Բոցենի

Բոցենի

Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Ինֆրաթագավորություն	Streptophyta
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Հավամրգածաղկավորներ (Ericales)
Ընտանիք	Զարմանազանազգիներ (Polemoniaceae)
Ցեղ	Բոցենի (Phlox) L., 1753

Բոցենի (լատին․՝ Phlox), զարմանազանազգիների ընտանիքին պատկանող բույս։

Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայրենիք՝ Հյուսիսային Ամերիկան և Կանադան է։ Մշակության մեջ գլխավորապես հանդիպում են Ph. maculata L., Ph. divarticata L. տեսակները և մի շարք այլ սորտեր ու այլատեսակներ։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունարեն «ֆոք» բառը նշանակում է բոց։ Այդ անունը տրվել է վայրի վիճակում աճող բարձրահասակ բույսերին, որոնք ունեն վառ կրականման կարմիր ծաղիկներ։

Կենսաբանական նկարագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկանում է Կապուտակազգիների (Polemoniaceace) ընտանիքին։ Նրանք ունեն վառ կրականման, կարմիր ծաղիկներ։ Բոցենին խոտային բույս է։ Ցեղը ընդգրկում է մոտ 30 տեսակ։ Բազմատերև ու սպիտակ, վարդագույն, մանուշակագույն, բաց կապույտ և կարմիր ծաղիկների շնորհիվ բազմամյա ծաղկաբույսերի մեջ աչքի ընկնողներից է։ Ծաղկաբույլերը հուրան կամ 10-40 սմ տրամագծով վահաներ են։ Բոցենիներ ունեն մինչև 5 սմ տրամագիծ, ունեն դուրեկան բույր։ Բարձրությունը 0,2-2,0 մետր։ Կան նաև փռվող, գետնատարած տեսակներ, որոցից է սիթիրական բոցենին. դրա բարձրությունը հասնում է 8-18 սմ, իսկ տրամագիծ 1.շ, 5-2 սմանտիմետրի։

Մշակվող բույսերի մեջ հանդիպում են տեսակներ և մի շարք այլ սորտեր ու այլ տեսակներ։ Բոցենու սորտերի մեծ մասը առաջացել են ծաղկող տեսակների տրամախաչումից։

Վաղ ծաղկող տեսակներին է պատկանում ճմային բոցենին (Ph. setacea L.): Այս տեսակի պարտեզային ձևերն ու հիբրիդները հաճախ կոչվում են ճմային բոցենի սետացե (Ph. setacea L.): Ցածր բույսերն են՝ 10-15 սմ բարձրությամբ, խիստ աճելու շնորհիվ թողնում են ճմապատ տարածության տպավորություն։ Տերևները փոքր են, մախաթաձև, գորշ-կանաչագույն։ Միամիանց մոտ աճած ծաղիկների ծաղկաբույլերը նմանվում են փոքրիկ վահանակի։ Ծաղկի գույնը սպիտակ է, կենտրոնում կրում է բաց վարդագույն, կարմիր կամ մանուշակագույն աստղիկ։ Ծաղկում է

Մշակույթի մեջ հանդիպում է բուն տեսակի տրամախաչումից։ Մշակության մեջ հանդիպում է բուն տեսակի սորտը, որը համարվում է կուլտուրական շատ սորտերի նախահայրը։ Տեսակներից է պատկանում ճմայի բոցենին։

Պարտեզային ձևերն ու հիբրիդները հաճախ կոչվեում են ճմայի բոցենի։ Ցածր բույսեր են 10-15 սմ բարձրությամբ, խիտ աճելու շնորհիվ թողնում են ճմապատ տարածության տպավորություն։ Տերևները փոքր են, մախաձև, գորշ կանաչագույն։ Իրար մոտ աճող ծաղկաբույսերը նման են փոքրիկ վահաների։ Ծաղկի գույնը սպիտակ է, կենտրոնում կրում է բաց վարդագույն, կարմիր, կամ մանուշակագույն աստղիկ։

Ծաղկում է մայիս ամսին, երբեմն նաև երկրորդ անգամ հուլիս-օգոստոս ամիսներին։

Վաղ ծաղկող բոցենիներից է նաև (Ph. divaricata L.) տեսակը։ Դեկորատիվ պարտեզագործության մեջ լայնորեն մշակվում են մի շարք վաղ ծաղկող սորտեր, որոնք հիմնականում ստացվել են Ph. subulata L. և Ph. divaricata L. տեսակներից։ Այդ սորտերից մի քանիսը կարելի է օգտագորշել ջերատներում՝ վաղ ծաղկման համար։ Ավելի ուշ, այսինքն՝ ամառվա սկզբից ծաղկող բոցենիներին է պատկանում Ph. Arendsi Hort.-ը, որը հիբրիդային ծագում ունի և ստացվել է վաղ ծաղկող Ph. divaricata L. և ուշ ծաղկող Ph. paniculata L. տեսակներից։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծաղկաբուծություն և դեկորատիվ այգեգործություն, Հ. Ե. Նարինջյան
Гаганов П. Г. Флоксы многолетние. — 2-е, перераб.. — М.։ Сельхоиздат, 1963. — 208 с. — 45 000 экз.
Головкин Б. Н. и др. Декоративные растения СССР. — М.։ Мысль, 1986. — С. 229—232.
Дьякова Г. М. Флоксы. — М.։ Кладезь-Букс, 2006. — 96 с. — ISBN 5-93395-125-0.
Мартынова М. Флокс сибирский в Хакасии // Цветоводство ։ Журнал. — 2009. — Май—июнь. — № 3. — С. 10—11.
Флокс / О. М. Полетико // Большая советская энциклопедия ։ в 30 т. / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. ։ Советская энциклопедия, 1977. — Т. 27 ։ Ульяновск — Франкфорт. — 624 с.
Удинцева С. М. Многолетние флоксы // Интродукция и приемы культуры цветочно-декоративных растений. — М.։ Наука, 1997. — 168 с.