Բիզնես էկոհամակարգ

Բիզնես էկոհամակարգ (անգլ.՝ Business ecosystem), սեփական կամ գործընկեր ծառայությունների մի շարք, միավորված մեկ ընկերության շուրջ։

1990-ականների սկզբին Ջեյմս Մյուրենը ստեղծեց ռազմավարական բիզնես էկոհամակարգի պլանավորման հայեցակարգը, որն այժմ լայնորեն կիրառվում է բարձր տեխնոլոգիաների համայնքում։ Հիմնական սահմանումը վերցված է Մjուրի «Մրցակցության մահը. Առաջնորդությունը և ռազմավարությունը բիզնես համակարգերի դարաշրջանում» գրքից (անգլ.՝ The Death of Competition: Leadership and Strategy in the Age of Business Ecosystems)^[1]:

Հայեցակարգի ծագում

1993 թվականի հունիսին Harvard Business Review No 71 ամսագրում^[2] հրապարակել է Ջեյմս Մjուրի «Գիշատիչներն ու որսը. մրցակցության նոր էկոլոգիա» վերնագրով հոդվածը (անգլ.՝ Predators and Prey: A New Ecology of Competition), որտեղ նա առաջարկել է տնտեսական գործունեությունը դիտարկել որպես էկոհամակարգ, որտեղ գնորդներն ու արտադրողները ստանձնում են փոխլրացնող դերեր՝ միասին զարգանալով էկոհամակարգի կենտրոնում գտնվող ընկերությունների կողմից սահմանված ուղղությամբ^[1]^[3]։ Հոդվածը ստացել է «ՄակՔինզի» մրցանակ։ «Մրցակցության մահը» գիրքը (անգլ.՝ The Death of Competition) արժանացել է ուշադրության և գովասանքի։

Մյուրը «բիզնեսի էկոհամակարգը» սահմանել է հետևյալ կերպ.

Տնտեսական համայնք, որը բաղկացած է փոխկապակցված կազմակերպություններիից և ֆիզիկական անհատներից։ Տնտեսական համայնքն արտադրում է սպառողի համար արժեքավոր ապրանքներ և ծառայություններ, որոնք նույնպես էկոհամակարգի մաս են կազմում։ Ցանկացած ձեռնարկության էկոհամակարգը ներառում է մատակարարներ, առաջատար արտադրողներ, մրցակիցներ և այլ շահագրգիռ կողմեր։ Ժամանակի ընթացքում նրանք համատեղ զարգացնում են իրենց հնարավորություններն և ձգտում են համապատասխանեցնել մեկ կամ մի քանի առաջատար ընկերությունների կողմից սահմանված ուղղություններին։ Ղեկավար դերերում գտնվող ընկերությունները կարող են ժամանակի ընթացքում փոխվել, սակայն էկոհամակարգի առաջնորդի գործառույթը գնահատվում է համայնքի կողմից, քանի որ այն թույլ է տալիս անդամներին շարժվել դեպի ընդհանուր տեսլականներ՝ իրենց ներդրումները համապատասխանեցնելու և փոխադարձ աջակցող դերեր գտնելու համար^[4]^[5]։

Մյուրն օգտագործել է մի քանի էկոլոգիական փոխաբերություններ՝ նոր տեսակետների համաձայն բիզնեսը համարվում է «էկոլոգիական խորշ»։ Սա նշանակում է, որ ընկերությունները պետք է ակտիվ դառնան հաճախորդների, մատակարարների և նույնիսկ մրցակիցների հետ փոխշահավետ (սիմբիոզիկ) հարաբերություններ զարգացնելու հարցում^[6]։

Բիզնեսի կառուցվածքը և գործառնությունները նկարագրելու համար էկոլոգիական փոխաբերությունների օգտագործումը դառնում է ավելի տարածված, հատկապես տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում։ Բերքլիի համալսարանի տնտեսագիտության պրոֆեսոր Բրեդֆորդ Դելոնգը բիզնեսի էկոլոգիան սահմանում է որպես «նոր տեխնոլոգիաների զարգացման և առևտրայնացման գործընթացների ավելի արդյունավետ համալիր»^[7]^[8], որը բնութագրվում է «արագ նախատիպերով, արտադրանքի զարգացման կարճ ցիկլերով, վաղ փորձարկման շուկայավարմամբ, օպցիոնների վրա հիմնված փոխհատուցմամբ, վենչուրային ֆինանսավորմամբ, վաղ կորպորատիվ անկախությամբ»^[9]։

Արդյունաբերություն

Գրուբերը բացատրում է, որ ավելի քան մեկ դար առաջ Ֆորդը գերազանցում էր զանգվածային արտադրության և ապահովագրման ոլորտում^[10]։

Գրուբերը հայտարարել է, որ բիզնես աշխարհի էկոլոգիայի այս էվոլյուցիան «երբեմն ընդհատվում է շրջակա միջավայրի արմատական փոփոխություններով, և որ գլոբալիզացիան և ինտերնետը համարժեք են կլիմայի լայնածավալ փոփոխությանը։ Գլոբալիզացիան վերացնում է խոշոր կորպորացիայի ավանդական առավելությունները. մուտքը դեպի կապիտալ, մուտք դեպի շուկաներ և տնտեսություն։

Համաձայն Cisco Systems-ի, ընկերությունները, որոնք հակված են «էկոհամակարգում» գոյակցելուն, նպաստում են ինտերնետի միջոցով հավելվածների առաքման անխուսափելիությանը^[11]։

Գրքերը նաև օգտագործում են բնական համակարգերի փոխաբերություններ՝ չքննարկելով մարդկային բիզնեսի և կենսաբանական էկոհամակարգերի փոխհարաբերությունները^[12]։ Մեկ այլ աշխատության մեջ բիզնեսի էկոլոգիան սահմանվում է որպես «կազմակերպության կայուն կառավարման և նախագծման դաշտ», «հիմնված այն սկզբունքի վրա, որ կազմակերպությունները, որպես կենդանի օրգանիզմներ, ամենահաջողակն են, երբ նրանց զարգացումը և վարքագիծը համահունչ են իրենց հիմնական նպատակին և արժեքներին», որը մենք անվանում ենք «սոցիալական ԴՆԹ»^[13]։

«Բիզնեսի էկոլոգիան հիմնված է բնական համակարգերի կառուցվածքի և սկզբունքների վրա։ Առողջ բիզնես էկոհամակարգեր զարգացնելու համար առաջնորդները և նրանց կազմակերպությունները պետք է իրենց և իրենց միջավայրը տեսնեն «էկոլոգիական ոսպնյակի» միջով^[14]։

Բիզնեսի էկոհամակարգերը Ռուսաստանում

Ռուսաստանում էկոհամակարգերի ամենավառ օրինակներն են Սբերբանկը և Յանդեքսը, VK-ն և MTS-ը։ Նրանք կառուցում են էկոհամակարգեր այնպես, որ հնարավորինս դիպչեն հաճախորդի ամենօրյա կարիքներին։ Միևնույն ժամանակ, բանկերի և ոչ բանկային ընկերությունների միջև սահմանները չեն հատվում։ Օրինակ, բոլոր հինգ էկոհամակարգերն առկա են այնպիսի կատեգորիաներում, ինչպիսիք են «ֆինանսներ», «ավտոմեքենաներ», «հաղորդակցություններ», «մեդիա», «ժամանց» և «առողջություն»^[15]։

Կենսաբանական էկոհամակարգեր

Որոշ բնապահպաններ օգտագործել են «բիզնեսի էկոհամակարգերը» որպես միջոց՝ խոսելու բնապահպանական խնդիրների մասին, քանի որ դրանք վերաբերում են բիզնեսին, այլ ոչ թե որպես ընկերությունների միջև հարաբերությունների աճող բարդության փոխաբերության։ Ըստ Թաունսենդի՝ բիզնեսի էկոլոգիան ուսումնասիրում է բիզնեսի և օրգանիզմների և նրանց շրջակա միջավայրի փոխհարաբերությունները^[16]։

Այլ բնապահպաններ կարծում են, որ էկոհամակարգի փոխաբերությունը բիզնեսի համար պարզապես կանաչ տեսք ունենալու միջոց է։ Ըստ հեղինակ Ալան Մարշալի, փոխաբերությունն օգտագործվում է հասկանալու համար, որ ինչ-որ կերպ բիզնեսը գործում է բնական սկզբունքների համաձայն, որոնք պետք է մնան առանց կառավարությունների միջամտության։

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

Գրականություն

Moore, James F.

Abe, Joseph M.; Dempsey, Patricia E.; Bassett, David A. (1998). Business Ecology: Giving Your Organization the Natural Edge. Boston: Butterworth-Heinemann.

Abram, Stephen (2000). «What's Ahead for 2000? Prognostications from 13 Information Industry *Leaders». Վերցված է 2002 թ․ օգոստոսի 6-ին.

Baskin, Ken (1998). Corporate DNA: Learning from Life. Woburn: Butterworth-Heinemann.

DeLong, J. Bradford (2000). «Why the Valley Way is Here to Stay». para. 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2001 թ․ սեպտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2002 թ․ օգոստոսի 6-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)

Cohen, Stephen; DeLong, J. Bradford; Zysman, John (2000 թ․ մարտի 7). «Tools for Thought: What is New and Different about the E-conomy». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 20-ին.

Dar, Vinod K. (1999). «The Web as Business Ecology». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2002 թ․ օգոստոսի 6-ին.

Gruber, Tom. «2021: Mass Collaboration and the Really New Economy». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2003 թ․ նոյեմբերի 1-ին.

Hutchinson, Colin (1995). Vitality and Renewal: A Manager's Guide for the 21st Century. London: Adamantine Press.

Kaminsky, Ilene (2000). «ASPs - Creating a New Business Ecology». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2002 թ․ օգոստոսի 6-ին.

Gaw, Jonathan (1999). «UC Irvine Accepts Taco Bell Endowment». Los Angeles Times. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 16-ին.

Mangrove (2001). «Our Vision - Understanding the Ecology of Business». Mangrove Software, Inc. Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2002 թ․ օգոստոսի 6-ին.

Moore, James F. (May–June 1993). «Predators and prey: A new ecology of competition». Harvard Business Review. էջեր 75–86.

Moore, James F. (1996). The Death of Competition: Leadership & Strategy in the Age of Business Ecosystems. New York: HarperBusiness. ISBN 0-88730-850-3.

Moore, James F. (2006). «Business ecosystems and the view from the firm» (PDF). The Antitrust Bulletin. 51 (1): 31–75. doi:10.1177/0003603X0605100103. S2CID 168156432. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 16-ին.

Montague (1993). «Ecology of competition». Montague Institute. Արխիվացված է օրիգինալից 2003 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2003 թ․ նոյեմբերի 1-ին.

Muegge, Steven (2013). «Platforms, communities and business ecosystems: Lessons learned about entrepreneurship in an interconnected world». Technology Innovation Management Review (February): 5–15. doi:10.22215/timreview/655.

Reinhardt, Andy (2000). «The New Intel». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2002 թ․ օգոստոսի 7-ին.

Senge, Peter (1990). The Fifth Discipline: The Art & Practice of the Learning Organization. New York: Currency/Doubleday.

Townsend, Amy K. (2006). Green Business: A Five-Part Model for Creating an Environmentally Responsible Company. Atglen, PA: Schiffer Publishing.

Townsend, Amy K. (2009). Business Ecology: Why Most Green Business Practices Don't Work... and What to Do about It. Atglen, PA: Schiffer Publishing.

cite book The Death of Competition: Leadership & Strategy in the Age of Business Ecosystems. — New York: HarperCollins#Imprints, 1996. — P. 419–438. — ISBN 0-88730-850-3

[автоссылка1-1] 1,0 ^1,1 Пять взглядов на стратегию достижения лидерства на рынке

[2] Бизнес-экосистемы как форма развития кластеров

[3] Взрыв «Экосистемности»

[4] Стратегия сотрудничества

[5] Moore 1996, էջ. 26

[6] Что такое бизнес-экосистема?

[delong1-7] DeLong 2000, para. 1

[8] Cohen, DeLong & Zysman 2000

[9] Why the Valley Way Is Here to Stay

[10] tml 2021: Mass Collaboration and the Really New Economy

[11] ASPs — Creating a New Business Ecology

[12] Baskin 1998

[13] Abe, Dempsey & Bassett 1998, էջեր. xii–xiv

[14] Abe, Dempsey & Bassett 1998, էջ. 19

[15] Как российские компании строят экосистемы: что происходит и чего ожидать

[16] Green Business: A Five-part Model for Creating an Environmentally Responsible Company

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]