Jump to content

Ավիշ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ավշաշրջանառություն
Ավշային անոթներ
Ավշային հանգույց
Ավիշ

Ավիշ (լատին․՝ lympha՝ մաքուր ջուր, հեղուկ), մարդու օրգանիզմի ներքին միջավայրի բաղադրիչ, հեղուկ շարակցական հյուսվածքի տարատեսակ, որը կաթնասպիտակավուն թափանցիկ հեղուկ է. միջբջջային հեղուկից ջուրը և որոշ նյութեր անարգել անցնում են հյուսվածքներում սկիզբ առնող ավշային մազանոթների մեջ և վերածվում ավշի։ Նրա բաղադրության մեջ կան ամինաթթուներ, սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, հանքային աղեր, կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր, նյութափոխանակության արգասիքներ։ Սակայն սպիտակուցների պարունակությունը ավշի մեջ 3-4 անգամ փոքր է, քան արյան մեջ։ Ավշի մեջ կան նաև լեյկոցիտներ, որոնք վնասազերծում են նրա մեջ թափանցած օտարածին մասնիկները և թունավոր նյութերը։ Տարբեր օրգաններից հոսող ավշի բաղադրությունը միանման չէ։ Օրական արյան մեջ է ներթափանցում 2-3 լ ավիշ։

Հիմնական տեղեկություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավիշը թափանցիկ մածուցիկ անգույն հեղուկ է, որի կազմում չկան էրիթրոցիտները, բայց կան մեծ թվով լիմֆոցիտներ։ Ավիշը հոսում է ներքևից վերև՝ ձեռքի և ոտքի մատների ծայրերից մինչև կրծքային ավշային հոսք։ Ավշային հեղուկը շարժվում է մկանների կծկման և ավշային հանգույցներում փականների առկայության շնորհիվ, որոնք արգելում են ավշի հոսքը հակառակ ուղղությամբ։ Մազանոթներից ավիշն անցնում է ավշային անոթներ, իսկ հետո հոսքեր և ծորաններ, ձախից՝ կրծքային հոսք (ամենամեծ հոստ), ձախ գանգուղեղային և ձախ ենթաանրակային ծորաններ, աջից՝ ավշային հուն, աջ գանգուղեղային և ենթաանրակային ծորաններ։ Հուներն ու ծորաններն բացվում են խոշոր պարանոցային երակների, իսկ այնուհետև՝ վերին սիներակի մեջ։ Ավշային անոթներում կան ավշային հանգույցներ, որոնք կատարում են իմունային և պատնեշային գործառույթ։

Հիմնական գործառույթներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավշի գործառույթը սպիտակուցների, ջրի, աղերի, տոքսինների ու մետաբոլիտների վերադարձն է հյուսվածքներից արյան մեջ։ Մարդու օրգանիզմը պարունակում է 2-4 լիտր ավիշ։ Ավշային համակարգը մասնակցում է իմունիտետի ստեղծմանը, հիվանդածին մանրէներից և վիրուսներից պաշտպանելուն։ Ջրազրկման ու իմունիտետի պաշտպանական ուժերի ընդհանուր թուլացման ժամանակ հնարավոր է մակաբույծների (պարզագույն օրգանիզմներ, բակտերիաներ, վիրուսներ, սնկեր և այլն) տարածումն ավշային անոթներով, որը կոչվում է վարակի տարածում ավշային ճամապարհով։

Ավշի հիմնական գործառույթներն են[1].

  • Միջբջջային տարածությունից էլեկտրոլիտները, սպիտակուցները և ջուրը վերադարձնում է արյան մեջ,
  • Ապահովում է առավել կոնցենտրացված մեզի ձևավորումը (նորմալ ավշագոյացման դեպքում),
  • Բազմաթիվ նյութերի տեղափոխումը, որոնք ներծծվում են մարսողական համակարգում, այդ թվում՝ ճարպերի,
  • Առանձին ֆերմենտներ (օրինակ՝ լիպազան և հիստամինազան) կարող են արյան մեջ անցնել միայն ավշային համակարգի միջոցով (մետաբոլիկ ֆունկցիա),
  • Իրականացնում են հյուսվածքներից էրիթրոցիտների, որոնք այնտեղ կուտակվում են վնասվածքներից հետո, ինչպես նաև թույների և բակտերիների հավաքումը (պաշտպանական գործառույթ),
  • Կապ է ապահովում օրգանների ու հյուսվածքների, ինչպես նաև ավշային համակարգի և արյան միջև,
  • Ապահովում է բջիջների մշտական միկրոմիջավայրը (հոմեոստատիկ գործառույթ)։

Ավշաշրջանառություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրգաններից ու հյուսվածքներից ավշի անցումը ավշային հանգույցների միջով մինչև արյունատար երակների արյուն կոչվում է ավշաշրջանառություն (լիմֆոդրենաժ, անգլ.՝ lymphatic drainage – «ավշի հոսում», drainage — ցամաքեցում, արտահոսք)[2]։ Ավիը ողնաշարի նյարդային հյուսվածքից սկզբում անցնում է միջողային սկավառակների միջով[3]։

Ավշի շրջանառությունը դանդաղ է և ապահովվում է մկանների միջոցով։ Ավիշը շարժման մեջ դնող գլխավոր մկանը ստոծանին է։ Այն ավշային համակարգի յուրօրինակ «սիրտն» է։ Ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության և «որովայնով» խորը շնչառության ժամանակ ստոծանու շարժման ամպլիտուդը մեծանում է, և ավշի շրջանառությունը մեծանում է, այսինքն՝ նրա լճացումը վերանում է։

Բուժական, ապաքինման, ինչպես նաև կոսմետիկ նպատակներով մարդու օրգանիզմում ավշաշրջանառության ակտիվացման համար կիրառվում է լիմֆոդրենաժային մերսում։

Վնասվածքի, ավշատար անոթների նեղացման կամ ոչ բավարար անցանելիության հետևանքով ավշաշրջանառության խախտման արդյունքում տեղի է ունենում ավշի լճացում, որը կարող է հանգեցնել հիվանդության՝ լիմֆոստազի[4][5]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Билич, Г. Л. Анатомия. — Оникс 21 век, 2002. — Т. 3. — 864 с.
  2. Курочкина, О. С. История развития методов визуализации лимфатических сосудов и узлов. — В: Анатомия лимфатического русла верхней конечности : лимфодренаж от верхней конечности в норме и после подмышечной лимфодиссекции / О. С. Курочкина, В. Ф. Байтингер, А. В. Дудников // Вопросы реконструктивной и пластической хирургии : журн. — 2018. — № 2 (65) (Հունիս). — С. 39—49. — ISSN 1814-1471. — doi:10.17223/1814147/65/06.
  3. Зайдман, А. М. Морфогенез межпозвоночного остеохондроза / А. М. Зайдман, Ю. И. Бородин // Международный журнал прикладных и фунжаментальных исследований. — Пенза : Издательский Дом «Академия Естествознания», 2015. — № 11. — С. 523−526. — ISSN 1996-3955.
  4. Douketis, James D. «Лимфедема». Справочник MSD (ռուսերեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  5. «Клинические рекомендации «лимфоотек после мастэктомии»» (ռուսերեն). Минздрав РФ. 2018. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ավիշ» հոդվածին։