Jump to content

Սոռնե Ունսուետա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սոռնե Ունսուետա
Ծննդյան անունիսպ.՝ Primitiva Sabina Concepción Unzueta Landeta
Ծնվել էնոյեմբերի 27, 1900(1900-11-27)[1]
ԾննդավայրԲիլբաո, Բասկերի երկիր, Իսպանիա
Վախճանվել էհունվարի 13, 2005(2005-01-13) (104 տարեկան)
Վախճանի վայրUrduliz, Uribe-Kosta, Բիսկայա, Բասկերի երկիր, Իսպանիա
Գրական անունUtarsus
Մասնագիտությունբանաստեղծուհի, գրող և ուսուցչուհի
Լեզուբասկերեն և իսպաներեն
Քաղաքացիություն Իսպանիա
Գրական ուղղություններEuskal Pizkundea?
ԱնդամակցությունQ12256784? և Eusko Ikastola Batza?

Սոռնե Ունսուետա Լանդետա (բասկ.՝ Sorne Unzueta Landeta), ծննդյան անունը՝ Պրիմիտիվա Սաբինա Կոնսեպսիոն (իսպ.՝ Primitiva Sabina Concepción) Ունսուետա Լանդետա (նոյեմբերի 27, 1900(1900-11-27)[1], Բիլբաո, Բասկերի երկիր, Իսպանիա - հունվարի 13, 2005(2005-01-13), Urduliz, Uribe-Kosta, Բիսկայա, Բասկերի երկիր, Իսպանիա), իսպանացի (բասկ) գրող (բանաստեղծուհի և արձակագիր), մանկավարժ:

Կենսագրություն

Սոր Նե Ունսուետան ծնվել է Բիլբաոյում՝ Աբանդո շրջանում, որն այդ ժամանակ Ազգային շարժման կենտրոն էր[2]։ Նրա հայրը՝ Բենիգնո Ունսուետա ի Ուրիբարին, որմնադիր էր, ծագումով Գերնիկա քաղաքից, իսկ մայրը՝ Մագդալենա Լանդետա Իտուարտեն, ծնվել է Յուրե գյուղում։ Ընտանիքն ապրում էր Մարսանի փողոցի թիվ 10 տանը[3]։

Մկրտվել է Սուրբ Վիկենտի եկեղեցում 1900 թվականի դեկտեմբերի 8-ին։ Ծննդյան ժամանակ ստացել է Պրիմիտիվա Սաբինա Կոնսեպսիոն անունը[4]։ Ընտանիքում նրան կրճատ անվանում էին Կոնչա (իսպ.՝ Concha)[2][3]։

Նախնական կրթությունը ստացել է Բիլբաոյի Աչուրի դպրոցում[3]։ Տասնչորս տարեկան հասակում իր ավագ քրոջ հետ, որը ծնվել է 1894 թվականին[3], ընդունվել է բարձրագույն մանկավարժական դպրոց, չնայած այն հանգամանքին, որ օրենքով դա հնարավոր էր միայն տասնհինգ տարեկանից[2]։ Երկու տարի անց նա սկսեց սովորել բասկերեն (նրա մայրենի լեզուն իսպաներենն էր): Նրա դասախոսը գրող և լրագրող Էվարիստո Բուստինսան էր, որը հայտնի է նաև Կիրիկինյո կեղծանունով։ Այդ պահին Ունսուետան վերցրեց բասկյան անունը Սոռնե (իսպաներեն Կոնսեպսիոնից)[2]։

Սոռնե Ունսուետան ակտիվ մասնակցություն է ունեցել հայրենասեր կանանց միության ստեղծման գործում (բասկ.՝ Emakume Abertzale Batza), որտեղ նա զբաղեցրել է պատասխանատու պաշտոններ:

Ավարտելով Բարձրագույն մանկավարժական դպրոցը՝ 1920 թվականից դասավանդել է Ռիգոտիի և թոշակի դպրոցներում և, հակառակ հաստատված պրակտիկայի, երեխաներին սովորեցրել է բասկերեն[3][5]։ 1925 թվականին ամուսնացել է Գրեգորիո Էրրաստիի հետ (1901-1953[3]), որը նույնպես ծագումով Բիլբաոյից էր։ Ամուսինները տեղափոխվել են Լիմոնա, որտեղ նրանք ունեցել են երեք երեխա՝ դուստր Անդոնեն և որդիներ Յոն Անդերն ու Ինյակին (վերջինս մահացել է ծննդյան ժամանակ)։ Լեմոնում մի քանի տարի ապրելուց հետո Սոռնեն ու Գրեգորիոն տեղափոխվեցին Բեդիա, իսկ 1934 թվականին՝ Գեչո (Ալգորտայի շրջան), որտեղ ապրեցին մինչև 1937 թվականը։ Գեչոյում նրանք ունեցան ևս երկու դուստր՝ Գոցոնցին և Սորեն[2]։

Ունսուետան եղել է 1931 թվականին հիմնադրված Բասկերի ուսուցիչների միության անդամ, որի գրանցամատյաններում հանդես է եկել իր առաջին Պրիմիտիվա անունով[6]։

1937 թվականից ի վեր, քաղաքացիական պատերազմի և բռնապետության հաստատման պատճառով, Սորեն երեխաների և քրոջ՝ Ասունի հետ փախել է Ֆրանսիա, որտեղ բասկերենը դասավանդել է Սեն-Քրիստոյի մանկատան երեխաներին: Այնուհետև Խոսե Անտոնիո Ագիրեի հրավերով Սոռնեի ամուսինը, ով սկսեց աշխատել թերթում, ժամանեց Ֆրանսիա բասկ.՝ Euzko Deya — վտարանդի բասկյան կառավարության տպագիր օրգանին: 1942 թվականին ընտանիքը Փարիզ տեղափոխվելուց հետո ծնվել է նրանց կրտսեր որդին՝ Շաբիերը[2][3]։ 1953 թվականին ընտանիքը վերադարձավ Բասկերի երկիր, քանի որ Գրեգորիոն ծանր հիվանդ էր և ցանկանում էր մահանալ հայրենիքում։ Այրիացած Սորեն սկսեց ֆրանսերեն դասավանդել[2], քանի որ բռնապետության ժամանակ Ֆրանկոն չէր կարող դասավանդել բասկերեն[3]։

Սոռնե Ունսուետան մահացել է 2005 թվականի հունվարի 13-ին Ուրդուլիսում՝ 104 տարեկան հասակում[7]։

Ստեղծագործություն

Առաջին ստեղծագործությունները սկսել է հրատարակել 1930 թվականին բասկ.՝ Utarsus կեղծանունով, իր անունից կազմված՝ Սաբինո Արանայի առաջարկած գրառման մեջ բասկ.՝ U(nzueta)tar S(orne), ավելին, S տառը նշանակվել է որպես բասկ.՝ sus՝ Արանայի մշակած բասկերեն այբուբենում: Նաև ստորագրվել է որպես բասկ.՝ U’tar S և բասկ.՝ U.T.S. Կեղծանունի պատճառով նրան երբեմն շփոթում էին տղամարդու հետ և անվանում էին el patriota Utarsus։ Տպագրվել է ամսագրերումբասկ.՝ Bizkaitarra, բասկ.՝ Euzkerea, բասկ.՝ Aberri-Eguna, բասկ.՝ Jagi-Jagi, բասկ.՝ Euzko Gogoa, բասկ.՝ Euzko-Deya[2][8]։1933-1977 թվականներին հրատարակել է միայն մեկ բանաստեղծություն (երկու անգամ տարբեր ամսագրերում)։ 1977 թվականին կրկին սկսել է հրատարակել իր ստեղծագործությունները բասկ.՝ Zer ամսագրում։ Նրա ստեղծագործության հիմնական թեմաներն են հայրենիքի, հավատքի, կնոջ նպատակի թեմաները: Նրա պոեզիան բնութագրվում է մարդկային փորձառությունների և բնության նկարների զուգահեռությամբ[2]։

Բանաստեղծություններից բացի, Ունսուետան մի քանի պատմվածքների հեղինակ է, որոնց թվում են բասկ.՝ Txoriya kayolan (Թռչունը վանդակում), բասկ.՝ Otxua ta txakurra (Գայլ և շուն), բասկ.՝ Barri pozgarriya (Ուրախ լուր) և բասկ.՝ Bermeo (Բերմենո)։ Փարիզում Ունսուետան իսպաներեն վեպ է գրել Me voy contigo (Ես գնում եմ քեզ հետ), մինչ օրս չհրապարակված[2]։

1997 թվականին բասկ.՝ Labayru հրատարակչությունում հրապարակվել է Սորա Ունսուետսի աշխատությունների ժողովածուն բասկ.՝ Idazlan guztiak (Բոլոր ստեղծագործությունները), այնուամենայնիվ, ներառյալ միայն բասկերենի ստեղծագործությունները[9]։ Ստեղծագործությունների հավաքածուն ներառում էր 50 բանաստեղծություն, պատմվածք և հոդված՝ հարմարեցված ժամանակակից բասկյան գրական ստանդարտին[10]։

Հիշողություն

2007 թվականին Սոր Նե Ունսուետայի անունով կոչվել է Գեչոյի փողոց[11]։

2020 թվականին Ունսուետան, ըստ Berria ամսագրի, Բիլբաոյի պատմության մեջ ամենաակնառու կանանցից մեկն էր[12]։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ 1,0 1,1 http://www.bilbaopedia.info/unzueta-landeta
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Etxebarria, Igone Sorne Unzueta "Utarsus" (1900). — Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, 2000. — 29 с. — 2000 экз. — ISBN 84-457-1626-3
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 «Sorne Unzueta Landeta (Utarsus)». Bilbaopedia (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2019-10-14-ին. Վերցված է 2022-05-24-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  4. ↑ «247368 - Unzueta, Landeta, Primitiva Sabina Concepción». Archivo Histórico Eclesiástico de Bizkaia (իսպաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023-06-07-ին. Վերցված է 2023-06-14-ին.
  5. ↑ Barandiaran, Asier. «Unzueta, Sorne – "Utarsus"». Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH) (բասկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021-01-25-ին. Վերցված է 2021-03-09-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  6. ↑ Artetxe Sanchez, Karmele. La actuación del profesorado nacionalista vasco en el contexto escolar rural durante la dictadura de Primo de Rivera(իսպ.) // La nación omnipresente. —Santiago de Compostela, 2018. — P. 13. Архивировано из первоисточника 12 Հուլիսի 2023.
  7. ↑ «Sorne Unzueta "Utarsus" hil da». Argia (բասկերեն). 14.01.2005.
  8. ↑ Alvarez Uria, Amaia. Euskal emakume idazleak historian(բասկ.) // Jakin. —Donostia, 2005. — № 148. — ISSN 0211-495X.
  9. ↑ Unzueta, Sorne (Utarsus) Idazlan guztiak. — Bilbao: Labayru, 1997.
  10. ↑ Dupláa, Christina; Zavala, Iris M Breve historia feminista de la literatura española (en lengua castellana). — Anthropos Editorial, 2000. — 461 p. — ISBN 9788476585771
  11. ↑ «Sorne Unzueta 'Utarsus' idazlearen kalea inauguratu dute Getxon». Hiruka (բասկերեն). 24.05.2007. Արխիվացված է օրիգինալից 2022-01-13-ին. Վերցված է 2022-08-24-ին.
  12. ↑ Jainaga Larrinaga, Zihara (04.11.2020). «Bilbo egin zuten hamar emakume». Berria (բասկերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-12-14-ին. Վերցված է 2022-12-14-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սոռնե_Ունսուետա&oldid=10035327» էջից