Սիայի
 |
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
| Սիայի | |
|---|---|
| Ծնվել է | ենթդ․ 1835 |
| Մահացել է | մայիսի 19, 1903 |
| Մասնագիտություն | աշուղ |
Սիայի (Սիայի Ղազար Կարապետյան, անվանել են՝ Ղարա-Ղազար, ծննդյան թիվը հայտնի չէ - վախճանվել է 1903 թվականի մայիսի 19-ին), աշուղ, 19-րդ դարի վերջերի 20-րդ դարի սկզրների Ջավախքի աշուղներից[1]։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշուղի նախնիները գաղթել են Էրզրումից՝ 1830 թվականին, ժամանակակիցների վկայությամբ պետք է, որ նա ծնված լինի 1835 թվականին։ Սիայու մոտ աշուղական արվեստ են սովորել Ջիվանին, Թիֆիլին, Մաթոսը և ուրիշներ։
Սիային ապրել է Կարզախում, որը Ախալքալաքի գավառի մեծ գյուղերից էր, ուր հաճախում էին հայ, վրացի, թուրք և այլ ազգի շատ աշուղներ, ելույթներ էին ունենում շփվում տեղի աշուղների հետ։
Աշուղ Սիային հիմնականում ստեղծագործել ու երգել է թուրքերեն լեզվով, հենց այդ պատճառով էլ աշուղական գրականություն մեջ նրա մասին քիչ տեղեկություններ կան։ Գ. Լևոնյանի ջանքերով Սիայու միակ երգը` «Մարինան» տեղ է գտել 1937 թվականին հրատարակած «Հայ աշուղներ» ժողովածուում[2]։ Սիայու մասին գոյություն են ունեցել թյուր կարծերներ, իբր նա սեփական ստեղծագործություններ չի ունեցել, այլ միայն կատարել է նշանավոր աշուղների հորինած երգերն ու հեքիաթները։ Աշուղը ինքն է վկայում, որ ունեցել է շատ երգեր ու հեքիաթներ.
|
Սիային եմ հազար ու մի ցավ կրած, Ունեմ շատ հեքիաթներ, երգեր հորինած… | 
|
Սիայու «Օձ քաղաքը» հեքիաթը իր ժամանակին մեծ ընդունելության է արժանացել Ջավախքում։ Բռնակալ բեկը գերված հայ աղջկան ստիպում է գավերը գինի լցնել և հաճույք պատճառել իրեն։ Աղջիկը վշտացած երգում է.
|
|
Մանուշակն եմ, գինի կածեմ գավերը, Ոտքի ելան, խոսան սրտիս լարերը, Ես չեմ տանի օտարների ցավերը, Յարից եկած խոցն ու բnրը շատ լավ են։ |
|
Սիային երգերի ու հեքիաթների լավագույն կատարող է եղել։ Ելույթների ժամանակ աչքի էր ընկնում հանպատրաստից երգեր հորինելով։ Աշուղը եղել է խստաբարո, պահանջկոտ իր նկատմամբ, իր աշակերտների ու ունկնդիրների նկատմամբ։ Նրան լսում էին քար լռությամբ։ Իր վարպետին լավ է բնութագրել աշուղ Թիֆիլին՝ «Դու իմ անմահ վարպետ, անպարտ Սիայի»։ Բազմաթիվ մրցույթների ժամանակ նա շարունակ հաղթող է դուրս եկել։ Սիայու երգերի մեջ մեծ տեղ են գրավել սիրային խաղերը։
Աշուղը շրջագայել է, եղել է գավառի մեծ գյուղերում, Ալեքսանդրապոլում։ Շրջագայելիս իր հետ տանրել է աշակերտներից մեկին, ավելի հաճախ Ջիվանին, ով մի անգամ Խերթվիսում մրցույթի ժամանակ իր վարպետին դուրս է բերում ծանր կացությունից։
Սիային ունեցել է իր երգերի դավթարը։ Հարազատների (Շեկո, Արտավազդ Կարապետյաններ, Գասպար Բանգոյան) վկայությամբ հուղարկավորության ժամանակ դավթարը և սազը աշուղի դիակի հետ միասին թաղել են։
Սիային հայ ժողովրդի փրկությունը կապել է ռուս ժողովրդի ազատագրական շարժման հետ՝ ասելով՝
|
|
Ռուսաստանում ազնիվ մի մարդկություն կա, Արդարության համար վաղ, թե ուշ կգա։ |
|
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Դ.Վ Բագրատունի, «Ջավախքի Գուսաննորի երգեր», Թբիլիսի 1987, էջ 48-51
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Songbook of Javakhk | Articles | Siayi». javakhkmusic.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 5-ին.
- ↑ «Songbook of Javakhk | Articles | Siayi». javakhkmusic.com (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 5-ին.