Ֆրանսերենը Շվեյցարիայում
Ֆրանսերենը Շվեյցարիայում տարածված է տեղական պատուա բարբառի և գրական ֆրանսերենի տեսքով: Օյլ բարբառախմբին պատկանող բարբառները և պրովանսաֆրանսերենը Շվեյցարիայում արդեն սահմանափակ կիրառություն ունեն, չնայած Ռոմանդիայի (ֆրանսիական Շվեյցարիա) տարեց բնակիչները շարունակում են պահպանել տեղի բարբառները, և նոր սերունդը հետաքրքրություն է դրսևորում պատուայի հանդեպ[1]: Պատուան կիրառվում է եկեղեցական արարողություններում և շարունակում է մնալ հեռավոր գյուղերի ու փոքր քաղաքների տարեց բնակիչների խոսակցական լեզուն:
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ժամանակակից Շվեյցարիայում Ռոմանդիայի շատ կանտոններ` բացառությամբ Ֆրիբուրի (1481), բավական ուշ են ընդգրկվել (մոտավորապես 19-րդ դարի սկիզբ), այդ պատճառով տարբեր ժամանակներում այս տարածքները տարաբնույթ ազդեցություն են կրել` ռեֆորմացիա, Բեռնի ընդարձակում, ֆրանսիական հեղափոխություն: Ֆրանսախոս հարևան միավորները (հատկապես օկ և օյլ բարբառներ կրողները) մեծ ազդեցություն են թողել շրջանի կյանքում, սակայն 19-րդ դարից իրավիճակը փոխվել է. Ռոմանդիայում արգելվել են ֆրանկոպրովանսերենի քարոզումն ու ուսուցումը, ավելի նորաձև է դարձել գրական ֆրանսերենի կիրառումը: Այդպիսով, 1990 թվականին ֆրանսախոս շվեյցարացիների միայն 2 %-ն էր կարողանում խոսել պատուա լեզվով:
Ժամանակակից կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընդհանուր առմամբ, ֆրանսերենը և գրական ֆրանսերենը համընկնում են` ի տարբերություն գերմանական գրական լեզվի և նրա շվեյցարական տարբերակի, որը կիրառում է Շվեյցարիայի գերմանախոս հատվածը: Ֆրանսիացիների ու Շվեյցարիայի ֆրանսախոս կանտոնների շվեյցարացիների մեջ գրեթե լիարժեք փոխհասկացվածություն է առկա, սակայն վերջիններիս լեզվում նկատվում են պատուայից ու գերմաներենից եկող հնաբանություններ: Այսպես ավելի շատ օգտագործում են vattre et mouttre` փոխանակ ասելու père et mère, poutzer` փոխանակ nettoyer, speck` փոխանակ lard, witz` փոխանակ blague և այլն:
Այսպիսով, ներկայումս առանձնանում են ֆրանսախոս շվեյցարացիների երեք շերտեր` պատուա լեզուն կրողներ, ֆրանսերենի շվեյցարական տարբերակը կողներ և ֆրանսերեն կրողներ: Վերջինս կոչվում է français fédéral և կիրառվում է պաշտոնական փաստաթղթերում` օգտագործելով գրական ֆրանսերենի քերականությունը, բառապաշարը և շարահյուսությունը: Dictionnaire suisse romand-ը բնորոշում է français fédéral լեզուն որպես վարչական լեզու, որով միայն գրում են և ոչ թե կենդանի խոսում:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ ««Patois» wird wieder Schulfach» (գերմաներեն)։ Schweizer Fernsehen։ 8. November 2011։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-09-17-ին։ Վերցված է 2012-04-01
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Termes régionaux de Suisse romande et de Savoie» (ֆրանսերեն)։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-05-16-ին։ Վերցված է 2012-04-13
- «Base de données lexicographiques panfrancophone (BDLP)» (ֆրանսերեն)։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-05-16-ին։ Վերցված է 2012-04-13