«Արևածաղիկ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ clean up, փոխարինվեց: : → ։ (11) oգտվելով ԱՎԲ |
չNo edit summary |
||
| Տող 2. | Տող 2. | ||
| name = Արևածաղիկ |
| name = Արևածաղիկ |
||
| image file = A sunflower.jpg |
| image file = A sunflower.jpg |
||
| image title =Արևածաղիկ |
| image title = Արևածաղիկ |
||
| image descr = Արևածաղիկ |
| image descr = Արևածաղիկ |
||
| regnum = Բույսեր |
| regnum = Բույսեր |
||
| phylum = [[Ծածկասերմեր]] |
|||
| classis = [[Երկշաքիլավորներ]] |
|||
| ordo = [[Աստղածաղկավորներ]] |
|||
| familia = [[Բարդածաղկավորներ]] |
|||
| genus = [[Արևածաղիկ]] |
|||
|arm_syn = Արևերթիկ, արևելած ծաղիկ, արևլան |
|||
| ref = |
| ref = |
||
| comment = |
| comment = |
||
| rang = |
| rang = |
||
| |
|latin = Helianthus |
||
| |
|author = [[L.]], 1753 |
||
|typus = [[Արևածաղիկ յուղատու]] (''Helianthus annuus'') |
|||
| syn = |
| syn = |
||
| typus = |
|||
| range map = |
| range map = |
||
| range map caption = |
| range map caption = |
||
| range map width = |
| range map width = |
||
| range legend = |
| range legend = |
||
| |
|wikispecies = Helianthus |
||
| |
|commons = Helianthus |
||
|iucn = |
|||
| itis = |
|||
|itis = 36611 |
|||
| ncbi = |
|||
|ncbi = 4231 |
|||
| eol = |
|||
|eol = 44915 |
|||
| grin = |
|||
|grin = 5474 |
|||
| ipni = |
|||
|ipni = 9250 |
|||
}} |
}} |
||
'''Արևածաղիկ''' ({{lang-lat|Helianthus}}), արևերթիկ, արևելած ծաղիկ, արևլան, [[աստղածաղկազգիներ]]ի ([[բարդածաղկավորներ]]) ընտանիքի միամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Եվրոպացիներն առաջին անգամ այդ բույսը տեսան մեքսիկական պրերիաներում, երբ հայտնագործեցին Ամերիկան։ 400 տարի առաջ նրանք այն բերեցին [[Եվրոպա]] և անվանեցին «արևի ծաղիկ»։ |
|||
==Ձևաբանություն== |
|||
'''Արևածաղիկը''' (արևերթիկ, արևելած ծաղիկ) [[բարդածաղկավորների ընտանիք]]ի միամյա խոտաբույս է։ |
|||
Արմատային համակարգն առանցքային է, հզոր, թափանցում է հողիմեջ մինչև 2,5 մ խոր։ Ցողունը կանգուն է, կոպիտ, անհարթ, թավոտ, ոչ սնամեջ, բարձրությունը՝ 2,5-4,0 մ՛. Տերևները խոշոր են, երկար կոթունով, ձվասրտաձև, սրածայր, ատամնաեգր, ներքևիևները՝ հակադիր, մանր, հաջորդները՝ հերթադիր, ավելի խոշոր։ [[Ծաղկաբույլ]]ը զամբյուղ է՝ միշտ դեպի արևն ուղղված (այստեղից՝ արևածաղիկ անվանումը), զամբյուղի եզրերին մեկ կամ մի քանի շարքով դասավորված են լեզվակավոր ծաղիկները, որոնք զրկված են սեռ. օրգաններից, չեն պըտղաբերում, դեղնաոսկեգույն են, իսկ դեպի կենտրոն՝ խողովակաձև ծաղիկները, երկսեռ են և պտղաբերում են։ Ծաղկում է հուլիս-օգոստոսին։ Պտուղը սերմնապտուղ է, սպիտակ, սև, մոխրագույն, սև՝ սպիտակ շերտերով։ |
|||
| ⚫ | |||
==Կիրառական նշանակություն== |
|||
Լինում է յուղատու (47-50 %), ուտելի և սիլոսային։ Սերմերից ստանում են ձեթ, որն օգտագործում են սննդի (պահածոյի, մարգարինի, հացաթխման, հրուշակեղենի և այլն) արդյունաբերության և օճառի, լաքերի-ներկերի արտադրության մեջ։ Արևածաղկի թափոնները (մղեղ, ցողուն, տերև, զամբյուղի մնացորդներ, սերմի կճեպ) օգտագործում են թուղթ, կաուչուկ, պոտաշ ստանալու համար։ արևածաղկի քուսպը խտացրած լավորակ կեր է։ Արևածաղիկն ունի նաև բուժական նշանակություն, կասեցնում է կարծրախտի երևույթների զարգացումը, բարձրացնում արյունատար անոթների առաձգականությունն ու օրգանիզմի դիմադրողականությունը, կանխում լյարդի ճարպակալումը։ [[Մեղրատու բույսեր|Մեղրատու]] է։ |
|||
==Տարածվածությունը== |
|||
| ⚫ | |||
==Արտաքին հղումներ== |
==Արտաքին հղումներ== |
||
[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=80 Դպրոցական Մեծ Հանրագիտարան, Գիրք I, Արևածաղիկ] |
[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=80 Դպրոցական Մեծ Հանրագիտարան, Գիրք I, Արևածաղիկ] |
||
| Տող 34. | Տող 44. | ||
[[Կատեգորիա:Բարդածաղկավորներ]] |
[[Կատեգորիա:Բարդածաղկավորներ]] |
||
[[Կատեգորիա:Մեղրատու բույսեր]] |
[[Կատեգորիա:Մեղրատու բույսեր]] |
||
[[Կատեգորիա:Դեղաբույսեր]] |
|||
{{ՀԲ}} |
|||
08:14, 7 հունվարի 2014-ի տարբերակ
| Արևածաղիկ | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Helianthus
L., 1753
|
||||||||||||
| Հայերեն տարանուններ | ||||||||||||
Արևերթիկ, արևելած ծաղիկ, արևլան |
||||||||||||
| Տիպիկ ներկայացուցիչներ | ||||||||||||
Արևածաղիկ յուղատու (Helianthus annuus) | ||||||||||||
|
Արևածաղիկ (լատին․՝ Helianthus), արևերթիկ, արևելած ծաղիկ, արևլան, աստղածաղկազգիների (բարդածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Եվրոպացիներն առաջին անգամ այդ բույսը տեսան մեքսիկական պրերիաներում, երբ հայտնագործեցին Ամերիկան։ 400 տարի առաջ նրանք այն բերեցին Եվրոպա և անվանեցին «արևի ծաղիկ»։
Ձևաբանություն
Արմատային համակարգն առանցքային է, հզոր, թափանցում է հողիմեջ մինչև 2,5 մ խոր։ Ցողունը կանգուն է, կոպիտ, անհարթ, թավոտ, ոչ սնամեջ, բարձրությունը՝ 2,5-4,0 մ՛. Տերևները խոշոր են, երկար կոթունով, ձվասրտաձև, սրածայր, ատամնաեգր, ներքևիևները՝ հակադիր, մանր, հաջորդները՝ հերթադիր, ավելի խոշոր։ Ծաղկաբույլը զամբյուղ է՝ միշտ դեպի արևն ուղղված (այստեղից՝ արևածաղիկ անվանումը), զամբյուղի եզրերին մեկ կամ մի քանի շարքով դասավորված են լեզվակավոր ծաղիկները, որոնք զրկված են սեռ. օրգաններից, չեն պըտղաբերում, դեղնաոսկեգույն են, իսկ դեպի կենտրոն՝ խողովակաձև ծաղիկները, երկսեռ են և պտղաբերում են։ Ծաղկում է հուլիս-օգոստոսին։ Պտուղը սերմնապտուղ է, սպիտակ, սև, մոխրագույն, սև՝ սպիտակ շերտերով։
Կիրառական նշանակություն
Լինում է յուղատու (47-50 %), ուտելի և սիլոսային։ Սերմերից ստանում են ձեթ, որն օգտագործում են սննդի (պահածոյի, մարգարինի, հացաթխման, հրուշակեղենի և այլն) արդյունաբերության և օճառի, լաքերի-ներկերի արտադրության մեջ։ Արևածաղկի թափոնները (մղեղ, ցողուն, տերև, զամբյուղի մնացորդներ, սերմի կճեպ) օգտագործում են թուղթ, կաուչուկ, պոտաշ ստանալու համար։ արևածաղկի քուսպը խտացրած լավորակ կեր է։ Արևածաղիկն ունի նաև բուժական նշանակություն, կասեցնում է կարծրախտի երևույթների զարգացումը, բարձրացնում արյունատար անոթների առաձգականությունն ու օրգանիզմի դիմադրողականությունը, կանխում լյարդի ճարպակալումը։ Մեղրատու է։
Տարածվածությունը
Հայտնի է մոտ 50 (այլ տվյալներով՝ 30) տեսակ։ ՀՀ-ում մշակվում է արևածաղիկ յուղատուն (H. annuus)՝ հիմնականում Գեղարքունիքի, Արագածոտնի մարզերում՝ անջրդի պայմաններում՝ որպես սիլոսային մշակաբույս։
Արտաքին հղումներ
Դպրոցական Մեծ Հանրագիտարան, Գիրք I, Արևածաղիկ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|