journal. Vol. 235, no. 62. էջեր A1 (cover story).
  10. ↑ «US Army Medical Materiel Agency (USAMMA)». Usamma.army.mil. 2013 թ․ նոյեմբերի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 8-ին.
  11. ↑ «Maximizing State and Local Medical Countermeasure Stockpile Investments Through the Shelf-Life Extension Program». Upmc-biosecurity.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 8-ին.
  12. ↑ «Essentialdrugs.org». Essentialdrugs.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 8-ին.
  13. ↑ «Stockpiled Antivirals at or Nearing Expiration». Fda.gov. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 8-ին.
  14. ↑ «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 18-ին.
  15. ↑ «The DoD Shelf-Life Program - Shelf-Life Management Manual - Definitions». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 22-ին.
  16. ↑ Public Affairs Office (2004 թ․ հունիսի 4). «Nanotechnology applied to ration packaging» (Press release). Natick, MA: United States Army Soldier Systems Center. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 18-ին.
  17. ↑ Meyers, T (June 2007). «RFID Shelf-life Monitoring Helps Resolve Disputes». RFID Journal.
  18. ↑ 18,0 18,1 Forcinio, Hallie (2018 թ․ հոկտեմբերի 2). «Protecting Solid-Dose Shelf Life». Pharmaceutical Technology. Vol. 42, no. 10. UBM. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  19. ↑ Household Food and Drink Waste in the UK, WRAP 2009
  20. ↑ «WHO - Food safety and foodborne illness». Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  21. ↑ Shields, Rachel (2009 թ․ հունիսի 7). «Kitchen bin war: tackling the food waste mountain». The Independent. London. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 23-ին.
  22. ↑ Batty, David (2011 թ․ սեպտեմբերի 15). «Government bins 'sell-by' dates to reduce food waste». The Guardian. London. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. «The "sell-by" date on food packaging is to be removed in a bid to cut the £12bn worth of food needlessly binned every year. [...] The Department for Environment, Food and Rural Affairs produced the guidance in consultation with the food industry, consumer groups, regulators, and the Waste and Resources Action Programme (Wrap).»
  23. ↑ 23,0 23,1 Agency, Government of Canada,Canadian Food Inspection. «Food Labelling for Industry». www.inspection.gc.ca. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  24. ↑ Agency, Government of Canada,Canadian Food Inspection. «Food Labelling for Industry». www.inspection.gc.ca. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  25. ↑ Affairs, Government of Canada,Canadian Food Inspection Agency,Public. «Date Labelling on Pre-packaged Foods». www.inspection.gc.ca. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  26. ↑ «Centre for Food Safety» (PDF). Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  27. ↑ «Lebensmittelverschwendung - Haltbarkeitsdatum - künftig ohne?», Deutschlandfunk (German), Վերցված է 2018-03-25-ին{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  28. ↑ «Guidance on the application of date labels to food» (PDF). Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  29. ↑ «Do's and Don'ts of Setting The Shelf Life» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ ապրիլի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 18-ին.
  30. ↑ «Get Your Money's Worth at the Grocery Store» (PDF). State Library of Massachusetts. State of Massachusetts. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  31. ↑ Larson, Aaron. «Food Contamination at Restaurants». Expert Law. ExpertLaw.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  32. ↑ Buzby, Jean; Frenzen, Paul (December 1999). «Food safety and product liability». Food Policy. 24 (6): 637–651. doi:10.1016/S0306-9192(99)00070-6.
  33. ↑ http://www.consumercal.org/article.php?id=1779 @1:40
  34. ↑ «New Guidelines Seek To Provide Clarity On Food Expiration Dates». NPR.org. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  35. ↑ «Did you know that a store can sell food past the expiration date?». FDA. U.S. Food and Drug Administration. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  36. ↑ Magoulas, A.K. (2014 թ․ օգոստոսի 7). «$AVE Money by Knowing When Food is Safe». FoodSafety.gov. U.S. Department of Health & Human Services. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  37. ↑ «Food Product Dating». USDA. United States Department of Agriculture. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  38. ↑ Yee, Aubrey (2012 թ․ սեպտեմբերի 24). «Food Expiration Dates». Sustainable America. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 30-ին.
  39. ↑ «The DoD Shelf-Life Program - Shelf-Life Management Manual - DoD 4140.27-M - Chapter 1, General». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունվարի 1-ին.
  40. ↑ Yenne, Bill. Great American Beers: Twelve Brands That Became Icons. Voyageur Press. ISBN 9781610603966. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 1-ին – via Google Books.
  41. ↑ [1] Արխիվացված Մայիս 16, 2012 Wayback Machine

Հետագա ընթերցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • "New Guidelines Seek to Provide Clarity on Food Expiration Dates". All Things Considered. U.S.: NPR. 17 February 2017. Includes a list of the many terms used in the United States food industry.
  • Anonymous, "Cold Chain Management", 2003, 2006
  • Anonymous, Protecting Perishable Foods During Transport by Truck, USDA Handbook 669, 1995
  • Kilcast, D., Subramamiam, P., Food and Beverage Stability and Shelf Life, Woodhead Publishing, 2011, ISBN 978-1-84569-701-3
  • Labuza, T. P., Szybist, L., Open dating of Foods, Food and Nutrition Press, 2001; other edition: Wiley-Blackwell, 2004, ISBN 0-917678-53-2
  • Man, C. M., Jones. A. A., Shelf-Life Evaluation of Foods, ISBN 0-8342-1782-1
  • Robertson, G.L., Food Packaging and Shelf Life: A Practical Guide, CRC Press, 2010, ISBN 978-1-4200-7844-2
  • Steele, R., Understanding and Measuring the Shelf-Life of Food, Woodhead Publishing, 2004, ISBN 1-85573-732-9
  • Weenen, H., Cadwallader, K., Freshness and Shelf Life of Foods, ACS, 2002, ISBN 0-8412-3801-4

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պահպանման_ժամկետ&oldid=9356291» էջից