Սիեստա

Սիեստա (իսպ.՝ Siesta, իսպանական արտասանությունը` [sjesta]), հետճաշյա քուն, որն ընդհանուր սովորություն է մի քանի, հատկապես` շոգ կլիմայով երկրներում։

Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսպանական «սիեստա» (siesta) գոյականը և sestear բայը ծագում են լատիներեն hora sexta (բառացի` «վեցերորդ ժամ», այսինքն` «կեսօր». հռոմեացիների մոտ օրվա առաջին ժամն սկսվում էր լուսաբացին) բառից։ Դա կեսօրից հետո ժամանակահատվածն էր, երբ աշխատավայրում ընդմիջում է արվում` հանգստանալու և ուժերը վերականգնելու համար։

Ժամանակահատված[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունաստան (ամառային սեզոնին)-14:00-15:00 (մինչև 17:00)
Իսպանիա («Մեծ սիեստա»)-13:00-17:00
Իտալիա-13:00-15:00 կամ 16:00^[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խոսքը ոչ միայն իսպանական սովորության, այլ` սնունդ ընդունելուց հետո դեպի մարսողական համակարգ արյան բնական հոսքի մասին է, որը քնկոտություն է առաջացնում։ Պետք է ընդգծել, որ իսպանական ճաշն ավելի հագեցած է, քան եվրոպական այլ երկրներում, որտեղ հագեցած է նախաճաշը։ Անհրաժեշտ է հաշվի առնել նաև բնական կենսաբանական ժամացույցը։ Անկախ ճաշի առկայությունից, ուժերի հետճաշյա անկումը տեղի է ունենում առավոտյան արթնացումից մոտավորապես ութ ժամ անց^[2]։ Մյուս կողմից, Իսպանիայի կողմից գաղութացված արևադարձային երկրներում, ինչպես նաև` Իսպանիայի` Եվրոպայի հարավում գտնվող հատվածում այդ ժամերն օրվա ամենաշոգ ժամերն են։

Գիտական ուսումնասիրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բժիշկ Էդուարդո Էստիվիլը պնդում է. «Մինչև հինգ տարեկան երեխաների համար այն ուղղակի անհրաժեշտ է, իսկ մեծահասակներին ցերեկային քունը խորհուրդ է տրվում, սակայն այն պետք է կարճ լինի, ոչ ավելի, քան 30 րոպե»։ Խնդիրն այն է, որ այն երկրներում, որտեղ տարածված է սիեստան, ճաշի ընդմիջումը գերազանցում է այս ժամանակը։ Սա ցույց է տալիս^[3], որ 30 րոպեից ոչ երկար տևող սիեստան (ավելի երկար տևող ցերեկային քունը կարող է խախտել կենսաբանական ժամացույցն ու գիշերային անքնության պատճառ դառնալ) լավացնում է առողջական վիճակն ընդհանուր առմամբ և արյան շրջանառությունը մասնավորապես։ Բացի դրանից, այն լավացնում է հիշողությունն ու սովորելու գործընթացը, երկարացնում է աշխատունակությունն ու ստիպում է օրգանիզմին առույգ մնալ մինչև երեկո` չնայած կուտակված հոգնածությանը^[4]։ 20-րդ դարի իսպանացի ամենահայտնի գրողներից մեկը, Նոբելյան մրցանակակիր Կամիլո Խոսե Սելան իրեն հատուկ սարկազմով գրել է այս մաքուր իսպանական սովորույթի մասին, ինչպես նաև` վայելել է այն։ Այս վիպասանն ասել է սիեստայի մասին, որ այն պետք է իրականացնել «գիշերազգեստով ու աղոթքով»։ Ինչպես պնդում են հույն գիտնականները, կարճաժամկետ քունը նվազեցնում է սրտանոթային հիվանդություններից մահացությունների թիվը, հատկապես` երիտասարդ տղամարդկանց շրջանում^[5]։

Սիեստայի առաջնություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականի հոկտեմբերի 14-23-ը մադրիդյան Կարաբանչել թաղամասում գտնվող «Իսլասուլ» (Islazul) առևտրի կենտրոնում անց է կացվել Իսպանիայի առաջին սիեստայի առաջնությունը (I Campeonato Nacional de Siesta): Առաջնության անցկացման նախաձեռնողն էր Սիեստայի ընկերների ազգային ասոցիացիա հասարակական կազմակերպությունը (Asociación Nacional de Amigos de la Siesta), որը զբաղվում է իսպանական հետճաշյա քնի ավանդույթի քարոզչությամբ։ Առաջնությանը մասնակցել է 360 մարդ։ Հաղթող է ճանաչվել 62-ամյա էկվադորցի Պեդրո Սորիա Լոպեսը (Pedro Soria López), ով հավաքել է առավելագույն միավորներ։ Մրցավարները հաշվի են առնելու քուն մտնելու արագությունը, քնի տևողությունը մարդաշատ ու աղմկոտ վայրում, քնողի յուրահատուկ կամ դիտարժան դիրքերը, խռմփոցի առկայությունն ու բարձրությունը։ «Սիեստայի արքան» քնել է 17 րոպե` նախատեսված 20 րոպեից, նրա խռմփոցի բարձրությունը հասել է 70 դեցիբելի։ Հաղթողն ստացել է 1.000 եվրո պարգև։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Анна Добрюха (2010 թ․ հուլիսի 12). «На юге Европы дневная сиеста - давняя традиция». KP.RU - сайт «Комсомольской правды» (ռուսերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.
↑ Ebert, D., K.P. Ebmeier, T. Rechlin, and W.P. Kaschka, "Biological Rhythms and Behavior", Advances in Biological Psychiatry. ISSN 0378-7354
↑ Siestas slow heart disease and prolong life // Neurology update, 20 February 2007(չաշխատող հղում)
↑ ABC. «Los beneficios de una siesta de 26 minutos». ABC.es (իսպաներեն). Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.
↑ «Сиеста "помогает избежать инфаркта"» (բրիտանական անգլերեն). 2007 թ․ փետրվարի 13. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ebert, D., K.P. Ebmeier, T. Rechlin, and W.P. Kaschka, «Biological Rhythms and Behavior», Advances in Biological Psychiatry. ISSN 0378-7354

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիեստա» հոդվածին։

[1] Анна Добрюха (2010 թ․ հուլիսի 12). «На юге Европы дневная сиеста - давняя традиция». KP.RU - сайт «Комсомольской правды» (ռուսերեն). Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.

[2] Ebert, D., K.P. Ebmeier, T. Rechlin, and W.P. Kaschka, "Biological Rhythms and Behavior", Advances in Biological Psychiatry. ISSN 0378-7354

[3] Siestas slow heart disease and prolong life // Neurology update, 20 February 2007(չաշխատող հղում)

[4] ABC. «Los beneficios de una siesta de 26 minutos». ABC.es (իսպաներեն). Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.

[5] «Сиеста "помогает избежать инфаркта"» (բրիտանական անգլերեն). 2007 թ․ փետրվարի 13. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]