Սուրբ Հրեշտակապետաց վանք
| Սուրբ Հրեշտակապետաց վանք | |
|---|---|
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | վանք |
| Երկիր |  Ադրբեջան |
| Տեղագրություն | գ. Գառանկեր, Շամխորի շրջան, Ադրբեջան |
| Ներկա վիճակ | 1986 թ. ավերված |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական |
 | |
 | |
Սուրբ Հրեշտակապետաց վանք, միջնադարյան հայկական վանք Արևելյան Հայաստանում, ներկայումս՝ Ադրբեջանական Հանրապետության Շամխորի շրջանի Գառնակեր գյուղի մոտ, Ծաղկոց անապատից վանքից 150 մ դեպի հարավ՝ Շամխոր գետի ձախ ափին[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարի վերջին վանք այցելած եպիսկոպոս Մակար Բարխուտարեանցը վկայում էր, որ դեռևս պահպանվում էին եկեղեցին, կից գավիթը և միաբանության սենյակները.
|
Վանքս ունի նաև քարուկիր գաւիթ, որի մէջ ամփոփուած են ննջեցեալներ։ ...Մենաստանս ունի ինն հին խուցեր, որք ունին նեղ լուսամուտներ և ցած դռներ և մի այգի...[2] | 
|
19-րդ դարավերջին վանք այցելած տեղագիրները նկարագրում են համալիրի անմխիթար, կիսավեր ու անտերունչ վիճակը՝ նշելով, որ վանքը չուներ հողատարածքներ (բացի մի այգուց) և գտնվում էր միայն մի քահանայի հսկողության տակ։
1910 թվականի հունիսի 28-ին կազմված Գանձակի վանական կալվածքների տեղեկագրում նշվում է. «...թթենու և խաղողի այգի՝ տարածութեամբ մոտաւորապէս երեք դեսիատին. տարեկան տալիս է հազիւ քառասուն վեդրոյ գինի։ Այստեղ է լինում վանահայրական պաշտօնով ծերունի Յովհաննէս վարդապետ Բարաղամեանը, որը 106 գրուն անց է կացրել... նա 1882 թւականից նշանակված է եղել վանահայր»։
Կալվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1910 թվականի հունիսի 28-ին կազմված Գանձակի վանական կալվածքների տեղեկագրում նշված է.
|
|
...թթենու և խաղողի այգի՝ տարածութեամբ մոտաւորապէս երեք դեսիատին. տարեկան տալիս է հազիւ քառասուն վեդրոյ գինի։ Այստեղ է լինում վանահայրական պաշտօնով ծերունի Յովհաննէս վարդապետ Բարաղամեանը, որը 106 գրուն անց է կացրել... նա 1882 թւականից նշանակված է եղել վանահայր[3] |
|
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարի վերջին վանք այցելած տեղագիրները նկարագրում են համալիրի անմխիթար, կիսավեր ու անտերունչ վիճակը՝ նշելով, որ վանքը չուներ հողատարածքներ (բացի մի այգուց) և գտնվում էր միայն մի քահանայի հսկողության ներքո[2]։
1984 թվականին ՀՃՈՒԿ-ի մասնագետների այցելության ժամանակ վանքից պահպանվել էր միայն եկեղեցին, այն էլ՝ անմխիթար վիճակում՝ փլուզվելու աստիճանում[1]։
Համաձայն որոշ տեղեկությունների, 1986 թվականին վանքը մասամբ ավերված է եղել։
19-րդ դարավերջին դեռևս պահպանվում էին եկեղեցին, կից գավիթը և միաբանության սենյակները։ 1984 թվականից ի վեր վանքից պահպանվել է միայն եկեղեցին, այն էլ՝ անմխիթար վիճակում՝ փլուզվելու աստիճան։
Վանքը 10,7×8 մետր արտաքին չափերով միանավ բազիլիկ, թաղակապ շենք է՝ արևելքում մեկական ուղղանկյուն հատակագծով, թաղակապ ավանդատներով։ Կառույցի առանձնահատկությունն այն է, որ հյուսիսային ավանդատունն իր ծավալով դուրս է եկել եկեղեցու հիմնակա մակերեսից։ Վանքի միակ մուտքն արևմտյան ճակատից է։ Ներքուստ եղել է սվաղված, որի վրա նկատելի են որմնանկարների հետքեր (հիմնականում խորանի որմերին)։ Կառուցված է անմշակ քարով, կրաշաղախով։ Ընդ որում, շարվածքում օգտագործված են նաև փոքրաչափ գեղաքանդակ խաչքարեր, որոնցից մեկը հարմարեցվել է որպես հարավային պատուհանի շրջանակ։ Նրանից պահպանվել է միայն եզրգոտին։
Վանքի զանգը, որը խորհրդային տարիներին բերվել էր Բարում գյուղի դպրոց և ծառայում էր որպես դպրոցական զանգ, 1980 թվականի հունվարի 20-ին անհայտ անձանց կողմից գողացվել է։
Սահմանախաչ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խիստ արժեքավոր և բացառիկ նշանակություն ունի Ծաղկոց Սուրբ Աստվածածին եկեղեցում գտնվող գեղաքանդակ սահմանախաչը, որը պահպանման նպատակով 1984 թվականին փոխադրվել է փլուզման եթակա Հրեշտակապետաց վանքից։