Ռիտայի դաստիարակությունը (ֆիլմ)
| Հիման վրա | Educating Rita  | |
|---|---|---|
| Ժանր | հումորային դրամա, կինոկատակերգություն, դրամա | |
| Ծագման երկիր | Միացյալ Թագավորություն | |
| Աշխատանքի բնօրինակ լեզուն | անգլերեն | |
| Թողարկման ամսաթիվ | 1983, 4 Մայիսի 1984 | |
| Ռեժիսոր | Լյուիս Գիլբերթ | |
| Սցենարի հեղինակ | Willy Russell | |
| Դերերում | Մայքլ Քեյն, Ջուլի Ուոլթերս, Մայքլ Ուիլյամս, Մորին Լիփման, Գոդֆրի Քուիգլի | |
| Կոմպոզիտոր | David Hentschel | |
| Պրոդյուսեր | Լյուիս Գիլբերթ | |
| Բաշխիչ ընկերություն | Columbia Pictures, Նեթֆլիքս | |
| Տեսարան | Լիվերպուլ | |
| Տևողություն | 110±0 րոպե | |
| Գույն | գունավոր | |
| Review score | 80%, 7.1/10, 54/100 | |
| Պարգևներ | ԱՄՆ Կինոքննադատների ազգային խորհուրդ. Ֆիլմերի տասնյակը | |
| Առաջադրում | Օսկար լավագույն դերասանի համար, Օսկար լավագույն դերասանուհու համար, Օսկար մրցանակ լավագույն ադապտացված սցենարի համար | |
| Ստեղծագործության տարածում | video on demand | |
| CNC film rating (France) | առանց տարիքային սահմանափակման | |
| FSK film rating | FSK 12 | |
| Assessment | Բեքդելի թեստ | |
| Medierådet rating | Suitable for a general audience | |
| IMDb identifier | tt0085478 | |
«Ռիտայի դաստիարակությունը» (անգլ.՝ Educating Rita), 1983 թվականին նկարահանված բրիտանական կատակերգական, դրամատիկական ֆիլմ։ «Ռիտայի դաստիարակությունը» ֆիլմի ռեժիսորն է Լյուիս Գիլբերտը։ Ֆիլմը նկարահանվել է Ուիլի Ռասելի սցենարով և հիմնված է իր իսկ 1980 թվականի պիեսի վրա։ Ֆիլմում նկարահանվել են Մայքլ Քեյնը, Ջուլի Ուոլթերսը, Մայքլ Ուիլյամսը և Մորին Լիպմանը։ Ֆիլմը արժանացել է բազմաթիվ գլխավոր մրցանակների՝ լավագույն տղամարդու և կնոջ դերի համար և առաջադրվել է երեք օսկարի։ Քեյնը և Ուոլթերսը, լավագույն տղամարդու և լավագույն կնոջ դերերի համար, ստացել են Ոսկե գլոբուս մրցանակներ։ Բրիտանական կինեմատոգրաֆիայի ինստիտուտը «Ռիտայի դաստիարակությունը» ֆիլմն անվանել է 20-րդ դարի 84-րդ մեծագույն բրիտանական ֆիլմը[1]։
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սյուզանը (որի անունն ի սկզբանե եղել է Ռիտա), 26-ամյա բանվոր դասակարգի վարսահարդար, դժգոհ է իր աշխատանքի և սոցիալական կյանքի առօրյայից։ Սյուզանը չի ցանկանում երեխա ունենալ՝ վախենալով, որ դա իրեն կապելու է նույն միապաղաղ կյանքի առօրյայի հետ։ Սյուզանը ցանկանում է դուրս գալ ինչ-որ տեղ՝ առանց հստակ իմանալու, թե ուր։ Սյուզանը, գրանցվելով և մասնակցելով համալսարանական գրականության բաց դասընթացներին, ձգտում է ինքնակատարելագործման։
Սյուզանի ուսուցիչ՝ Բաց համալսարանի դասախոս Ֆրենկ Բրայանտը, վաղուց բացահայտ կախվածություն ունի ալկոհոլից և ինքն իրեն անվանում է «սարսափելի ուսուցիչ»։ Բրայանտի կիրքը գրականության հանդեպ վերածնվեց Ռիտայի շնորհիվ, որի տեխնիկական կարողությունները սահմանափակ են այս ոլորտում կրթության բացակայության պատճառով։ Ռիտայի ոգևորությունը Ֆրենկը թարմացնող է համարում։ Սկզբում Ֆրենկը կասկածում էր Ռիտայի՝ ուսանողական մշակույթին հարմարվելու ունակությանը, բայց տպավորված էր նրա էներգիայով և լրջությամբ և ստիպված էր վերանայել իր տեսակետներն ու կյանքի դիրքը; Սյուզանը կարծում է, որ Ֆրենկի խնամակալությունը դռներ է բացում բոհեմական ապրելակերպի համար և վստահություն է ձեռք բերում։
Դառնությունն ու ցինիզմը վերադառնում են Ֆրենկին, երբ նա նկատում է, որ Սյուզանը սկսում է ընդունել համալսարանական մշակույթի պահանջները, որոնք նա արհամարհում է։ Սյուզանը հիասթափվում է ինքնասպանության փորձ կատարած ընկերուհուց և գիտակցում է, որ իր նոր սոցիալական խորշը լի է նույն անազնվությամբ և մակերեսայնությամբ, որից նա նախկինում փորձում էր փախչել։ Ֆիլմն ավարտվում է նրանով, որ Ֆրենկը, շաբաթ օրը Ռիտային Ավստրալիա ուղարկվելով, ողջունում է փոփոխության հնարավորությունները։
Դերերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մայքլ Քեյն՝ դոկտոր Ֆրենկ Բրայանտի դերում,
- Ջուլի Ուոլթերս՝ Սյուզան Ռիտա Ուայթի դերում,
- Մայքլ Ուիլյամս՝ Բրայանի դերում,
- Դիրբհլա Մոլլոյ՝ Էլեյնի դերում,
- Ջանան Քրոուլին՝ Ջուլիայի դերում, Ֆրենկի ընկերուհին է,
- Մալքոլմ Դուգլասը՝ Դենի Ուայթի դերում, Ռիտայի ամուսինը,
- Գոդֆրի Քվիգլի՝ Ռիտայի հոր դերում,
- Պատրիսիա Ջեֆարեսը ՝ Ռիտայի մոր դերում,
- Մեյվ Ջերմեյնը՝ որպես Սանդրա, Ռիտայի քույր,
- Մորին Լիպման՝ Ռիտայի սենյակակից Թրիշի դերում,
- Ջերի Սալիվանը որպես անվտանգության սպա,
- Փեթ Դեյլին որպես գանձապահ,
- Քիմ Ֆորչունը՝ Քոլինզի դերում,
- * Ֆիլիպ Հերդ Վուդը՝ վագրի դերում,
- Հիլարի Ռեյնոլդսը՝ Լեսլիի դերում,
- Ջեք Ուոլշը՝ որպես Փրայս,
- Քրիստոֆեր Կասոն՝ պրոֆեսորի դերում,
- Գաբրիել Ռեյդի՝ Բարբարայի դերում,
- Դե Նիլոնը՝ դիտորդի դերում,
- Մարի Կոնմի՝ վարսավիրանոցի հաճախորդի դերում,
- Օլիվեր Մագուայրը որպես ուսուցիչ,
- Ալան Սթենֆորդ՝ որպես Բիստրո մենեջեր։
Արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լյուիս Գիլբերտն ասում է, որ ֆիլմի համար ֆինանսավորումը դժվար էր հավաքել։ Կոլումբիան ցանկանում էր, որ ես, Ռիտայի դերի համար, հրավիրեմ Դոլի Պարթոնին[2]։ Ջուլի Ուոլթերսն իր դեբյուտային լիամետրաժ ֆիլմում կրկնել է իր դերը թատերական գործունեության մեջ։
Ֆիլմի գործողությունները տեղի են ունենում անգլիական անանուն համալսարանում և նավահանգստային քաղաքում։ Բանվոր դասակարգի հերոսների մեծ մասը խոսում է շոտլանդական առոգանությամբ։ Այնուամենայնիվ, ֆիլմն ամբողջությամբ նկարահանվել է Դուբլինում և նրա շրջակայքում, որտեղ փոքր ճշգրտումներ են կատարվել ՝ տպավորություն ստեղծելու համար, որ քաղաքը գտնվում է Մեծ Բրիտանիայում։ Օրինակ՝ մի քանի փողոցային տեսարաններում հայտնվում են բրիտանական կարմիր հեռախոսային տաղավարներ։ Դուբլինի Երրորդության քոլեջը օգտագործվում է որպես համալսարանի ուսումնական հաստատություն, իսկ Բելֆիլդի Դուբլինի համալսարանական քոլեջը օգտագործվում է Ռիտայի ամառային դպրոցի համար։ Այն տարածքները, որոնք Բրայանտը օգտագործում էր որպես իր աշխատասենյակ և ուսումնական սենյակ, պատկանում էին համապատասխանաբար քոլեջի ընկերությանը և համալսարանի փիլիսոփայական ընկերությանը.և չնայած շենքը զգալիորեն թարմացվել էր, բեմադրիչները որոշեցին թողնել Դուգլաս Հայդի և Իսահակ Բաթի դիմանկարները, ինչպես նաև հանձնաժողովի անդամների լուսանկարները և Ջոն Պենտլենդ Մահաֆիի կիսանդրին։ Դուբլինի 2-րդ Հոգան պողոտայի թիվ 8 տունը, ֆիլմում օգտագործվել է Ռիտայի տան տակ, իսկ Բոլսբրիջի Բուրլինգթոն ճանապարհի տունը ֆիլմում օգտագործվել է Բրայանտի տան տակ։ Այն տեսարանը, երբ Ռիտան հանդիպում է իր նախկին Դենիին և նրա նոր կնոջը, նկարահանվել է Ռինգսենդի թաղամասում։ Ֆրանսիայում տեսարանը նկարահանվել է Կիլդեր կոմսության Մեյնուտ քաղաքում, օգտագործվել են նաև Պիեր երկաթուղային կայարանը և Դուբլինի օդանավակայանը։ Փաբի տեսարանը նկարահանվել է Դուբլինի Դամ դատարանում գտնվող «եղնիկի գլուխը» ֆիլմում։ Այնուամենայնիվ, փաբը, որտեղ Ռիտան մտնում է,Դամի պանդոկն է։ Նկարահանումները տեղի են ունեցել նաև Սթոունբեթերում, իսկ հարսանիքի տեսարանի համար օգտագործվել է Օգրիմ փողոցի եկեղեցին։ Սթենհոփ փողոցի դպրոցը օգտագործվել է որպես արտադրական բազա[3]։
Պրեմիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիլմի պրեմիերան տեղի ունեցավ Լոնդոնի Լեսթեր հրապարակի թատրոնում 1983 թվականի մայիսի 3-ին, որին ներկա էր Էդինբուրգի դուքս արքայազն Ֆիլիպը, ով ներկա էր որպես ազգային խաղահրապարակների ասոցիացիայի նախագահ[4]։ Ֆիլմի պրեմիերան տեղի ունեցավ հաջորդ օրը Լոնդոնի Հայմարկետ քաղաքում գտնվող կինոթատրոններում[5]։ Լոնդոնի կինովարձույթում ֆիլմը զբաղեցրել է երրորդ տեղը՝ զիջելով «Թութսիի ընտրությանը» և «Սոֆիին»[6]։
Ընդունելություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քննադատական պատասխան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բազմազանություն ամսագիրը 1982 թվականի դեկտեմբերին գովաբանեց Ռիտա Ուոլթերսի մեկնաբանությունը որպես« խելացի, աշխարհիկ, բարի և ողջախոհ»։ Ռիտան, - ասվում է գրախոսության մեջ, - ճիշտ հակառակն է հումորի զգացումից զուրկ, ձանձրալի և լճացած ակադեմիական աշխարհին, որի մեջ նա այդքան ձգտում է թափանցել։ Ջուլի Ուոլթերսը կատակերգության և պաթոսի ճիշտ խառնուրդ է բերում նրան[7]։
Բրիտանական Կայսրության ամսագրի համար ֆիլմը գրախոսող Յան Նաթանը այն անվանել է «Գոհար» և նրան հինգ հնարավոր աստղերից չորս աստղ է տվել։ Նա նկարագրում է Ռիտա Ուոլթերսի հոյակապ հարուստ մեկնաբանությունը "շև բնութագրում է նրա արձագանքը անգլիական գրականության ավանդույթներին, քանի որ այն կրում է իսկական ինտելեկտի ցնցող փայլը, որը ոչնչացնում է անհոգ հավակնոտությունը։ Ուոլթերսի և Քեյնի մասին Նաթանն այսպես է ասում. -Նրանք սիրո պատմության մեջ գեղեցիկ տարօրինակ զույգ են կազմում։ Այս գրախոսը նկարագրում է ռեժիսորի աշխատանքը որպես արդյունավետ և, ի վերջո, լավատեսական։ Ֆիլմի մասին նշում է, որ դրամատուրգի զայրացած ուղերձը, որ մարդիկ ընկնում են իրենց շրջապատի ծուղակը, այլ ոչ թե իրենց կարողությունները, մեղմվում է Ֆրենկի և Ռիտայի վերջնական բաժանման քաղցրությամբ։ Ֆիլմի Նաթանի դատավճիռը մեկն է, վնասակար, փայլուն հատկություններից, որոնք թեև խորը չեն թափանցում, այնուամենայնիվ թարմացնում են[8]։
Նյու Յորք Թայմզ խմբագրությունից Ջանեթ Մասլինը ֆիլմն անվանել է ինտելեկտուալ հավակնոտության և գեղեցիկ ակնհայտ հումորի ծիծաղելի խառնուրդ և գրականության կատարյալ ներկայացում յուրաքանչյուրի համար, ով չէր համարձակվում երազել իրականում գրքեր կարդալու մասին։ Ջանեթ Մասլինը գրել է, որ ըստ էության երկու կերպարներից բաղկացած պիեսը բացահայտվել է այն աստիճանի, որ այն ներառում է բազմաթիվ հարմարեցումներ և երկրորդական կերպարներ, բայց դա երբեք իրատեսական չի լինի[9]։
կինոքննադատ Ռոջեր Էբերտը ֆիլմին չորս աստղ է տվել՝ ֆիլմը անվանելով հարաբերությունների բանաձևի հարկադիր երթ։ Նա ասաց, որ Ռասելի ադապտացիան ավելացրեց սիրուհիներին, գործընկերներին, ամուսիններին, ամուսնու հարազատներին, ուսանողներին և դասախոսական հանձնաժողովին։ Այդ ամենը ավելորդ է, - ասաց դրամատուրգ-սցենարիստը, սկսելով իդեալիստական, արհամարհական գաղափարով, այնուհետև ցինիկորեն փորձելով ընդլայնել ֆիլմի գրավչությունը[10]։
Լուսավոր Ռիտայի վարկանիշը 82% է[11]։
Հետահայաց գնահատականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1999 թվականին ֆիլմը ընդգրկվել է բրիտանական լավագույն 100 ֆիլմերի շարքում։
2007 թվականին «Դետեկտիվը » գովազդելիս Քեյնը ««Ռիտայի դաստիարակությունը»» ֆիլմն անվանեց վերջին լավ գործը, որը նա նկարահանել էր նախքան մտավոր գործունեությունից հեռանալը[12]։
Տնային մեդիա սարքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիլմը թողարկվել է Մեծ Բրիտանիայում և ԱՄՆ-ում։ ԻՏՎ ստուդիան, որպես 25-ամյա հոբելյանական հրատարակություն, 2008 թվականին Մեծ Բրիտանիայում թողարկել է Բլու-Ռեյ ֆիլմը, թողարկման քսանհինգ ամյակը նշելու համար։ Այս հրատարակությունը դադարեցվեց, բայց 2018-ի մայիսին ԻՏՎ ստուդիան կրկին թողարկեց Բլու-Ռեյ ֆիլմը ֆիլմը։
Առաջարկվող վերափոխում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2002 թվականի նոյեմբերին 82-ամյա ռեժիսոր Լյուիս Գիլբերտը հրապարակեց իր ֆիլմի ստեղծման պլանները՝ սևամորթ դերասանական կազմով, որում կարող էին ընդգրկվել Հոլլի Բերին և Դենզել Վաշինգտոնը, իսկ հիմնական ֆիլմի նկարահանումները պետք է սկսվեին 2003 թվականին[13]։ Լյուիս Գիլբերտի նախագիծը չկայացավ, և Գիլբերտի վերջին ֆիլմը «Գնալուց առաջ»ն էր (2003)։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ British Film Institute - Top 100 British Films (1999). Retrieved 27 October 2017
- ↑ «Of human Bondage». The Guardian. 2000 թ․ մարտի 9.
- ↑ «Educating Rita film locations». Reelstreets.com. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
- ↑ «Court circular». The Times. 1983 թ․ մայիսի 4. էջ 16.
- ↑ «Educating Rita (advertisement)». The Times. 1983 թ․ մայիսի 4. էջ 3.
- ↑ «Top films». The Times. 1983 թ․ մայիսի 13. էջ 28.
- ↑ «Educating Rita (UK)». Variety. 1982 թ․ դեկտեմբերի 31. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 19-ին.
- ↑ Nathan, Ian (2000 թ․ հունվարի 1). «Educating Rita». Empire. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 2-ին.
- ↑ Maslin, Janet (1983 թ․ սեպտեմբերի 21). «Educating Rita (1983)». The New York Times. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 7-ին.
- ↑ Ebert, Roger (1983 թ․ հոկտեմբերի 28). «Educating Rita». Chicago Sun-Times. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 21-ին.
- ↑ «Educating Rita». Rotten Tomatoes.
- ↑ «Sleuth – Sir Michael Caine interview». IndieLondon.co.uk. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 7-ին.
- ↑ «In brief: Black cast for Educating Rita remake». The Guardian. 2002 թ․ նոյեմբերի 15. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 7-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Educating Rita at BFI Screenonline
- Educating Rita(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում
- «Educating Rita»(անգլ.) ֆիլմը Allmovie կայքում:
- Educating Rita(անգլ.) ֆիլմը Rotten Tomatoes կայքում
- «Ռիտայի դաստիարակությունը (ֆիլմ)»(անգլ.) ֆիլմը Metacritic կայքում:
- Educating Rita at Shot at Trinity (database of films shot at Trinity College Dublin)