Նայրոբիի ֆոնդային բորսա
| Բնագավառ | Ֆինանսներ  | |
|---|---|---|
| Ստեղծում | 1954 | |
| Երկիր | Քենիա | |
| Location of formation | Նայրոբի | |
| Գլխամասի վայր | Նայրոբի | |
| Պաշտոնական կայք | www.nse.co.ke | |
Նայրոբիի ֆոնդային բորսա, հիմնադրվել է 1954 թվականին Քենիայի մայրաքաղաք Նայրոբիում: Այն եվրոպական համայնքում ֆոնդային բրոքերների կամավոր ասոցիացիա էր, որը գրանցված էր Հասարակությունների ակտի համաձայն Բրիտանական Քենիայում[1][2]: Բորսան ուներ 66 ցուցակված ընկերություն 2021 թվականի փետրվարին[3]։
Պատմություն
Նայրոբիի ֆոնդային բորսայի հիմնումը (1954-1999)
Նայրոբիի ֆոնդային բորսան հիմնադրվել է 1954 թվականին Քենիայի մայրաքաղաք Նայրոբիում: Դա եվրոպական համայնքում ֆոնդային բրոքերների կամավոր ասոցիացիա էր, որը գրանցված էր Բրիտանական Քենիայում Հասարակությունների ակտի ներքո[1]: Նախքան իր հիմնադրումը, բաժնետոմսերի առևտուրը սկսվել է 1920-ական թվականներին, երբ այն բրիտանական գաղութ էր (1920–1963), Բրիտանական կայսրության մի մաս: Ֆոնդային բորսան առաջին անգամ բացվել է 1922 թվականին՝ Սթենլի հյուրոնոցի Exchange Bar-ում[4]։ Շուկան ֆորմալ չէր, քանի որ գոյություն չունեին ֆոնդային բրոքերային գործունեությունը կարգավորող կանոններ և կանոնակարգեր: Առևտուրը տեղի է ունեցել «ջենթլմենական համաձայնությամբ»[5]։
Ստանդարտ միջնորդավճարներ էին գանձվում, երբ հաճախորդները պարտավոր էին կատարել իրենց պայմանագրային պարտավորությունները՝ լավ առաքում կատարելու և համապատասխան ծախսերը կարգավորելու համար: Այն ժամանակ բաժնետոմսերի միջնորդությունը կողմնակի բիզնես էր, որն իրականացնում էին հաշվապահները, աճուրդավարները, գույքի գործակալները և իրավաբանները, որոնք հավաքվում էին գները փոխանակելու համար մեկ բաժակ սուրճի շուրջ: Քանի որ այս ֆիրմաները զբաղվում էին մասնագիտացման այլ ոլորտներում, ասոցիացիայի անհրաժեշտություն չառաջացավ[6]: 1951 թվականին Ֆրենսիս Դրամոնդ անունով անշարժ գույքի գործակալը հիմնեց առաջին պրոֆեսիոնալ բաժնետոմսերի միջնորդական ընկերությունը: Նա նաև մոտեցավ Քենիայի ֆինանսների նախարար սըր Էռնեստ Վասեյին և տպավորեց նրան Արևելյան Աֆրիկայում ֆոնդային բորսա հիմնելու գաղափարով։ Նրանք երկուսն էլ դիմեցին Լոնդոնի ֆոնդային բորսայի պաշտոնյաներին 1953 թվականի հուլիսին, և Լոնդոնի պաշտոնյաները ընդունեցին Նայրոբիի ֆոնդային բորսայի ստեղծումը որպես արտասահմանյան ֆոնդային բորսա: 1954 թվականին Նայրոբիի ֆոնդային բորսան այնուհետև ստեղծվեց որպես ֆոնդային բրոքերների կամավոր ասոցիացիա, որը գրանցված էր Հասարակությունների մասին օրենքի համաձայն:
Քանի որ աֆրիկացիներին և ասիացիներին չէր թույլատրվում առևտուր անել արժեթղթերով, մինչև 1963 թվականին անկախության ձեռքբերումը, բաժնետոմսերով առևտուրը սահմանափակվեց ռեզիդենտ եվրոպական համայնքով: Անկախության արշալույսին արժեթղթերի շուկայի ակտիվությունը անկում ապրեց անկախ Քենիայի ապագայի վերաբերյալ անորոշության պատճառով: 1988 թվականին տեղի ունեցավ առաջին սեփականաշնորհումը NSE-ի միջոցով՝ Քենիայի Առևտրային բանկի 20% պետական բաժնեմասի վաճառքով: Վաճառքի արդյունքում Քենիայի կառավարությունը և հարակից հաստատությունները պահպանեցին բանկի սեփականության 80%-ը:
1994 թվականի փետրվարի 18-ին NSE 20-Share Index-ը գրանցել է ռեկորդային բարձր՝ 5030 կետ: NSE-ն Միջազգային ֆինանսական կորպորացիայի (IFC) կողմից գնահատվել է որպես աշխարհի լավագույն շուկա՝ դոլարային 179% եկամտաբերությամբ: NSE-ն նաև տեղափոխվել է ավելի ընդարձակ տարածք Ազգային կենտրոնում 1994 թվականի հուլիսին՝ ստեղծելով առաքման և հաշվարկների համակարգչային համակարգ (DASS): Նայրոբիի ֆոնդային բորսայի ձևավորումից հետո առաջին անգամ բորսային բրոքերների թիվն ավելացավ ութ նոր բրոքերների լիցենզավորման արդյունքում։
1996 թվականին NSE-ի պատմության մեջ ամենամեծ բաժնետոմսերի թողարկումը տեղի ունեցավ Kenya Airways-ի սեփականաշնորհմամբ: Վաճառելով KLM-ին 26% բաժնետոմս՝ Քենիայի կառավարությունը սկսեց առաջարկել 235,423,896 բաժնետոմս (յուրաքանչյուրը KSh.5/= ամբողջությամբ վճարված և թողարկված բաժնետոմսերի 51%-ը) հանրությանը KSh.11/25 մեկ բաժնետոմսի դիմաց: Ավելի քան 110,000 բաժնետերեր ձեռք բերեցին ավիաընկերության բաժնետոմսերը, իսկ Քենիայի կառավարությունը նվազեցրեց դրա մասնաբաժինը 74%-ից մինչև 23%: Kenya Airways-ի սեփականաշնորհման թիմը արժանացել է Համաշխարհային բանկի Գերազանցության մրցանակին 1996 թվականին՝ պետական ձեռնարկությունների յուրացման գործում հաջողության օրինակելի պատմություն լինելու համար[7]։ 1998 թվականին կառավարությունը ընդլայնեց օտարերկրյա ներդրումների շրջանակը՝ ներդնելով կապիտալի շուկաների աճի խթաններ, ներառյալ՝ առանց հարկերից վենչուրային կապիտալի հիմնադրամների ստեղծումը, ապահովագրական ընկերությունների ներդրումներից կապիտալ շահութահարկի վերացումը, տեղական ֆոնդային բրոքերներում օտարերկրացիների իրական սեփականության իրավունքի թույլատրումը և ֆոնդերի կառավարիչներին և Դիլինգ ընկերությունների նախատեսվող լիցենզավորումը՝ շուկայի իրացվելիությունը բարելավելու նպատակով: 1999 թվականի հունվարի 1-ին Քենիան ընդունեց Հաշվապահական հաշվառման միջազգային ստանդարտները (IAS) որպես տեղական հաշվապահական ստանդարտ:
Ընդլայնում (2000–2005)
NSE-ն իրականացրեց նոր առևտրային ցիկլ (T+5) 2000 թվականի օգոստոսին: Կենտրոնական դեպոզիտարիայի համակարգի օրենքը (CDS) և Հավաքական ներդրումային սխեմաները (CIS) ընդգրկող փոփոխված CMA ակտը ընդունվեցին խորհրդարանի կողմից և հաստատվեցին նախագահի կողմից՝ ապահովելով CDS-ի ամբողջական իրականացումը և կոլեկտիվ ներդրումային սխեմաների ներմուշումը Քենիայի շուկայում[8], Համարակալման ազգային գործակալությունների ասոցիացիայի (ANNA) հետ գործընկերության համաձայնագրից հետո, որը արժեթղթերի համարակալման գլոբալ գործակալություն է, 2000 թվականի սեպտեմբերին NSE-ը նշանակվեց Քենիայի ազգային համարակալման գործակալություն (NNA)՝ պատասխանատու դարձնելով ISIN-ի համար թողարկված ֆինանսական արժեթղթերի մասով Քենիայի իրավասության ներքո՝ համաձայն ANNA-ի ISO 6166 ուղեցույցների[9]։ 2000 թվականի հոկտեմբերին NSE-ն դարձավ ANNA-ի անդամ[10]։
2002 թվականի ապրիլին CMA-ն հայտարարեց NSE առևտրի և հաշվարկային նոր կանոնների հաստատման մասին: Բլոկային գործարքների գումարը վերանայվել է դեպի վեր՝ 3,0 միլիոնից մինչև KSh.50 – 200 միլիոն/=: Բլոկային առևտրի կանոններն այժմ կիրառվում են KSh.50 միլիոն/= բարձր, բայց KSh.200 միլիոնից պակաս արժեքների նկատմամբ: Ի վերջո, ազատականացվեց միջնորդական հանձնաժողովների ռեժիմը։ 2002 թվականի հուլիսին փոփոխություններ մտցվեցին օտարերկրյա ներդրողների կանոնակարգում՝ նախատեսելով թողարկված բաժնետիրական կապիտալի 25% նվազագույն պահուստ Քենիայի քաղաքացիների համար, մինչդեռ 75%-ի մնացորդը դառնում է անվճար բոլոր դասերի ներդրողների համար: Ներդրողների բոլոր դասերի համար հասանելի այս 75% բաժնետոմսերի ֆոնդում չկա մեկ օտարերկրյա ներդրողի կողմից տնօրինվող գումարի սահմանափակում: Կենտրոնական դեպոզիտարիայի և հաշվարկային կորպորացիայի (CDSC) բաժնետերերի համաձայնագրի ստորագրումը տեղի է ունեցել 2002 թվականի օգոստոսին: Բաժնետերերը բաղկացած էին Նայրոբիի ֆոնդային բորսայից (20%), Քենիայի ֆոնդային բրոքերների ասոցիացիայից (18%), CMA Investor Compensation-ից։ Հիմնադրամը (7%) և 9 ինստիտուցիոնալ ներդրողներ Կապիտալի շուկաների մարտահրավեր հիմնադրամի միջոցով (50%), կոլեկտիվ ներդրումներ են կատարել CDSC-ում: CDSC-ն այն իրավաբանական անձն է, որը տիրապետում և վարում է Քենիայի կապիտալի շուկաներում վաճառվող արժեթղթերի քլիրինգի, հաշվարկման, դեպոզիտարիայի և գրանցման համակարգը: 2002 թվականի նոյեմբերի դրությամբ NSE-ն դարձավ միակ NNA-ն Քենիայում, որը պատասխանատու էր Քենիայում գնանշված և չգնանշված արժեթղթերի եզակի ծածկագրի հատկացման համար:
2003 թվականի մարտին CDSC-ն NSE-ի հետ համատեղ սկսեց CDS կրթական արշավը` նախապատրաստվելով շուկայի ավտոմատացմանը: Մեկնարկեց CDS կրթական առաջին սեմինարը՝ «The CDS Legal and Regulatory Framework» թեմայով: NSE-ն նշեց իր ոսկե հոբելյանը 2004 թվականին, ինչպես նաև հյուրընկալեց ASEA 8-րդ համաժողովը: Այս տոնակատարության ժամանակ մեկնարկեցին առաջին NSE ամսագիրը, որը կոչվում է «The Exchange» և Կենտրոնական Դեպոզիտարիա և Հաշվարկային Կորպորացիան (CDSC), որը ղեկավարում է Կենտրոնական դեպոզիտար համակարգերը:
2003 թվականի դեկտեմբերի 31-ին ավարտվող տարվա համար բորսան արձանագրել է սեփական կապիտալի շրջանառություն, որը գերազանցում է KSh.15,25 մլրդ/=, ինչը ավելին է նախորդ հինգ տարիներին գրանցված սեփական կապիտալի համակցված շրջանառությունից: 2004 թվականի դեկտեմբերի 31-ին ավարտվող տարվա համար բորսան արձանագրել է սեփական կապիտալի շրջանառություն, որը գերազանցել է KSh.22,32 մլրդ/=՝ 2003 թվականի համապատասխան ժամանակաշրջանի համեմատ ավելանալով 46,37%-ով: 2005 թվականի դեկտեմբերի 31-ին ավարտվող տարվա համար բորսան արձանագրել է սեփական կապիտալի շրջանառություն, որը գերազանցում է KSh.36,52 մլրդ/= (63,61% աճ նախորդ տարվա կատարողականի համեմատ՝ Ksh. 22,32 մլրդ):
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 «Welcome to the official web site of The Nairobi Stock Exchange». Արխիվացված է օրիգինալից 2000-08-17-ին.
- ↑ «Nairobi securities exchange». Annual Report: 9. 2017 – via annual report 2016.
- ↑ «Nairobi Securities Exchange expects four new company listings in 2021 - CEO». Reuters. 16 February 2021.
- ↑ DK Eyewitness Travel Guide: Kenya. Dorling Kindersley Ltd. 2011. էջ 362. ISBN 978-1-405-36937-4.
- ↑ Editor, Nairobian. «Shares were traded from this bar floor at The Sarova Stanley hotel». Standard Digital News. Վերցված է 2018-08-13-ին.
{{cite web}}:|last=has generic name (օգնություն) - ↑ History of the Nairobi Securities Exchange
- ↑ «Nairobi Securities Exchange - NSE Kenya» (PDF). www.nse.co.ke. էջ 29. Վերցված է 2020-05-29-ին.
- ↑ Claude, Kremer; Isabelle, Lebbe (2014-03-20). «1 Introduction». Collective Investment Schemes in Luxembourg. doi:10.1093/law/9780199651863.003.0001.
- ↑ Agencies, ANNA Association of National Numbering. «Association of National Numbering Agencies (ANNA)». Association of National Numbering Agencies (ANNA). Վերցված է 2020-05-29-ին.
- ↑ Biekpe, Nicholas. «African Markets Overview» (PDF). AFRICAN MARKETS OVERVIEW October 2000: 32.
Արտաքին հղումներ
- Բորսայի պաշտոնական կայք
- Website of Kenya Capital Markets Authority
- Website of Authorized Data Vendor of Nairobi Securities Exchange
- Transcentury To List
| ||||||
