Մարգարիտա Արգուաս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարգարիտա Արգուաս
Դիմանկար
Ծնվել էհոկտեմբերի 29, 1902(1902-10-29)
ԾննդավայրԲուենոս Այրես, Արգենտինա
Մահացել էհուլիսի 27, 1986(1986-07-27) (83 տարեկան)
Մահվան վայրԲուենոս Այրես, Արգենտինա
Քաղաքացիություն Արգենտինա
Մայրենի լեզուիսպաներեն
ԿրթությունԲուենոս Այրեսի համալսարան և Փարիզի համալսարան
Մասնագիտությունակադեմիկոս և դատավոր
ԱշխատավայրԲուենոս Այրեսի համալսարան և Արգենտինայի Գերագույն դատարան
Պարգևներ և
մրցանակներ

Մարգարիտա Արգուաս (հոկտեմբերի 29, 1902(1902-10-29), Բուենոս Այրես, Արգենտինա - հուլիսի 27, 1986(1986-07-27), Բուենոս Այրես, Արգենտինա), արգենտինացի իրավաբան, որն այս մասնագիտության մեջ առաջին կանանցից մեկն էր։ Առաջին կինն էր, որ պաշտոն է զբաղեցրել Բուենոս Այրեսի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում, նշանակվել Իրավունքի և Սոցիալական Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայում, ինչպես նաև ծառայել Արգենտինայի գերագույն դատարանում։ Միջազգային Իրավունքի Ասոցիացիայի առաջին կին պրեզիդենտն էր 1968 - 1970 թվականների ընթացքում, ինչպես նաև Հաագայի Միջնորդ դատարանի մշտական պալատի անդամ 1977 - 1983 թվականների ընթացքում։ 1986 թվականին քաղաքացիական և միջազգային իրավունքի ասպարեզում կատարած աշխատանքի համար հետմահու պարգևատրվել է Կոնեքս մրցանակով։

Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարգարիտա Արգուաս Ռոյոլը ծնվել է 1902 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Արգենտինայի մայրաքաղաք Բուենոս Այրեսում, Մարգարիտա Ռոյոլի ու Դոմինգո Արգուասի ընտանիքում։ Միջնակարգն ավարտելուց հետո 1923 թվականին ընդունվել է Բուենոս Այրեսի համալսարանի իրավաբանության ֆակուլտետ, որը գերազանցությամբ ավարտել է 1925 թվականին։ Շարունակել է կրթությունը և 1926 թվականին պաշտպանել դոկտորական թեզ «Միջավայրն է կանխորոշում իրավաբանական ազդեցությունը քաղաքացիական օրենսդրության և Արգենտինայի իրավագիտության ոլորտում» (իսպ.՝ La regla locus regit actum, en la legislación civil y la jurisprudencia argentin) թեմայով[1]։ Այս թեզի համար արժանացել է Premio Accésit մրցանակի և թեզը տպագրվել է 1928 թվականին[1][2]։

Կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1926 թվականին Արգուասը դարձել է Բուենոս Այրեսի համալսարանում միջազգային իրավունք դասավանդող, ինչպես նաև իրավաբանության ֆակուլտետում Կառլոս Վիկոյի ղեկավարած ամբիոնում նշանակված առաջին կինը։ Նույն տարում տպագրել է «Միջազգային մասնավոր իրավունքի մասին պայմանագիր» (իսպ.՝ Tratado de Derecho Internacional Privado)[3] աշխատությունը, որն առաջ էր քաշում այն գաղափարը, որ միջազգային պայմանագրերում կողմերի շահերը կարևոր նշանակություն ունեն պայմանագրային և առևտրային իրավունքի տեսանկյունից[4]։ 1933 թվականին նրան բարձրացրել են պրոֆեսորի օգնականի աստիճանի, որը նրան թույլ էր տալիս դասախոսությունների ժամանակ փոխարինել պրոֆեսոր Կառլոս Վիկոյին[3]։ 1939 - 1940 թվականների ընթացքում Մոնտեվիդեոյի երկրորդ համագումարում ծառայել է որպես խորհրդատվական քարտուղար[5]։ Համագումարը վերանայում էր Արգենտինայի, Բոլիվիայի, Պարագվայի, Պերուի ու Ուրուգվայի միջև 1889 թվականին կնքված միջազգային իրավական հարցերի վերաբերյալ պայմանագրերը, որոնք թեմաների լայն շրջանակ էին ընդգրկում, այդ թվում՝ առևտրային իրավունք, մտավոր սեփականության, նավարկության, քրեական օրենսդրության բարեփոխումներ, քաղաքական ապաստան և բանկային, կրթական և մասնագիտական դասակարգման համար փոխադարձության տարբեր բնութագրեր[6]։ Տաս տարվա դասավանդումից հետո 1943 թվականին Արգուասը հրաժարական է ներկայացրել՝ ի պատասխան Պեդրո Ռամիրեսի վարչակարգի կողմից համալսարանական պրոֆեսորների զանգվածային հեռացման[7]։

1945 թվականին համալսարանը փորձել է նրան վերականգնել, սակայն Արգուասը մերժել է, պատասխանելով՝ «Երկար ժամանակ լրջորեն խորհրդածել եմ զբաղեցրած պաշտոնի մասին․ քանի դեռ ազգս սահմանադրության մեջ նշված օրինական միջոցներով չի վերստացել իր հիմնարար գործունեության ազատությունն ու չի մտել օրինական նորմալության մեջ, ես չեմ կարող վերականգնվել մասնավոր միջազգային իրավունքի ամբիոնում»։ 1946 թվականին նրան նորից են հրավիրել ու թեև նա վերադարձել է մարտին, նոյեմբերին կրկին հրաժարական է ներկայացրել, պնդելով, որ Ֆարրելլի ու Պերոնի կառավարությունները նույնպես սահմանադրորեն անհամապատասխան են[8]։

1947 թվականին Արգուասը մեկնել է Փարիզ՝ մասնակցելու Փարիզի համալսարանում Ժան-Պոլին Նոյբեթի կազմակերպած միջազգային իրավունքի դասընթացներին[5]։ 1955 թվականի դեկտեմբերին, երբ կրթության նախարարությունը փորձել է վերականգնել նախորդ քաղաքական ռեժիմի ճնշման տակ ազատված պրոֆեսորներին ու համալսարանին ինքնավարություն է շնորհել, Արգուասը վերադարձել է Կառլոս Վիկոյի ամբիոն։ Հաջորդ տարի միջազգային մասնավոր իրավունքում իր փորձագիտության համար նա պարգևատրվել է երկրորդ աստիճանի պատվո շքանշանով[9]։ Հաջորդ տասնամյակի ընթացքում տարբեր ժամանակահատվածներում նա փոխարինել է Վիկոյին, միաժամանակ լինելով տնօրենի տեղակալ[5]։ Զուգահեռաբար ներկայացրել է Արգենտինան որպես պատվիրակ բազմաթիվ միջազգային գիտաժողովներում, այդ թվում՝ 1956 թվականին Սանտո Դոմինգոյում անցկացված 11-րդ պան-ամերիկյան կանանց ընկերության համագումարը, 1958 թվականին Երուսաղեմում անցկացված իրավաբանների համագումարը և 1958 թվականին Բրյուսելում անցկացված համեմատական իրավունքի 5-րդ միջազգային համագումարը[10]։ 1966 թվականին նշանակվել է պրոֆեսոր՝ դառնալով Բուենոս Այրեսի համալսարանի առաջին կին տիտղոսակիր պրոֆեսորը[5]։

1968 թվականին Արգուասը դարձել է Արգենտինայի Իրավունքի և Սոցիալական Գիտությունների Ազգային ակադեմիայում նշանակված առաջին կինը, և նույն տարում ընտրվել Միջազգային իրավունքի ասոցիացիայի առաջին կին նախագահ։ Որպես նախագահ երկամյա ժամկետն ավարտելուց հետո 1974-1975 թվականներին աշխատել է որպես փոխնխագահ, իսկ մինչ իր մահը՝ որպես արգենտինյան բաժանմունքի նախագահ[11]։ 1970 թվականի հոկտեմբերի 7-ին պրեզիդենտ Ռոբերտո Լիվինգստոնը Արգուասին նշանակել է Արգենտինայի գերագույն դատարանում[12], որպեսզի վերջինս կատարի Խոսե Բիդոյի պարտականությունները, որը մահացել էր ծառայության ժամկետը չլրացած[13][Notes 1]։ Այս նշանակմամբ Արգուասը դարձել է առաջին արգենտինացի կինը, որը ծառայել է երկրի բարձրագույն դատարանում և շարունակել աշխատել մինչև 1973 թվականի մայիսի 24-ը[12][13]։ 1971 թվականին Կանանց Իրավունքի մեքսիկական ազգային խորհրդի կողմից արժանացել է «Ամերիկաների լեդի» մրցանակին։ 1977 - 1983 թվականների ընթացքում ծառայել է որպես Հաագայի Միջնորդ դատարանի մշտական պալատի անդամ։ 1980 թվականին միջազգային արդարադատության ոլորտում իր գործունեության համար «Ռոթարի Ինտերնացիոնալ» կազմակերպության կողմից արժանացել է «Արծաթե երեքնուկ»-ի[11]։

Մահ և ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արգուասը մահացել է 1986 թվականի հուլիսի 27-ին Բուենոս Այրեսում․ երբևէ չի ամուսնացել ու երեխաներ չի ունեցել[1]։ Նույն տարում իր ձեռքբերումների համար հետմահու արժանացել է Կոնեքս մրցանակի[11]։ Հայտնի է մասնավոր միջազգային իրավունքի բնագավառում իր ռահվիրայական գործունեությամբ ու միջազգային առևտրային և պայմանագրային համաձայնագրերի վրա տեղական սովորույթների ազդեցությունը հասկանալուն նպաստող աշխատանքով։ 2017 թվականին Բուենոս Այրեսի համալսարանում անցկացվել է սեմինար՝ ի ճանաչումն Արգենտինայի իրավագիտության նեջ նրա ներդրումների[4]։

Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Though it is sometimes claimed that Argúas was the first woman to serve on a Supreme Court in the Americas,[12] she was appointed almost a decade after María Cristina Salmorán de Tamayo (es). Salmorán was named to the Mexican Supreme Court in 1961.[14]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեջբերումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Scotti, 2016, էջ 275
  2. ↑ Fundación Konex, 1986
  3. ↑ 3,0 3,1 Scotti, 2016, էջ 279
  4. ↑ 4,0 4,1 Derecho al Día, 2017
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Scotti, 2016, էջ 284
  6. ↑ Delić, 2017
  7. ↑ Scotti, 2016, էջ 280
  8. ↑ Scotti, 2016, էջեր 281–282
  9. ↑ Scotti, 2016, էջ 283
  10. ↑ Scotti, 2016, էջեր 284–285
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Scotti, 2016, էջ 285
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Verrelli, 2013, էջ 288
  13. ↑ 13,0 13,1 Castagnola, 2017, էջ 60
  14. ↑ Suprema Corte de Justicia de la Nación, 2016

Օգտագործված գրականության ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Castagnola, Andrea (2017). Manipulating Courts in New Democracies: Forcing Judges off the Bench in Argentina. New York, New York: Routledge. ISBN 978-1-351-98607-6.
  • Delić, Ana (2017). «The Birth of Modern Private International Law: The Treaties of Montevideo (1889, amended 1940)». Oxford Public International Law. London, England: Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
  • Scotti, Luciana B. (2016). «Margarita Argúas: precursora y jurista ejemplar». In Ortiz, Tulio Eduardo (ed.). Hombres e ideas de la Facultad de Derecho [Margarita Argúas: pioneer and exemplary jurist in Men and Ideas of the Law Faculty] (PDF) (Spanish). Buenos Aires, Argentina: Faculty of Law of the University of Buenos Aires. էջեր 273–308. ISBN 978-9-873-81024-4. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Verrelli, Nadia (2013). Democratic Dilemma: Reforming Canada's Supreme Court. Montreal, Quebec, Canada: McGill-Queen's University Press for the Institute of Intergovernmental Relations. ISBN 978-1-55339-450-1.
  • «Margarita Argúas». Fundación Konex (Spanish). Buenos Aires, Argentina. 1986. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • «Medalla María Cristina Salmorán de Tamayo» [María Cristina Salmorán de Tamayo Medal]. Suprema Corte de Justicia de la Nación (Spanish). Mexico City, Mexico: Government of Mexico. 2016 թ․ մարտի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • «Recordando a la Dra. Margarita Argúas» [Remembering Dr. Margarita Argúas] (Spanish). Vol. XVI, no. 291. Buenos Aires, Argentina: Derecho al Día. 2017 թ․ սեպտեմբերի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարգարիտա_Արգուաս&oldid=9467139» էջից