«Արքեաներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

14:25, 5 Հուլիսի 2014-ի տարբերակ

՞

Արքեաներ

Հալոբակտերիա

Գիտական դասակարգում

Լատիներեն անվանում

Archaea

Տիպերը

Crenarchaeota
Euryarchaeota
Korarchaeota
Nanoarchaeota
Thaumarchaeota

Արքեան միաբջիջ կենդանի օրգանիզմների վերնաթագավորություն է կամ թագավորություն: Այս միկրօրգանիզմները պրոկարիոտներ են, որը նշանակում է, որ նրանք չունեն բջջակորիզ և այլ մեմբրանային օրգանոիդներ:

Անցյալում արքեաները դասակարգվում էին բակտերիաների հետ և անվանվում էին արքեոբակտերիա կամ մոներա, սակայն այս դասակարգումը այժմ համարվում է հնեցած^[1]: Իրականում արքեաները ունեն առանձին անկախ էվոլյուցիոն պատմություն և կյանքի մյուս ձևերից տարբերվում են իրենց կենսաքիմիայով: Այս պատճառով արքեաները այժմ երեք դոմենային համակարգում առանձնացված են առաձին վերնաթագավորության մեջ: Երեք դոմենային համակարգում տարբերում են ֆիլոգենետիկորեն առանձին 3 վերնաթագավորություններ՝ արքեաներ, բակտերիաներ և էուկարիոտներ: Իր հերթին արքեան բաժանվում է 4 տիպերի մեջ: Այս խմբերից առավել լավ են ուսումնասիրված Crenarchaeota և Euryarchaeota տիպերը: Արքեաների կարգաբանությունը դեռևս խրթին է, քանի որ տեսակների մեծամասնությունը լաբորատորիայում ուսումնասիրված չեն, այլ միայն նրանց նուկլեինաթթուն հայտնաբերված է արտաքին միջավայրից վերցրած նմուշներում:

Արքեաները և բակտերիաները ձևով և չափերով միմյանց շատ նման են, չնայած որ հանդիպում են որոշ արքեաներ, որոնք ունեն տարօրինակ ձև (օրինակ՝ տափակ և քառակուսաձև Haloquadratum walsbyi-ն): Արքեաները ունեն այնպիսի գեներ և նյութափոխանակություն, որով ավելի շատ նմանվում են էուկարիոտներին, քան՝ բակտերիաներին: Արքեաները կարող են օգտագործել բազմազան էներգիայի աղբյուրներ, որոնք կարող են լինել օրգանական միացություններ (ածխաջրեր), ամոնիում, մետաղի իոններ և նույնիսկ ջրածին: Աղադիմացկուն արքեաները որպես էներգիայի աղբյուր օգտագործում են արևի էներգիան կամ ֆիքսում են ածխածինը: Սակայն ի տարբերություն բույսերի, անհայտ են արքեաների անյպիսի տեսակներ, որոնք իրականացնում են երկուսը միաժամանակ: Արեաները բազմանում են անսեռ եղանակով՝ ուղղակի կիսման միջոցով, հատվածներով կամ բողբոջմամբ: Ի տարբերություն բակտերիաների արքեաները սպորներ չի առաջացնում:

Սկզբնապես արքեաները դիտարկվել են որպես էքստրեմոֆիլներ, որոնք կարող են դիմակայել դաժան պայմաններին, ինչպիսին ջերմային աղբյուրներն են կամ աղի լճերը, սակայն արքեաներ հանդիպում են նաև հողում, օվկիանոսում, ճահիճներում, մարդու հաստ աղում և պորտում^[2]: Արքեաները մեծաքանակ են օվկիանոսներում. պլանկտոնում արքեաները կարող են լինել Երկրի վրա հանդիպող ամենաբազմաքանակ խմբերից մեկը: Արքեաները կարևոր դեր են խաղում ածխածնի և ազոտի շրջապտույտում: Ախտածին կամ մակաբույծ արքեայի տեսակ դեռևս հստակ հայտնի չէ, արքեաները մեծամասամբ մուտուալիստ կամ կոմենսալիստ են:

Ծանոթագրություններ

↑ Pace NR (2006). «Time for a change». Nature. 441 (7091): 289. Bibcode:2006Natur.441..289P. doi:10.1038/441289a. PMID 16710401. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (օգնություն)
↑ Dunn, Rob. «After 2 Years Scientists Still Can't Solve Belly Button Mystery, Continue Navel-Gazing». Guest Blog. Scientific American. Վերցված է 16 January 2013-ին.

[1] Pace NR (2006). «Time for a change». Nature. 441 (7091): 289. Bibcode:2006Natur.441..289P. doi:10.1038/441289a. PMID 16710401. {{cite journal}}: Unknown parameter |month= ignored (օգնություն)

[Dunn-2] Dunn, Rob. «After 2 Years Scientists Still Can't Solve Belly Button Mystery, Continue Navel-Gazing». Guest Blog. Scientific American. Վերցված է 16 January 2013-ին.

[1]

[2]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{Taxobox
-|color             = {{taxobox color|archaea}}
+|color = {{taxobox color|archaea}}
 |domain = Արքեաներ
-|name              = Արքեաներ
+|name = Արքեաներ
 | image file = Halobacteria.jpg
 | image title = Հալոբակտերիա
 | image descr = Հալոբակտերիա
 |latin = Archaea
-|domain            = '''Archaea'''
+|domain = '''Archaea'''
-|domain_authority  = [[Carl Woese|Woese]], [[Otto Kandler|Kandler]] & [[Mark Wheelis|Wheelis]], 1990
+|domain_authority = [[Carl Woese|Woese]], [[Otto Kandler|Kandler]] & [[Mark Wheelis|Wheelis]], 1990
-|domain            = '''Արքեա'''
+|domain = '''Արքեա'''
 | section name = Տիպերը
 | section text =
@@ Տող 19. / Տող 19. @@
 }}
 '''Արքեան''' միաբջիջ կենդանի օրգանիզմների [[վերնաթագավորություն (կենսաբանություն)|վերնաթագավորություն]] է կամ [[թագավորություն]]: Այս [[միկրօրգանիզմ]]ները [[պրոկարիոտ]]ներ են, որը նշանակում է, որ նրանք չունեն [[բջջակորիզ]] և այլ մեմբրանային [[օրգանոիդներ]]:
-Անցյալում արքեաները դասակարգվում էին [[բակտերիաներ]]ի հետ և անվանվում էին ''արքեոբակտերիա'' կամ ''մոներա'', սակայն այս դասակարգումը այժմ համարվում է հնեցած<ref>{{cite journal |author=Pace NR |title=Time for a change |journal=Nature |volume=441 |issue=7091 |page=289 |year=2006 |month=May |pmid=16710401 |doi=10.1038/441289a|bibcode = 2006Natur.441..289P }}</ref>: Իրականում արքեաները ունեն առանձին անկախ էվոլյուցիոն պատմություն և կյանքի մյուս ձևերից տարբերվում են իրենց [[կենսաքիմիա]]յով: Այս պատճառով արքեաները այժմ [[երեք դոմենային համակարգ]]ում առանձնացված են առաձին վերնաթագավորության մեջ: Երեք դոմենային համակարգում տարբերում են ֆիլոգենետիկորեն առանձին 3 վերնաթագավորություններ՝ [[արքեաներ]], [[բակտերիաներ]] և [[էուկարիոտներ]]: Իր հերթին արքեան բաժանվում է 4 տիպերի մեջ:  Այս խմբերից առավել լավ են ուսումնասիրված [[''Crenarchaeota'']] և [[''Euryarchaeota'']] տիպերը: Արքեաների կարգաբանությունը դեռևս խրթին է, քանի որ տեսակների մեծամասնությունը լաբորատորիայում ուսումնասիրված չեն, այլ միայն նրանց [[նուկլեինաթթու]]ն հայտնաբերված է արտաքին միջավայրից վերցրած նմուշներում:
+Անցյալում արքեաները դասակարգվում էին [[բակտերիաներ]]ի հետ և անվանվում էին ''արքեոբակտերիա'' կամ ''մոներա'', սակայն այս դասակարգումը այժմ համարվում է հնեցած<ref>{{cite journal |author=Pace NR |title=Time for a change |journal=Nature |volume=441 |issue=7091 |page=289 |year=2006 |month=May |pmid=16710401 |doi=10.1038/441289a|bibcode = 2006Natur.441..289P }}</ref>: Իրականում արքեաները ունեն առանձին անկախ էվոլյուցիոն պատմություն և կյանքի մյուս ձևերից տարբերվում են իրենց [[կենսաքիմիա]]յով: Այս պատճառով արքեաները այժմ [[երեք դոմենային համակարգ]]ում առանձնացված են առաձին վերնաթագավորության մեջ: Երեք դոմենային համակարգում տարբերում են ֆիլոգենետիկորեն առանձին 3 վերնաթագավորություններ՝ [[արքեաներ]], [[բակտերիաներ]] և [[էուկարիոտներ]]: Իր հերթին արքեան բաժանվում է 4 տիպերի մեջ:  Այս խմբերից առավել լավ են ուսումնասիրված ''Crenarchaeota'' և ''Euryarchaeota'' տիպերը: Արքեաների կարգաբանությունը դեռևս խրթին է, քանի որ տեսակների մեծամասնությունը լաբորատորիայում ուսումնասիրված չեն, այլ միայն նրանց [[նուկլեինաթթու]]ն հայտնաբերված է արտաքին միջավայրից վերցրած նմուշներում:
 Արքեաները և բակտերիաները ձևով և չափերով միմյանց շատ նման են, չնայած որ հանդիպում են որոշ արքեաներ, որոնք ունեն տարօրինակ ձև (օրինակ՝ տափակ և քառակուսաձև ''Haloquadratum walsbyi''-ն):  Արքեաները ունեն այնպիսի [[գեներ]] և [[նյութափոխանակություն]], որով ավելի շատ նմանվում են էուկարիոտներին, քան՝ բակտերիաներին: Արքեաները կարող են օգտագործել բազմազան էներգիայի աղբյուրներ, որոնք կարող են լինել [[օրգանական միացություն]]ներ ([[ածխաջրեր]]), [[ամոնիում]], մետաղի [[իոն]]ներ և նույնիսկ [[ջրածին]]: Աղադիմացկուն արքեաները որպես էներգիայի աղբյուր օգտագործում են արևի էներգիան կամ ֆիքսում են ածխածինը: Սակայն ի տարբերություն բույսերի, անհայտ են արքեաների անյպիսի տեսակներ, որոնք իրականացնում են երկուսը միաժամանակ: Արեաները բազմանում են [[անսեռ բազմացում|անսեռ եղանակով]]՝ ուղղակի կիսման միջոցով, հատվածներով կամ բողբոջմամբ: Ի տարբերություն բակտերիաների արքեաները [[սպոր]]ներ չի առաջացնում:
@@ Տող 29. / Տող 30. @@
 [[Կատեգորիա:Միկրոկենսաբանություն]]
-[[Կատեգորիա:Պրոկարիոտներ]]
+[[Կատեգորիա:Արքեաներ]]
-[[Կատեգորիա:Էկոլոգիա]]