Jump to content

Կրծքով կերակրումը և ՄԻԱՎ-ը

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կրծքով կերակրումը և ՄԻԱՎ-ը
Condition Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաbreastfeeding difficulties, vertically transmitted infection, HIV transmission Խմբագրել Wikidata
Թեմայով վերաբերում էՁԻԱՀ, կանանց առողջություն Խմբագրել Wikidata

ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերի կողմից կրծքով կերակրում,ներառում է նրանց, ովքեր կարող են ցանկանալ կամ ներկայումս կրծքով կերակրում են։ ՄԻԱՎ-ը կարող է փոխանցվել նորածնին կրծքով կերակրման միջոցով[1]։ Փոխանցման ռիսկը տարբեր է և կախված է մոր կաթի վիրուսային բեռից[2]։ Երեխան կարող է ՄԻԱՎ-ով վարակվել հղիության ողջ ընթացքում կամ ծննդաբերության ընթացքում (ներծննդյան շրջանում)[3][4]։

Նախապատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության (ԱՀԿ) կողմից հաստատված ՄԻԱՎ-ով կրծքով կերակրման ուղեցույցները ենթադրում են, որ ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերը (հատկապես ռեսուրսներով աղքատ երկրներում) կիրառեն բացառապես կրծքով կերակրումը, այլ ոչ թե կրծքով կերակրման խառը պրակտիկաները, որոնք ներառում են այլ սննդային հավելումներ կամ հեղուկներ[5]։ Բազմաթիվ ուսումնասիրություններ ցույց են տվել բացառապես կրծքով կերակրման բարձր օգուտը թե՛ մոր և թե՛ երեխայի համար՝ փաստելով, որ 6 ամսվա ընթացքում բացառապես կրծքով կերակրումը զգալիորեն նվազեցնում է փոխանցումը, երեխային տալիս է կյանքի առաջին տարում գոյատևելու ավելի մեծ հնարավորություն և օգնում մորը ծննդաբերության բացասական հետևանքներից շատ ավելի արագ վերականգնվելու համար[6]։

Չնայած այս դրական ցուցանիշներին, այլ ուսումնասիրություններ պարզել են, որ ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերի շիշով կերակրվող երեխաները վարակվելու հավանականությունը կազմում են մոտավորապես 19 տոկոս՝ համեմատած կրծքով կերակրվող երեխաների հետ, որոնց մոտ վարակվելու հավանականությունը կազմում է մոտ 49 տոկոս[3]։ Գտածոների նման տարբերությունը դժվարացնում է ՄԻԱՎ-ով վարակված կանանց համար համապատասխան ուղեցույցների ստեղծումը երրորդ աշխարհի կամ զարգացող երկրներում, որտեղ կերակրման այլընտրանքային ձևերը միշտ չէ, որ ընդունելի են, իրագործելի, մատչելի, կայուն և անվտանգ[5]։ Այսպիսով, բազմաթիվ հետազոտություններից հետո ՄԻԱՎ-ով կրծքով կերակրման օգուտները և/կամ հետևանքները դեռևս քննարկման փուլում են։

Մորից երեխային փոխանցման կանխարգելման քաղաքականության մարտահրավերներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԻԱՎ վարակակիր մայրերի կրծքով կերակրման պրակտիկան խիստ վիճելի և վիճահարույց համաշխարհային հանրային առողջության խնդիր է։ Մորից երեխային փոխանցման կանխարգելման ծրագրերը և այլ միջազգային ուղեցույցներ առաջարկում են կանխարգելիչ միջամտություններ Երրորդ աշխարհի երկրներում մորից երեխային ՄԻԱՎ-ի փոխանցման վերացման ուղղությամբ[7]։ Այսպիսի ծրագրերը ՄԻԱՎ-ով վարակված կանանց տրամադրում են առաջարկություններ և ծառայություններ, ներառյալ հակառետրովիրուսային թերապիան (ART), նորածինների կերակրման գործելակերպի փոփոխությունները (այսինքն՝ բացառիկ կրծքով կերակրումը կամ բացառիկ փոխարինող կերակրումը) և խորհրդատվությունը[8]։

Չնայած մորից երեխային փոխանցման կանխարգելման (PMTCT) ծրագրերն իրականացվել են տարբեր տարածաշրջաններում, դրանց հաջողությունը ռեսուրսներով սահմանափակ միջավայրերում դեռևս լայնորեն քննարկվում է[9]։ 2008թ.-ին Սահարայից հարավ գտնվող Աֆրիկայի մեծամասնությունը, որպես ամբողջություն, ուներ մոտ 430,000 ՄԻԱՎ վարակ 15 տարեկանից ցածր երեխաների շրջանում[9]։ ՄԻԱՎ-ով վարակված կանանց չմասնակցելը և անհավատարմությունը կանխարգելիչ ծառայություններին և նորածինների կերակրման ուղեցույցներին խոչընդում են այս քաղաքականությանը հաջողության հասնել, չնայած գիտելիքին և տեխնոլոգիաներին, որոնք նվիրված են դրանց[9]։ Շատ կանայք վախենում են իմանալ իրենց ՄԻԱՎ-ի կարգավիճակը[9]։ Ընդհանուր առմամբ, ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերը չունեն աջակցություն, հատկապես արական սեռի կողմից, ինչը հանգեցնում է նրանց խարանմանը և հեռացմանը համայնքի անդամների կողմից[9]։ Այդ իսկ պատճառով, կանանց մեծամասնությունը կորցնում է կապը զարգացման ծրագրերի հետ, որոնք ավարտվում են մոր ծննդաբերությունից անմիջապես հետո[9]։ Այս ծրագրերի դադարեցումը դժվարացնում է այս մայրերի համար կերակրման տարբեր տարբերակների իմացությունն ու ըմբռնումը, քանի որ այդ ծրագրերը չկան նրանց անհրաժեշտ տեղեկատվությունը տրամադրելու համար[9]։

Միջմշակութային փորձառություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԻԱՎ-ի մորից երեխային վարակի փոխանցման կանխարգելման համար հասանելի ռեսուրսների հասանելիությունը տարբեր մշակութային տարածաշրջաններում տարբեր է։ «ՄԻԱՎ-ի մորից երեխային վարակի փոխանցման կանխարգելումն գործնականում վերացվել է լավ ռեսուրսներով ապահովված միջավայրերում, ինչպիսիք են Միացյալ Նահանգները և Եվրոպան»[9]։ Զարգացած երկրներում առկա բժշկական և թերապևտիկ ռեսուրսները կարող են ներառել հղիության և ծննդաբերության ընթացքում ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերի համար նախատեսված դեղամիջոցները, կեսարյան հատումը՝ երեխայի վարակի ենթարկվածությունը նվազեցնելու համար և նորածինների կերակրման ձևի փոփոխությունները[10]։ Երրորդ աշխարհի միջավայրում բժշկական ռեսուրսներն ու տեխնոլոգիաները կարող են շատ դժվար գտնել և կարող են ֆինանսական բեռ ծառայել ՄԻԱՎ վարակակիր մայրերի համար։ ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերը դիմում են խորհրդատուների՝ նորածինների կերակրման և առողջության վերաբերյալ փորձագիտական ​​գիտելիքների և առաջարկությունների համար[11]։ Բուժման հարմարությունները ռեսուրսներով սահմանափակ միջավայրերում հասանելի են նաև ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերին հակառետրովիրուսային թերապիայի (ART) տեսքով, որը ռեսուրսներից մեկն է, որը նպաստել է ՄԻԱՎ-ի մորից երեխային փոխանցման վերացմանը առաջին աշխարհի երկրներում[10]։ Ռեսուրսներին հասանելիություն ունենալու համար ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերը պետք է կարողանան կանոնավոր կերպով հետամուտ լինել, սակայն դա խնդրահարույց է ռեսուրսներով սահմանափակ միջավայրերում՝ առողջապահական համակարգերի թույլ ենթակառուցվածքի պատճառով այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Հնդկաստանը, Տանզանիան և Նիգերիան[10]։ Սա կարող է նաև երկընտրանք ծառայել ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերի համար, քանի որ թեև նրանց համար հասանելի են սահմանափակ ռեսուրսներ, սակայն ֆինանսական սահմանափակումները կարող են խանգարել նրանց մատչելի բուժում ստանալ։ Սա կարող է ազդել ՄԻԱՎ վարակակիր մոր որոշման վրա՝ հիմնվելով բացառապես կրծքով կերակրման վրա՝ որպես հիմնական կերակրման տարբերակ՝ ֆինանսական անկայունության պատճառով[12]։

Մարդաբանական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ այն համատեքստերում, որտեղ կրծքով կերակրումը էական նշանակություն ունի նորածնի գոյատևման համար, օրինակ՝ ռեսուրսների անբավարար պայմաններում, որից երեխային վարակի փոխանցման կանխարգելումն նորածինների կերակրման ուղեցույցները վիճարկում են մայրության և նորածինների խնամքի վերաբերյալ կանանց որոշումներ կայացնելու իրավունքի գաղափարները և գունավորում են ՄԻԱՎ-ով դրական մայրերի նորածինների կերակրման փորձը[13]։ Արևելյան Աֆրիկայում մանկական մահացությունը բարձր է, և կրծքով կերակրումը կենսական նշանակություն ունի նորածինների գոյատևման համար[14]։ Այստեղ մայրությունը սահմանվում է որպես երեխայի պատշաճ աճի և առողջության ապահովման պատասխանատվություն[14]։ Կրծքով կերակրումը դիտվում է նաև որպես մշակութային պրակտիկա, որն օգնում է սոցիալական կապ ստեղծել մոր և երեխայի միջև[15]։ Այնուամենայնիվ, որից երեխային վարակի փոխանցման կանխարգելումն քաղաքականության՝ նորածինների կերակրման ուղեցույցի և մայրական լավ վարքագծի միջև կա շեղում[5]։ Մորից երեխային վարակի փոխանցման կանխարգելումն քաղաքականությունը նպաստում է փոխարինող կերակրմանը, քանի որ ենթադրվում է, որ այն կանխում է ՄԻԱՎ-ի փոխանցման վտանգը։ Այնուամենայնիվ, նման ուղեցույցներին հավատարիմ մնալը դժվար է ռեսուրսներով սահմանափակ պայմաններում գտնվող մայրերի համար, ովքեր կարծում են, որ երեխային կրծքով չկերակրելը վնասակար կլինի իրենց առողջության և գոյատևման համար, ինչպես նաև սպառնում է «մոր և երեխայի միջև սերտ մարմնական և էմոցիոնալ կապերի զարգացմանը»[16]։ Որպես այդպիսին, ՄԻԱՎ-ով վարակված կանանց համար կրծքով կերակրելը ընկալվում է որպես լավ մայր լինելու ձախողում[14]։ Այսպիսով, որից երեխային վարակի փոխանցման կանխարգելումն ծրագրերը ազդում են ՄԻԱՎ վարակակիր կանանց գործակալության և նորածինների խնամքի վերաբերյալ որոշումների կայացման վրա, ինչպես նաև մարտահրավեր են նետում լավ մայրության մասին նրանց մշակութային պատկերացումներին։

Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպության ուղեցույց

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միավորված Ազգերի Կազմակերպության ուղեցույցը ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերի համար նորածինների կերակրման օպտիմալ տարբերակների համար ավելի կատարելագործելու համար Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) 2006 թվականին Ժնևում անցկացրեց եռօրյա կոնվենցիա՝ վերանայելու նոր ապացույցները, որոնք հաստատվել էին 2000թ. ուղեցույցի հաստատումից ի վեր։ Մասնակիցները ներառում էին ՄԱԿ-ի գործակալություններ, ոչ կառավարական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, հետազոտողներ, նորածինների կերակրման փորձագետներ և ԱՀԿ կենտրոնական վարչություններ։ Կոնվենցիան ավարտվել է հետևյալ առաջարկություններով՝ եթե փոխարինող կերակրումը ընդունելի է, իրագործելի, մատչելի և անվտանգ, ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերին խորհուրդ է տրվում օգտագործել փոխարինող կերակրումը։ Հակառակ դեպքում խորհուրդ է տրվում բացառապես կրծքով կերակրել։ Վեց ամսականում, եթե փոխարինող կերակրումը դեռևս հասանելի չէ, ՄԻԱՎ-ով վարակված մայրերին խորհուրդ է տրվում կամաց-կամաց ներմուծել սնունդ՝ շարունակելով կրծքով կերակրելը։ ՄԻԱՎ-ով վարակված նորածիններին խորհուրդ է տրվում շարունակել կրծքով կերակրումը նույնիսկ 6 ամսից հետո[17]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Health, Australian Government Department of. «Human Immunodeficiency virus (HIV)». www.health.gov.au (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  2. ↑ Moland, K, Blystad A (2008). «Counting on Mother's Love: The Global Politics of Prevention of Mother-to-Child Transmission of HIV in Eastern Africa». In Hahn R, Inhorn M (eds.). Anthropology and Public Health: Bridging Differences in Culture and Society. Oxford University Press. էջ 449.
  3. ↑ 3,0 3,1 White, E. (1999). Breastfeeding and HIV/AIDS: The Research, the Politics, the Women's Perspectives. McFarland & Company, Inc., Publishers. էջ 12.
  4. ↑ Polin, Richard (2014). Fetal and neonatal secrets. Philadelphia: Elsevier Saunders. ISBN 978-0-323-09139-8.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Moland K, De Paoli M, Sellen D, Van Esterik P, Leshbari S, Blystad A (2010). «Breastfeeding and HIV: Experiences from a Decade of Prevention of Postnatal HIV Transmission in Sub-Saharan Africa». International Breastfeeding Journal. 5 (10): 4. doi:10.1186/1746-4358-5-10. PMC 2987846. PMID 20977709.
  6. ↑ Stein Z, Kuhn L (2009). «Breast feeding: A time to craft new policies». J Public Health Policy. 30 (3): 300–10. doi:10.1057/jphp.2009.23. PMC 2813715. PMID 19806071.
  7. ↑ Moland, K, Blystad A (2008). «Counting on Mother's Love: The Global Politics of Prevention of Mother-to-Child Transmission of HIV in Eastern Africa». In Hahn R, Inhorn M (eds.). Anthropology and Public Health: Bridging Differences in Culture and Society. Oxford University Press. էջ 468.
  8. ↑ Moland, K, Blystad A (2008). «Counting on Mother's Love: The Global Politics of Prevention of Mother-to-Child Transmission of HIV in Eastern Africa». In Hahn R, Inhorn M (eds.). Anthropology and Public Health: Bridging Differences in Culture and Society. Oxford University Press. էջ 450.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Baek C, Rutenberg N (2010). «Implementing programs for the prevention of mother-to-child HIV transmission in resource-constrained settings: Horizons studies, 1999-2007». Public Health Rep. 125 (2): 293–304. doi:10.1177/003335491012500220. PMC 2821859. PMID 20297758.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Bulhões AC, Goldani HA, Oliveira FS, Matte US, Mazzuca RB, Silveira TR (2007). «Correlation between lactose absorption and the C/T-13910 and G/A-22018 mutations of the lactase-phlorizin hydrolase (LCT) gene in adult-type hypolactasia». Brazilian Journal of Medical and Biological Research. 40 (11): 1441–6. doi:10.1590/S0100-879X2007001100004. hdl:10183/21217. PMID 17934640.
  11. ↑ Hollen C (2011). «HIV-Positive Women's Responses to Global Policy in Infant Feeding in Canada». Medical Anthropology Quarterly. 5 (4): 503. doi:10.1111/j.1548-1387.2011.01182.x. PMID 22338292.
  12. ↑ Krocker L, Beckwith A (2011). «Safe Infant Feeding in Lesotho in the Eras of HIV/AIDS». Annals of Anthropological Practice. 35 (1): 59. doi:10.1111/j.2153-9588.2011.01066.x.
  13. ↑ Blystad A, Moland K (2011). «Technologies of Hope? Motherhood, HIV and Infant Feeding in Eastern Africa». Anthropology & Medicine. 16 (2): 105–118. doi:10.1080/13648470902940655. hdl:11250/2481714. PMID 27276404. S2CID 25899112.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Moland, K, Blystad A (2008). «Counting on Mother's Love: The Global Politics of Prevention of Mother-to-Child Transmission of HIV in Eastern Africa». In Hahn R, Inhorn M (eds.). Anthropology and Public Health: Bridging Differences in Culture and Society. Oxford University Press.
  15. ↑ Van Esterik P (2002). «Contemporary Trends in Infant Feeding Research». Annual Review of Anthropology. 31: INSERT. doi:10.1146/annurev.anthro.31.040402.085428.
  16. ↑ Moland, K, Blystad A (2008). «Counting on Mother's Love: The Global Politics of Prevention of Mother-to-Child Transmission of HIV in Eastern Africa». In Hahn R, Inhorn M (eds.). Anthropology and Public Health: Bridging Differences in Culture and Society. Oxford University Press. էջ 471.
  17. ↑ «HIV and infant feeding: new evidence and programmatic experience» (PDF). WHO. Geneva, Switzerland. 2006 թ․ հոկտեմբեր. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կրծքով_կերակրումը_և_ՄԻԱՎ-ը&oldid=10047228» էջից