Էպիզիոտոմիա
| Էպիզիոտոմիա | |
|---|---|
 Միջնակ կողմնային էպիզիոտոմիա | |
| Տեսակ | բժշկական գործողության տեսակ |
| Բժշկական մասնագիտություն | Մանկաբարձություն |
| Հոմանիշներ | Պերինեոտոմիա, շեքահատում |
 Episiotomy Վիքիպահեստում | |
Էպիզիոտոմիա, հայտնի նաև ինչպես պերինեոտոմիա կամ շեքահատում, շեքի և հեշտոցի հետին պատի վիրահատական հատումն է, որը հիմնականում իրականացվում է տատմոր կամ մանկաբարձի կողմից։ Էպիզիոտոմիան սովորաբար իրականացվում է ծննդաբերության երկրորդ փուլում, երբ հարկավոր է լինում արագորեն մեծացնել բացվածքը, որպեսզի երեխայի գլուխը կարողանա դուրս գալ հեշտոցից։ Կտրվածքը, որը կարող է իրականացվել 90 աստիճան անկյան տակ՝ ամոթույքից դեպի անուս, կամ վուլվայի հետին սահմանից (միջնակ-կողմնային էպիզիոտոմիա), իրականացվում է տեղային անզգայացման պայմաններում և ծննդաբերությունից հետո կարվում է։
Նրա ռուտին կիրառումը այլևս խորհուրդ չի տրվում[1]։ Չնայած սրան, այն հանդիսանում է կանանց մոտ իրականացվող ամենատարածված բժշկական միջամտություններից մեկը։ Միացյալ Նահանգներում 2012 թվականի տվյալներով այն իրականացվել է հեշտոցային ծննդաբերությունների 12%-ի ժամանակ[1]։ Էպիզիոտոմիան դեռևս տարածուն կիրառում ունի աշխարհի տարբեր մասերում՝ Ճապոնիա, Թայվան, Չինաստան և Իսպանիա[2][3]։
Պլաստիկ վիրաբույժների «մաշկի հյուսվածքի ընդլայնման» տեխնիկայի կիրառումը, հեշտոցի բացվածքի աստիճանական և, ամենակարևորը, ցավազուրկ ձգումը, երկու ձեռքի չորս մատներով, 7 օր անընդմեջ կամ ծննդաբերողների կողմից. Aniball-ը կամ Epi-no Delphine Plus-ը, մինչև ծննդաբերության սկիզբը երեխայի համար 10 սմ տրամագծով բացվածք ստանալը, էպիզիոտոմիան դարձնում է հնացած։
Օգտագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծննդաբերության ընթացքում կարող է տեղի ունենալ հեշտոցի պատռվածք, հիմնականում հեշտոցամուտքի մոտ, երբ երեխայի գլուխը անցնում է վերջինիս միջով, հատկապես երբ երեխան շատ արագ է անցնում ծննդաբերական ուղիներով։ Էպիզիոտոմիան իրականացվում է փափուկ հյուսվածքների պատռումը կանխելու համար, որոնք կարող են ներառել հետանցքի սեղմանը և ուղիղ աղիքը։ Պատռվածքները կարող են ներառել շեքի մաշկը, կամ թափանցել ավելի խորը և ներառել մկաններն ու հետանցքի սեղմանը և ուղիղ աղիքը։ Տատմերը կամ մանկաբարձը կարող է որոշում կայացնել իրականացնել շեքի վիրահատական կտրվածք մկրատով կամ նշտարով՝ հեշտացնելու համար երեխայի ծնվելը և կանխելու համար ծանր պատռվածքները, որոնց վերականգնումը շատ դժվար է։ Կտրվածքը վերականգնվում է կարերով։ Որոշ ծննդատներում էպիզիոտոմիան իրականացվում է ռուտին կերպով[4]։
Էպիզիոտոմիա իրականացնելու յուրահատուկ պատճառներն այդքան էլ պարզ չեն[1]։ Չնայած էպիզիոտոմիայի իրականացման ցուցումները տարբերվում են և երբեմն անգամ հակասական են, երբ այս տեխնիկան իրականացում է կան երկու հիմնական տարատեսակներ։ Երկուսն էլ ներկայացված են նկարներում։
- Առաջին տարատեսակը միջնակ էպիզիոտոմիան է, կտրվածքի գիծը անցնում է միջին գծով դեպի հետանցքը։ Այս տեխնիկան երկատում է շեքային մարմինը, որը անհրաժեշտ է կոնքի հատակի ամբողջականությունը պահպանելու համար։ Արագ ծննդաբերությունը նույնպես կարող է վնասել շեքային մարմինը, բերելով հեռակա բարդությունների առաջացման, օրինակ՝ անկղապահություն։ Այս պատճառով ավելի հաճախ իրականացվում է էպիզիոտոմիայի թեք տեխնիկան (ներկայացված է նկարում)
- Թեք եղանակի դեպքում շեքային մարմինը շրջանցվում է, և կտրվում է միայն հեշտոցի էպիթելը, մաշկը և մկանները (տրանսվերսալիուս և կոճղեզասպունգային)։ Այս միջամտությունը կանխում է շեքային մարմնի վնասվածքը ինչպես վիրահատական այնպես էլ տրավմատիկ պատճառներից։
2009 թվականին Կոխրանի մետա-անալիզի հիման վրա իրականացված և ավելի քան 5000 կին ներառող հետազոտությունը բերել է հետևյալ եզրահանգման․ ռեստրիկտիվ էպիզիոտոմիայի քաղաքականությունը ունի մի շարք առավելություններ ռուտին կերպով իրականացվող էպիզիոտոմիայի քաղաքականության նկատմամբ։ Այս դեպքում ավելի քիչ են շեքի վնասվածքները, կարերը և բարդությունները, և չկա տարբերություն ցավի առումով ծանր հեշտոցային կամ շեքի վնասվածքների համեմատ, բայց ռեստրիկտիվ էպիզիոտոմիայի դեպքում ավելի մեծ են շեքի առաջային վնասվածքի ռիսկերը[4]։ Հեղինակները չեն կարողացել գտնել որակյալ հետազոտություններ, որոնք կհամեմատեին միջնակ-կողմնային և միջնակ էպիզիոտոմիայի արդյունավետությունները և առավելությունները[4]։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գոյություն ունի էպիզիոտոմիայի չորս հիմնական տեսակ[5]
- Միջնակ-կողմնային․ կտրվածքը իրականացվում է ստորին կպուկի միջնակետից դեպի ներքև և դուրս՝ աջ կամ ձախ ուղղություններով։ Այն ուղղված է հետանցքից 2,5 սմ հեռավորության վրա (հետանցքի և զստային թմբկության միջնակետ) անցնող ուղիղ անկյունագծով։
- Միջնակ․ կտրվածքը սկսում է հետին կպուկի կենտրոնից և ուղղվում է ուղիղ գծով դեպի հետ և ներքև՝ միջին գծով 2,5 սմ երկարությամբ։
- Կողմնային․ կտրվածքը սկսում է հետին կպուկի կենտրոնից մոտավորապես 1 սմ հեռավորության վրա և շարունակվում է կողմնայնորեն։ Այս կտրվածքը մեծացնում է Բարտոլինյան ծորանի վնասվածքի հավանականությունը, այդ իսկ պատճառով բազմաթիվ մասնագետներ հրաժարվում են այս մեթոդի իրականացումից։
- J-աձև․ այս կտրվածքը սկսվում է հետին կպուկի կենտրոնից և միջին գծի ուղղությամբ տարածվում դեպի ետ մոտավորապես 1,5 սանտիմետրով, այնուհետև ուղղվում է ներքև և դուրս՝ ժամացույցի 5 կամ 7 թվերի ուղղությամբ՝ շրջանցելու համար հետանցքի ներքին և արտաքին սեղմանները։ Այս միջամտությունը նույնպես չունի մեծ տարածում։
Հակասություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ ավանդույթի, բժիշկները իրականացնում էին էպիզիոտոմիա, որպեսզի շեքի մաշկի կտրվածքի գիծը շեղեն անալ սեղմանի մկանից, քանզի անալ սեղմանի կարևորագույն գործառույթը կղանքի պահումն է ուղիղ աղիքում։ Այլ կերպ ասած էպիզիոտոմիան իրականացվում էր նվազեցնելու համար շեքի վնասվածքները, նվազագույնին հասցնելու համար կոնքի հատակի հետծննդաբերական դիսֆունկցիան, պաշտպանելու համար նեոնատալ վնասվածքներից, և քանզի մկանները ունեն առատ արյունամատակարարում՝ անալ սեղմանի վնասումը կանխելով նվազեցվում է նաև ծննդաբերության ընթացքում արյան կորուստը։ Մինչդեռ էպիզիոտոմիան երբեմն կիրառվում է կանխելու համար հետծծնդաբերական ցավը, անկղապահությունը և սեռական դիսֆունկցիան, որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ էպիզիոտոմիան ինքնին իրականում կարող է բերել վերոնշյալ խնդիրների առաջացմանը[6]։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ բնական պատռվածքները սովորաբար ավելի թեթև են (ինչը չնայած այնքան էլ զարմանալի չէ, քանզի էպիզիոտոմիան կիրառվում է հիմնականում այն դեպքում, երբ բնական պատռվածքները ամենայն հավանականությամբ կառաջացնեն էական ռիսկ կամ վնասվածք)։ Պտղի գլխի դանդաղ առաջխաղացումը կծկանքների ժամանակ բերում է շեքի ավելի թեթև վնասվածքի[7]։ 2010 թվականին իրականացված հետազոտությունները, որոնք հիմնված են եղել հետծննդաբերական շրջանում գտնվող կանանց հետ հարցազրույցի հիման վրա, բերել են այն եզրահանգման, որ ծննդաբերության ընթացքում շեքի վնասվածքների կանխումը նպաստում է ծննդաբերությունից հետո սեռական ֆունկցիայի բավարար մակարդակի պահպանմանը։ Առնվազն մեկ հետազոտություն այս պատճառով խորհուրդ է տվել հրաժարվել ռուտին էպիզիոտոմիայի իրականացումից[8]։
Տարբեր երկրներում, ռուտին էպիզիոտոմիան համարվել է ընդունելի բժշկական պրակտիկա երկար տարիների ընթացքում։ Սկսած 1960 թվականից ռուտին էպիզիոտոմիան սկսել է արագորեն կորցնել իր հայտնիությունը Եվրոպայի գրեթե բոլոր երկրների, Կանադայի, Ավստրալիայի և Միացյալ Նահանգների մանկաբարձների շրջանում։ ԱՄՆ ամբողջ բնակչության ընդգրկվածությամբ հետազոտությունը ցույց է տվել, որ 1997 թվականին ԱՄՆ-ի հիվանդանոցներում ծննդաբերած կանանց 31%-ի մոտ իրականացվել է էպիզիոտոմիա՝ համեմատած 1979 թվականի 56%-ի[9]։ Լատինական Ամերիկայում այս միջամտությունը դեռևս մնում է բավականին տարածված և իրականացվում է հիվանդանոցային ծննդաբերությունների գրեթե 90%-ի դեպքում[10]։
Քննարկումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էպիզիոտոմիայի իրականացումը կարող է մեծացնել շեքային ցավը հետծծնդաբերական վերականգնողական շրջանում՝ բերելով կղազատման հետ կապված խնդիրներ, հատկապես միջնակ էպիզիոտոմիայի դեպքում[11]։ Այն նաև կարող է բարդացնել սեռական հարաբերությունը՝ դարձնելով այն ցավոտ և փոխարինելով վուլվայի էրեկտիլ հյուսվածքները սպիական հյուսվածքներով[12]։
Այն դեպքերում երբ էպիզիոտոմիան ցուցված է, միջնակ-կողմնային կտրվածքը պետք է գերադասվի միջնակ կտրվածքից, քանզի վերջինս կապված է անալ սեղմանի և ուղիղ աղիքի վնասվածքի ավելի մեծ ռիսկերի հետ[13]։ Էպիզիոտոմիայի հետևանքով անալ սեղմանին հասցված վնասվածքը կարող է բերել անկղապահության (կղազատության նկատմամբ վերահոսկողության կորուստ)։ Ի հակառակ սրան, էպիզիոտոմիայի իրականացման պատճառներից մեկն էլ հենց անալ սեղմանի պատռվածքի կանխումն է, որը նույնպես կարող է բերել անկղապահության։ Անալ սեղմանի վնասվածքները ավելի հաճախ են հանդիպում, հատկապես երկարաձգված կամ դժվար ծննդաբերությունների, կամ աքցանադրման դեպքում, քան ժամանակին ընդունված էր համարել։ Դժվար է ասել թե էպիզիոտոմիան իջեցնում, թե բարձրացնում է անկղապահության առաջացման հավանականությունը։ Անկղապահությունը կոմպենսացնելու և հաստ աղիքի նկատմամբ վերահսկողությունը վերականգնելու համար կիրառվում են սրբանային նյարդի դրդող իմպլանտներ, որոնք աշխատելով ինչպես սրտի փեյսմեյքերները, կարող են գրգիռներ փոխանցել կոնքի հատակին մկաններին՝ ձգելով կոնքի հատակը։
Ազդեցությունը սեռական հարաբերություների վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Որոշ մանկաբարձներ ռուտին էպիզիոտոմիան համեմատում են կանանց սեռական օրգանների խեղման հետ[14]։ Մի հետազոտություն ցույց է տվել, որ այն կանայք, ում մոտ իրականացվել է էպիզիոտոմիա, գանգատվում են ավելի ցավոտ սեռական ակտերից և սեռական օրգանների անբավարար խոնավեցումից՝ ծննդաբերելուց հետո 12-18 ամսվա ընթացքում, սակայն չէին նշում որևէ խնդիրներ օրգազմի կամ գրգռման հետ[15]։
Ցավի վարումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էպիզիոտոմիայից հետո առկա շեքային ցավը անմիջական և հեռակա բացասական ազդեցություն է թողնում ինչպես մոր, այնպես էլ երեխայի վրա։ Այդ ազդեցությունները կարող են խանգարել երեխայի կրծքով կերակրմանը և խնամքին[16]։ Ներարկման տեղերից կամ էպիզիոտոմիայից ծագող ցավի վարումը իրականացվում է կախված մոր կողմից ցավից գանգատվելու հաճախականության։ Ցավը կարող է առաջանալ հնարավոր պատռվածքների, կտրվածքների, միզուկի կծկումների և ցավոտ պտուկների պատճառով։ Սովորաբար նշանակվում են համապատասխան դեղամիջոցներ[17]։ Ապացուցված է, որ ռուտին կերպով իրականացվող էպիզիոտոմիաները չեն նվազեցնում հետծննդաբերական շրջանում ցավի մակարդակը[18]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 American College of Obstetricians Gynecologists' Committee on Practice Bulletins—Obstetrics (2016 թ․ հուլիս). «Practice Bulletin No. 165: Prevention and Management of Obstetric Lacerations at Vaginal Delivery». Obstetrics and Gynecology. 128 (1): e1–e15. doi:10.1097/AOG.0000000000001523. PMID 27333357.
- ↑ Chang,S-R; Chen,K-H; Lin,H-H; Chao,Y-M Y.; Lai,Y-H (2011 թ․ ապրիլ). «Comparison of the effects of episiotomy and no episiotomy on pain, urinary incontinence, and sexual function 3 months postpartum: A prospective follow-up study». International Journal of Nursing Studies. 48 (4): 409–418. doi:10.1016/j.ijnurstu.2010.07.017. PMID 20800840.
- ↑ Graham,I.D.; Carroli,G.; Davies,C.; Medves,J.M. (2005 թ․ օգոստոս). «Episiotomy Rates Around the World: An Update». Birth. 32 (3): 219–223. doi:10.1111/j.0730-7659.2005.00373.x. PMID 16128977.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Carroli, G, Mignini, L. "Episiotomy for vaginal birth". Cochrane Database Syst Rev. 2009 Jan 21; (1): CD000081.
- ↑ D. C. Dutta, Textbook of Obstetrics, 7th edition, 2011.
- ↑ Thacker, S. B.; Banta, H. D. (1983). «Benefits and risks of episiotomy: An interpretative review of the English language literature, 1860-1980». Obstet Gynecol Surv. 38 (6): 322–38. doi:10.1097/00006254-198306000-00003. PMID 6346168.
- ↑ Albers L. L.; և այլք: (2006). «Factors Related to Genital Tract Trauma in Normal Spontaneous Vaginal Births». Birth. 33 (2): 94–100. doi:10.1111/j.0730-7659.2006.00085.x. PMID 16732773.
- ↑ Rathfisch, G. et al. "Effects of perineal trauma on postpartum sexual function." Journal of Advanced Nursing. 2010 Aug 23.
- ↑ Weber, A. M.; Meyn, L. (2002). «Episiotomy use in the United States, 1979-1997». Obstetrics & Gynecology. 100 (6): 1177–82. doi:10.1016/S0029-7844(02)02449-3. PMID 12468160.
- ↑ Althabe, F.; Belizán, J. M.; Bergel, E. (2002). «Episiotomy rates in primiparous women in Latin America: hospital-based descriptive study». BMJ. 324 (7343): 945–6. doi:10.1136/bmj.324.7343.945. PMC 102327. PMID 11964339.
- ↑ Signorello, L. B.; Harlow, B. L.; Chekos, A. K.; Repke, J. T. (2000). «Midline episiotomy and anal incontinence: retrospective cohort study». BMJ. 320 (7227): 86–90. doi:10.1136/bmj.320.7227.86. PMC 27253. PMID 10625261.
- ↑ «Total Health For Women Painful Intercourse». mothernature.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 6-ին.
- ↑ American College of Obstetricians-Gynecologists (2006). «ACOG Practice Bulletin. Episiotomy. Clinical Management Guidelines for Obstetrician-Gynecologists. Number 71, April 2006» (PDF). Obstetrics & Gynecology. 107 (4): 956–62. doi:10.1097/00006250-200604000-00049. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 16-ին. Abstract.
- ↑ Joan Cameron; Karen Rawlings-Anderson (2001 թ․ մարտի 1). «Female circumcision and episiotomy: both mutilation?». British Journal of Midwifery. 9 (3): 137–142. doi:10.12968/bjom.2001.9.3.7997. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 16-ին.
- ↑ Hanna Ejegård; Elsa Lena Ryding; Berit Sjögren (2008 թ․ հունվարի 17). «Sexuality after Delivery with Episiotomy: A Long-Term Follow-Up». Gynecologic and Obstetric Investigation. 66 (1): 1–7. doi:10.1159/000113464. PMID 18204265.
- ↑ Molakatalla, Sujana; Shepherd, Emily; Grivell, Rosalie M; Molakatalla, Sujana (2017). «Aspirin (single dose) for perineal pain in the early postpartum period». Cochrane Database Syst Rev. 2: CD012129. doi:10.1002/14651858.CD012129.pub2. PMC 6464254. PMID 28181214.
- ↑ Henry
- ↑ Jiang, H; Qian, X; Carroli, G; Garner, P (2017 թ․ փետրվարի 8). «Selective versus routine use of episiotomy for vaginal birth». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2: CD000081. doi:10.1002/14651858.CD000081.pub3. PMC 5449575. PMID 28176333.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Episiotomy, Merck Manual Professional Edition (անգլ.)
- Cervical laceration repair Merck Manual Professional Edition (անգլ.)
- Stages of Labor, Merck Manual Professional Edition (անգլ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էպիզիոտոմիա» հոդվածին։ |
| ||||||||||
