Ինհիբիտորներ
Ինհիբիտորներ (լատին․՝ inhibere - կանգնեցնում եմ, զսպում եմ), քիմիական, արգելակիչներ, բնական կամ սինթետիկ նյութեր, որոնք արգելակում են կամ դադարեցնում որևէ քիմիական կամ կենսաբանական պրոցես։
Կիրառում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կիրառվում են անցանկալի երևույթները կանխելու կամ դադարեցնելու համար, օրինակ, կոռոզիայից մետաղների քայքայումը, վառելանյութերի, քսայուղերի, սննդանյութերի օքսիդացումը, պոլիմերացումը, պոլիմերների ծերացումը և այլն։ Արգելակման արդյունավետությունը կախված է ինհիբիտորի ու արգելակվող ռեակցիայի բնույթից, ինչպես նաև ինհիբիտորի քանակից, ռեակցիայի միջավայր մտցնելու ժամանակից, ջերմաստիճանից և այլ գործոններից։
Կոռոզիայի ինհիբիտորներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոռոզիայի ինհիբիտորները մտցվում են միջավայր մետաղները կոռոզիայից պաշտպանելու համար։ Կոռոզիայի ինհիբիտորի պաշտպանիչ ազդեցությունը որոշվում է էլեկտրաքիմիական ռեակցիայի կինետիկայի փոփոխմամբ։ Տարբերում են
- անոդային,
- կաթոդային և
- խառը կոռոզիայի ինհիբիտորներ։
- անոդային կոռոզիայի ինհիբիտոր
Որպես անոդային կոռոզիայի ինհիբիտոր կիրառում են օքսիդիչ քրոմատներ և նիտրիտներ,
- կաթոդային կոռոզիայի ինհիբիտոր
որպես կաթոդային կոռոզիայի ինհիբիտոր՝ արսենի և բիսմութի աղեր, ինչպես նաև տարբեր օրգանական միացություններ։
Կոռոզիայի միջավայրի բնույթից կախված, լինում են
- թթվային,
- չեզոք և
- հիմնային միջավայրերի,
ինչպես նաև
- մթնոլորտային կոռոզիայի ինհիբիտորներ։
Սև մետաղները կոռոզիայից պաշտպանելու համար կիրառվում են դիցիկլոհեքսիլամոնիումի նիտրիտը, ցիկլոհեքսիլամոնիումի կարբոնատը, միգանյութի կամ հեքսամեթիլենտետրամինի (ուրոտրոպինի) խառնուրդը նատրիումի նիտրիտի հետ, իսկ սև մետաղները գունավորների հետ համակցված՝ նիտրո- և դինիտրո- բենբենգոյական թթուների աղերը ամինների հետ։
Օքսիդացման ռեակցիաներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Օքսիդացման ռեակցիաների ինհիբիտորները արգելակում են մոլեկուլային թթվածնով օքսիդացումը, ավելացվում են վառելանյութերին, յուղերին, քսուքներին՝ նրանց պահելու և կիրառման ժամանակ օքսիդացումը դանդաղեցնելու համար։ Որպես օքսիդացման ռեակցիաների ինհիբիտորները կիրառվում են ֆենոլներ, արոմատիկ ամիններ և այլն։
Սննդանյութերի օքսիդացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սննդանյութերի օքսիդացման ինհիբիտորները արգելակում են ճարպերի և ճարպ պարունակող մթերքների օքսիդացումը։ Բնական նյութերից կիրառում են համեմունքներ (ծոթոր, եղեսպակ, չաման և այլն), որոնք մթերքին տալիս են հաճելի հոտ և արգելակում նրանց օքսիդացումը (կծվածությունը)։ Իսկ սինթետիկ նյութերից կիրառում են գալաթթվի էթիլ- և պրոպիլէսթերները, ինչպես նաև բազմաթիվ ֆենոլներ և ամիններ (օրինակ, կտավատի ձեթը օքսիդացումից պաշտպանելու համար)։
Պոլիմերացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պոլիմերացման ինհիբիտորները արգելակում են կամ դանդաղեցնում մոնոմերների պոլիմերացումը թորելու կամ պահելու ժամանակ։ Պոլիմերացման ինհիբիտորները պահպանում են ոչ միայն ինքնապոլիմերացումից, այլև օդի թթվածնի օքսիդացումից։ Պոլիմերացման ինհիբիտորներ են ծծումբը, տարբեր ֆենոլներ, տանինը, պղնձի աղերը և այլն։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 345)։ 
|