Ինտեգրված կրթություն

Ինտեգրված կրթությունը մանկավարժական գործընթացի կարևորագուն բնագավառներից մեկն է, որը կապված է նախկինում անհամեմատելի մասերի միավորման հետ։ Այս գործընթացը կարող է տեղի ունենալ ինչպես գոյություն ունեցող համակարգում, այնպես էլ նոր համակարգի շրջանակներում։ Ինտեգրման գործընթացի էությունը համակարգի մեջ մտնող յուրաքանչյուր տարրի մեջ որակական փոփոխությունն է։

Մանկավարժության ինտեգրման խնդիրները ուսումնասիրվում են տարբեր բնագավառնորում՝ բազմաթիվ հետազոտողների աշխատանքներում։ Վ.Վ. Կրաևսկու, Ա.Վ. Պետրովսկու, Ն.Ֆ. Թալինյանի ստեղծագործություններում հստակ երևում է այլ գիտությունների հետ մանկավարժության ինտեգրման խնդիրների կապը։ Գ․ Դ․ Գլեյզերը և Վ․ Ս․ Լեդնևը բացահայտում են կրթության բովանդակության ինտեգրման ուղիները։ Լի Նովիկովայի և Վ.Կ. Կարոլովսկու ստեղծագործություններում բացահայտվում են երեխայի վրա կրթական ազդեցությունների ինտեգրման խնդիրները։

Ինտեգրման սկզբունքը ենթադրում է ուսուցման գործընթացի բոլոր բաղադրիչների համակարգի բոլոր տարրերի փոխկապակցում և համակարգերի միջև կապ։ Այն առաջատար է առաջադիմության զարգացման մեջ, որոշելով դասընթացի բովանդակությունը, ձևերը եւ մեթոդները։ Ուսուցման կազմակերպման մեջ ինտեգրումը նկարագրվում է Ս․ Մ․ Գապենկովի և Գ․ Ֆ․ Ֆեդորեթսի գրվածքներում։ Այլ գիտնականներ ևս սահմանել են մանկավարժության ինտեգրման մեթոդաբանական հիմքերը՝ երեխայի զարգացման առաջատար դերի փիլիսոփայական հայեցակարգը, մանկավարժական երևույթներին համակարգված և ամբողջական մոտեցման տրամադրումը․ կրթության և զարգացման գործընթացների միջև հարաբերությունների վերաբերյալ հոգեբանական տեսությունները։ Հետազոտողները ինտեգրումը հասկանում են մանկավարժական գործընթացի զարգացման կարևորագույն բնագավառներից մեկը, որը կապված է անհամեմատելի մասերի միավորման հետ։ Այս գործընթացը կարող է տեղի ունենալ ինչպես գոյություն ունեցող համակարգում, այնպես էլ նոր համակարգի շրջանակներում։ Հավատարիմ մնալով ընտրված մեթոդաբանական դիրքորոշումներին, գիտնականները բացահայտում են մի շարք հասկացություններ՝ ինտեգրման գործընթաց, ինտեգրման սկզբունք, ինտեգրման գործընթացներ, ինտեգրման մոտեցում։

Ժամկետ և հայեցակարգ

Ըստ մի շարք աղբյուրների, կան ինտեգրման ուսուցման բազմաթիվ տեսակներ, որոնք կապում են փորձառությունները, հմտություններն ու գիտելիքները՝ կիրառելով հմտություններ և պրակտիկա տարբեր չափանիշներով, օգտագործելով բազմազան և նույնիսկ հակասական տեսակետներ, հասկանալով իմաստալից տարբեր հարցեր և դիրքորոշումներ, հաստատելով կապեր խոշոր դաշտերի, ուսումնական ծրագրի, կուրսերի դասընթացի կամ ակադեմիական գիտելիքների և պրակտիկայի միջև։ Ինտեգրված ուսուցումը ներառում է ավանդական առանձին առարկաների համատեղումը, ինչը հնարավորություն է տալիս նյութի ճիշտ և հեշտ հասկանալուն։ «Ծրագիր զրո»-յի («Project Zero») միջառարկայական հետազոտությունների հիմնադիր Վերոնիկա Բոուս Մանսիլան բացատրում է, որ «ուսանողները կարող են միավորել երկու կամ ավելի առարկաներից կամ փորձի որոշակի ոլորտներից ստացվող հասկացություններ, մեթոդներ կամ լեզուներ։ Խնդիրը լուծելու համար կարող են ստեղծել նյութ, կամ բարձրացնել նոր հարց, որոնք ցույց են տալիս միջսովորական փոխըմբռնումը»։ Ավելի քան մեկ տասնամյակ առաջ, Հարվարդի համալսարանի բարձրագույն կրթության դպրոցում «Ծրագիր զրո» հետազոտողներն ուսումնասիրում էին միջնակարգ կրթություն՝ մի շարք բնագավառներով։ Նրանք գտել են միջառարկայական պատկերացում, արդիական մտածողությամբ զբաղվող ուսանողների համար։

էդուտոպիան կարևորեց Կենտրոնական Յորքի ավագ դպրոցը՝ որպես «դպրոց, որն աշխատում է» իր հաջողված ինտեգրված ուսումնասիրությունների մոտեցման պատճառով։ Արվեստի ուսուցիչը համագործակցում էր միասնական նախագիծ ստեղծելու համար, նա ուսանողներին խնդրում է ստեղծել քանդակ, հիմնվելով կառավարության կողմից ներկայացված սկզբունքների վրա։ «AP United States»-ի կառավարիչ Դայնա Լաուրը նշում է, որ ինտեգրացված ուսումնասիրությունների ծրագրերը օգնում են ստեղծել կապեր առարկաների միջև, դիտարկելով, փնտրելով այլ ուղիներ՝ համադրելով չափանիշներն ու բովանդակությունը։

Հատուկ մանկավարժություն

Հատուկ մանկավարժության մեջ ինտեգրման մոտեցումը խորը բնույթ է կրում։ Ի․ Ն․ Նազարովան այդ հայեցակարգը սահմանում է հետևյալ կերպ․ «Առավել ընդհանուր պայմանների առընչությամբ հատուկ կրթություն տերմինը՝ «ինտեգրում», վերաբերում է գործընթացին և արդյունքում ստեղծվում է մի վիճակ, որում հատուկ կարիքներ ունեցող մարդիկ և այլ համայնքի անդամներ, ովքեր հաշմանդամ են և չեն անտեսվում կամ մեկուսացվում նրանց ինտելեկտուալ, զգայական ոլորտները։ Նրանք մասնակցում են բոլոր տեսակների ու ձևերի սոցիալական կյանքին և մյուսների պես ունեն հավասար իրավունքներ։ Ինտեգրման գործընթացը կրթական համակարգի բոլոր մակարդակներում իրական է, չի սահմանափակում հատուկ կրթություն ունեցող երեխաների, դեռահասների, երիտասարդ մարդկանց հնարավորությունները հատուկ ուսումնական հաստատություններում։ Նրանք ընդհանուր ձևով կրթություն ստանալու, զարգանալու, վերապատրաստվելու հնարավորություն ունեն»։ Համանման սահմանում է տալիս նաև Մ․ Նիկիտինը․ «Համաձայն ինտեգրման գործընթացում հաշմանդամություն ունեցող անձանց, հատուկ մանկավարժությունը վերաբերում է գործընթացին ինտեգրվելու այդ անձանց, կյանքի բոլոր ոլորտներում հանդես գալու հասարակության հավասար անդամներ և մասնակից դառնալ զարգացման գործում ունեցած ձեռքբերումներին՝ գիտության, մշակույթի, տնտեսության, կրթության և այլ ոլորտներում»։

Ինտեգրված ուսուցման տերմինը օգտագործվում է գիտնականներ՝ Լ․ Ս․Վոլկովայի, Ն․Ն․ Մալոֆեևի, Ն․Մ․ Նազարովայի և ուրիշների հատուկ կրթության ոլորտին վերաբերող աշխատանքներում։ Դրա հետ մեկտեղ, այդ տերմինը օգտագործվում է ժամկետով ինտեգրված ուսուցման և կրթության, ինտեգրված կրթության ոլորտում։ Սակայն, հեղինակները դնում են բովանդակային նման իմաստ։ Վերլուծելով մոտեցումներն ինտեգրման և ինտեգրված կրթության, հատուկ կրթության գրավոր շրջանակներում կան մենագրական, ընդհանուր մանկավարժության, սոցիոլոգիայի կրթության ուսումնասիրություններ նվիրված այս թեմային․ Դ․ Վ․ Շամսուդինովան օգտագործում է սոցիալ-մշակութային ինտեգրման հայեցակարգը, որի բովանդակությունը օգտագործվում է հատուկ կրթության բնագավառում։

Գրականություն

• Краевский В. В. Методология педагогической науки.- М.,2000.
• Петровский А. В. Основы педагогики и психологии высшей школы.- М.,1986.
• Талызина Н. Ф. Педагогическая психология.- М.,2006.
• Образование: Традиции и инновации в условиях современных перемен: сборник.- М.,1997.
• Леднёв В. С. Содержание образования.-М.,1989.
• Караковский В. А. Воспитательная система школы: Педагогические идеи и опыт формирования. — М., 1992.
• Новикова Л. И. Педагогика детского коллектива. — М.: Педагогика, 1978.
• Федорец Г. Ф. Проблемы интеграции в теории и практике обучения.- Л.,1990.
• Гапеенкова С. М. Развитие познавательных способностей младших школьников в процессе обучения.-Пенза,1997.
• Назарова Н. М. Понятие интеграция в специальной педагогике//Понятийный аппарат педагогики и образования.- Екатеринбург, 1998.- Вып. 3.- С. 262.
• Никитина М. И. Проблема интеграции детей с особенностями развития//Инновационные процессы в образовании. Интеграция российского и западноевропейского опыта: Сб. статей.- СПб., 1997.- Ч. 2.- С. 152.
• Малофеев Н. Н. Становление и развитие государственной системы специального образования в России: Дис. в форме научного доклада … д.пед.н.- М.,1996.
• Малофеев Н. Н., Шматко Н. Д. Отечественные модели интегрированного обучения детей с отклонениями в развитии и опасность механического переноса западных моделей интеграции//Актуальные проблемы интегрированного обучения.- М., 2001.- С. 8 — 13.
• Шамсутдинова Д. В. Социально-педагогические условия интеграции лиц с ограниченными возможностями.- Казань, 2002; Зайцев Д. В. Социальная интеграция детей инвалидов в современной России.- Саратов, 2003.- С. 99.
• Дефектология: Словарь-справочник.- М., 1996.- С. 35.
• Шамсутдинова Д. В. Социально-педагогические условия интеграции лиц с ограниченными возможностями.- Казань, 2002
• Зайцев Д. В. Социальная интеграция детей инвалидов в современной России.- Саратов, 2003.

Արտաքին հղումներ

• Пузанкова Е. Н., Бочкова Н. В. [https://web.archive.org/web/20111108233913/http://jeducation.ru/1_2009/9.html Արխիվացված 2011-11-08 Wayback Machine Современная педагогическая интеграция, её характеристики] Արխիվացված 2011-11-08 Wayback Machine
• Ситаров В. А., Шутенко А. И. Развитие образовательных компетенций детей с ограниченными возможностями в условиях интегрированного обучения // Информационный гуманитарный портал «Знание. Понимание. Умение». — 2011. — № 6 (ноябрь — декабрь).
• Инклюзивное образование
• Видеолекция профессора Ричарда Зиглера (Канада) «Международный опыт инклюзии» Արխիվացված 2012-01-06 Wayback Machine
• Институт проблем интегративного (инклюзивного) образования при Московском городском психолого-педагогическом университете