Բերինգերյան բրածոներ

Բերինգերյան բրածոներ` ցուցադրված Թեյլերի թանգարանում, Հաառլեմ

Բերինգերյան բրածոներ, 18-րդ դարում հայտնաբերված քարի կտորներ, որոնց հայտնաբերումը համարվում է 18-րդ դարի ամենահայտնի գիտական խաբեություններից մեկը։

Բերինգերյան բրածոները իրենցից ներկայացնում են կրաքարի վրա տարբեր կենդանիների տեսքով փորագրված քարե կտորներ, որոնք 1725 թվականին հայտնաբերել է գերմանացի պրոֆեսոր, Վյուրցբուրգի համալսարանի Բժշկության ֆալուկտետի դեկան Յոհան Բարտոլոմեուս Ադամ Բերինգերը։ Բերինգերը հավատացած էր, որ դրանք բրածոներ են, և քանի որ դրանցից մի քանիսի վրա եբրայերենով գրված էր «աստված» բառը, նա ենթադրեց, որ դրանք աստվածային ծագման են։ Սակայն իրականում Բերինգերը խաբեության զոհ էր դարձել, որը նախապատրաստել էին նրա գործընկերները` մաթեմատիկոս Իգնաց Ռոդերիկը և պատմաբան Յոհան Գեորգ ֆոն Էկխարդտը։ Երբ Բերինգերը իմացավ ողջ ճշմարտությունը, մեծ աղմուկ բարձրացավ, որի արդյունքում Իգնացն ու Յոհանը պատասխանատվության ենթարկվեցին և արժանացան հանրության ամոթանքին ու արհամարհանքին։

Քարերից մի քանիսն այժմ ցուցադրվում են Օքսֆորդի համալսարանի թանգարանում և Թեյլերի թանգարանում (Նիդերլանդներ)։

Պատմություն

1725 թվականին Բերինգի խաբեբա գործընկերները կրաքարի բեկորների վրա մողեսի, գորտի և սարդի տեսքով փորագրություններ են անում։ Մի քանիսի վրա նրանք եբրայերեն, լատիներեն և արաբերեն «աստված» բառն են փորագրում։ Անգամ որոշ պատկերներ իրենցից ամբողջական պատմություն էին ներկայացնում. մեղուն թռչում էր ծաղկի ուղղությամբ, սարդը հարձակվում էր սարդոստայնում խճճված ճանճի վրա։ Նրանք այս քարերը թաղում են Այբելշտադտ սարի մոտ, որտեղ Բերինգերը հաճախ գնում էր պեղումներ կատարելու նպատակով։

Մասամբ Բերինգերի սխալմունքի պատճառ է հանդիսանում այն փաստը, որ այդ ժամանակաշրջանում բրածոների պեղումներն ու գիտական հետազոտությունները նոր-նոր էին ձեռնարկվում և գիտությանը շատ քիչ բաներ էին հայտնի պեղումների մասին։ Բացի այդ, պետք է նկատի ունենալ, որ Բերինգերը իր հայտնաբերած քարերին երբեք «բրածո» անվանումը չի տվել։ Նա համոզված էր, որ դրանք աստվածային ծագում ունեն։ Նա նաև քննարկել է մեկ այլ վարկած, ըստ որի դրանք հեթանոսական փորագրություններ են։ Սակայն շուտով բացառել է այդ տարբերակը, քանի որ այդ ժամանակ հեթանոսները գաղափար չունեին «աստված» բառի վերաբերյալ։

Ռոդերիկն ու Էկխարդտը շարունակում էին կեղծ բրածոներ ստեղծել, սակայն տեսնելով, որ Բերինգերը լրջորեն տարվել է պեղումներով, նրան ճշմարտությունն են ասում`չնշելով, որ այդ ամենի հեղինակները հենց իրենք էին։ Սակայն Բերինգերը նրանց չի հավատում, չնայած որ ինքն էլ որոշ տարօրինակություններ էր նկատել և իր գրքի առաջին հրատարակությունում նշում է, որ պատկերներն այնքան հստակ են, որ կարելի է մտածել, թե դրանք շատ բծախնդիր քանդակագործի ձեռքի աշխատանք են։ Բերինգերն իր գրառումներում իր կոլեգաներին որակում է որպես երկու անտագոնիստներ, ովքեր ցանկանում են վարկաբեկել իրեն։ Նա նրանց դատի է տալիս իր արժանապատվությունը վիրավորելու համար։ Դատավարության որոշ փաստաթղթեր պահպանվել են։ Իրենց ցուցմունքներում երկու խաբեբաները նշում են, որ իրենց նպատակն էր վարկաբեկել Բերինգերին, քանի որ «նա այնքան գոռոզ էր և բոլորիս արհամարհում էր»։

Արդյունքում խայտառակվեց ոչ միայն Բերինգերը, այլ նաև Ռոդերիկն ու Էկխարդտը։ Ռոդերիկը ստիպված էր լքել Վյուրցբուրգը։ Էկխվարդտը կորցրեց իր պաշտոնը և գրադարանների արխիվներից օգտվելու իր արտոնությունը։ Այս ամենը խոչընդոտեց իր իսկ գիտական հետազոտություններին, որոնք այդպես էլ անավարտ մնացին։ Քարերը հայտնի դարձան Լյուգենշտայն (գերմ.՝ Lügensteine) անվամբ, որը թարգմանաբար նշանակում է կեղծ քարեր։ Դրանցից մի քանիսը հասել են մինչև մեր օրեր։

Այս պատմությունը ներառված է աշխարհագրության և երկրաբանության որոշ դասագրքերում։ Ասում են`Բերինգերը մինչև կյանքի վերջ փորձել է գտնել և գնել այդ քարերի բոլոր օրինակները, որպեսզի խուսափի հետագա խայտառակությունից։

1768 թվականին`Բերինգերի մահից հետո, լույս է տեսնում նրա գրքի երկրորդ հրատարակությունը, որը 1963 թվականին թարգմանվում է անգլերեն։

Պատկերներ

• 
• 

Գրականություն

• Jahn, Melvin (1970). «Beringer, Johann Bartholomaeus Adam». Dictionary of Scientific Biography. Vol. 2. New York: Charles Scribner's Sons. էջեր 15–16. ISBN 0-684-10114-9.(գերմ.)
• Gould, Stephen Jay (2000). The Lying Stones of Marrakech: Penultimate Reflections in Natural History. Harmony Books. ISBN 0-609-60142-3.(գերմ.)
• Pain, Stephani (25 December 2004). "Histories: Johann Beringer and the fraudulent fossils". New Scientist.(գերմ.)
• Kelber, K.-P.; Okrusch, M. (2006). "Die geologische Erforschung und Kartierung des Würzburger Stadtgebietes von den Anfängen bis 1925". Mainfränkische Hefte 105. pp. 71–115. Würzburg.(գերմ.)
• Jahn, Melvin E.; Woolf, Daniel J. (1963). The lying stones of Dr. Johann Bartholomew Adam Beringer: being his Lithographiæ Wirceburgensis. University of California Press. Translation of: Beringer, Johann; Hueber, George Ludwig (1726). Lithographiæ Wirceburgensis. Würzburg.(գերմ.)

Արտաքին հղումներ

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Բերինգերյան բրածոներ կատեգորիայում։

• Drawings of the "fossils" in Beringer's book.(անգլ.)
• Lithographiæ Wirceburgensis (Latin), Beringer's book, online at the University of Bologna.(անգլ.)
• Lithographiæ Wirceburgensis Արխիվացված 2017-07-03 Wayback Machine - full digital facsimile from the Linda Hall Library. (գերմ.)