Սերովբե Տերվիշյան
| Սերովբե Տերվիշյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | հունվարի 10, 1846 |
| Ծննդավայր | Կոստանդնուպոլիս |
| Մահացել է | հունվարի 1, 1892 (45 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Կոստանդնուպոլիս |
| Մասնագիտություն | լեզվաբան |
Սերովբե Տերվիշյան (հունվարի 10, 1846, Կոստանդնուպոլիս - հունվարի 1, 1892, Կոստանդնուպոլիս), հայ լեզվաբան, հնդեվրոպաբան։ Վիեննայի Մխիթարյան միաբանության անդամ (1864 թվականից), վարդապետ (1866 թվականից)։
1870 թվականին լույս է տեսել Տերվիշյանի «էոմրի էվլիա» («Սրբերի վարքը», հատոր 2, 1870) հայատառ թուրք, գիրքը, 1872 թ.՝ Ս. Հուստինոսի «Պատասխանատուութիւնք առաջին եւ երկրորդ եւ պատմութիւն նորին վկայութեան»՝ գրաբար թարգմանությամբ։ Սակայն շուտով թողել է կրոնաբարոյական գրականության ասպարեզը և զբաղվել լեզվաբանությամբ, սովորել մի շարք հին ու նոր լեզուներ (հունարեն, լատիներեն, գերմաներեն, սանսկրիտերեն, պահլավերեն, և այլն)։ «Հին հայերենի ք-ն» (1877, գերմաներեն) աշխատության մեջ Տերվիշյանը դիտարկել է հայերենի «ք» հնչյունն ունեցող բառերը և փորձել է բացահայտել այդ հնչյունի համապատասխանություններն այլ լեզուների համարժեք տարրերի (միավորների) հետ։ 1885 թ. լույս է տեսել նրա «Հնդեւրոպական նախալեզու» հատորը, որն ամփոփում է հնդեվրոպաբանության առավել կարևոր նվաճումները, հանգամանորեն պարզաբանում նախալեզվի հետ կապված հարցերը, անդրադառնում հնդեվրոպական հին քաղաքակրթության պատմությանը, ինչպես նաև հնդեվրոպական լեզվաբանության անցած ուղուն։ 1887 թ. Կոստանդնուպոլսում հիմնել և խմբագրել է հայերեն առաջին լեզվաբանական հանդեսը՝ «Լեզու» (1887-1888)։ Ըստ Տերվիշյանի, հնդեվրոպական նախալեզուն մարդկային նախաստեղծ լեզուն չէ, իսկ մարդկային լեզուն մենակունք չէ այն հասարակական է, հատուկ՝ բանական էակներին. կենդանական լեզու չկա։ Այս կապակցությամբ նա ընդգծում է լեզվի և մտածողության սերտ կապը։ Հնդեվրոպական լեզուներից ոչ մեկը (այդ թվում նաև սանսկրիտը), ըստ Տերվիշյանի, նախամայր լեզու չէ։ Հայերենի ցեղակցության խնդրում իրեն, տեսությանը տուրք չտալով հանդերձ՝ նա որոշակի դիրքավորում չի ցուցաբերել։ Կատարել է հայերեն բառերի մի շարք ճիշտ ստուգաբանություններ, անդրադարձել Պերսոպոլսի սեպագիր արձանագրությունների պատմությանն ու լեզվին («Պերսեպոլսոյ սեպագիրք», Հանդէս ամսօրեայ, 1887-1889)։ Գրել է նաև «Այրի մայրն ու միամօր որդեակը» (1871) ողբերգությունը[1]։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Աղայան Է., Հայ լեզվաբանության պատմություն, հատոր 1, Ե., 1958:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, գլխավոր խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2007։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 687)։ 
|