Ուրոբորոս
Ուրոբորոս կամ օրոբորոս (հին հունարեն՝ οὐροβόρος ὄφις «իր պոչը կծող օձը»), հնագույն խորհրդանիշ, որը պատկերում է իր պոչը ուտող օձ կամ վիշապ։
Ուրոբորոսը սովորաբար խորհրդանշում է ինքնազարգացումը, ինքնավերլուծությունը կամ փուլայնությունը[2], մեկը, որ ինքնաստեղծում է ինքն իրեն, հավերժական վերադարձը և այլ բաներ, որոնցից է օրինակ՝ փյունիկը, որը ապրում է փուլերով՝ ավարտից հետո սկսում է նոր սկիզբ։ Ուրոբորnսի խորհրդանիշը առաջին անգամ առաջացել է Հին Եգիպտոսում և ընդգրկված է եղել կրոնական և դիցաբանական խորհրդանշային համակարգում, ինչպես նաև հաճախ օգտագործվել է ալքիմիական պատկերներում, որտեղ խորհրդանշել է ալքիմիկոսի աշխատանքի ցիկլային բնույթը։ Այն հաճախ կապվել է նաև գնոստիցիզմի և հերմենտիցիզմի հետ։
Կարլ Յունգը ուրոբորոսը նկարագրում է որպես մարդու հոգեկանի համար կարևոր արքետիպ[3]։ Յունգյան հոգեբան Էրիխ Նոյմանը այն նկարագրում է որպես նախաէգոյի սկզբնական ձև, որը պատկերում է մարդկության և երեխայի չտարբերակված պատանեկությունը[4]։
Ծագումնաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հին հունարեն անվան ամբողջական ձևը οὐροβόρος ὄφις է, որտեղ ὄφις (óphis)-ը իր մեջ պարունակում է «օձ» նշանակությունը։ οὐρο-βόρος (ouro-bóros «պոչը ուտող»), բառը կազմված է οὐρά (ourá, «պոճ») և -βόρος (-bóros, «ուտող, կուլ տվող») արմատներից, βιβρώσκω (bibrṓskō, «ուտել»)) բայի ներկա դերբայն է:
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին անգամ ուրոբորոսի նախշը հայտնվել է հին եգիպտական «Անդրաշխարհի խորհրդավոր գրքում», որը հին եգիպտական թաղման տեքստ է գտված KV62-ում՝ Թութանհամոնի դամբարանում (մ.թ.ա. 14-րդ դար)։ Այստեղ երկու օձեր իրենց բերաններում բռնած էին իրենց պոչերը, որը կարող է կապված լինել Ռա-Օսիրիսի հետ։ Երկու օձերն էլ Մեհեն աստվածության դրսևորումներն են, որը այլ թաղման տեքստերում պաշտպանում է Ռա աստծուն իր անդրաշխարհի ճանապարհորդություններում։ Ամբողջ պատկերը խորհրդանշում է ժամանակների սկիզբն ու ավարտը[5]։
Ուրոբորոսը հայտնվում է նաև այլ եգիպտական աղբյուրներում՝ խորհրդանշելով կարգավորված աշխարհը շրջապատող անձև անկարգավորությունը և աշխարհի պարբերական վերածնունդը[6]։ Եգիպտոսում այս սիմվոլը պահպանվում է մինչև Հռոմեական կայսրության ժամանակները՝ հաճախ հայտնվելով մոգական թալիսմանների վրա և այլ մոգական պարագաներում[7]:
Ալքիմիայում ուրոբորսը խորհրդանիշ է, կնիք։
Ժամանակակից հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Յունգի հոգեբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շվեյցարացի հոգեբան Կարլ Յունգը ուրոբորոսը տեսնում է որպես արքետիպ և ալքիմիայի հիմնական մանդալա։ Յունգը նաև բնութագրում է ուրոբորոսի և ալքիմիայի կապը[8]։
Ալքիմիկոսները, ովքեր իրենց ձևով ավելի շատ գիտեին անհատականացման գործընթացի էության մասին, քան մենք՝ ժամանակակիցներս, այս պարադոքսն արտահայտեցին Ուրոբորոսի՝ իր պոչը ուտող օձի խորհրդանիշի միջոցով: Ասում են, որ Ուրոբորոսն ունի անսահմանության կամ ամբողջականության նշանակություն: Ուրոբորոսի դարավոր կերպարում թաքնված է ինքդ քեզ խժռելու և շրջանառության գործընթացի վերածելու միտքը, քանի որ ավելի խորաթափանց ալքիմիկոսների համար պարզ էր, որ արվեստի պրիմամա նյութը հենց մարդն էր: Ուրոբորոսը դրամատիկ խորհրդանիշ է հակառակի, այսինքն՝ ստվերի ինտեգրման և յուրացման համար: Այս «հետադարձ կապի» գործընթացը միևնույն ժամանակ անմահության խորհրդանիշն է, քանի որ Ուրոբորոսի մասին ասվում է, որ նա սպանում է իրեն և կյանքի է բերում, բեղմնավորում և ինքն իրեն ծնում: Նա խորհրդանշում է Մեկին, ով ելնում է հակադրությունների բախումից, և նա, հետևաբար, կազմում է այն պրիմամա մատերիաի գաղտնիքը, որը… անկասկած բխում է մարդու անգիտակիցությունից:
Յունգյան հոգեբան Էրիխ Նոյմանը գրում է դրա մասին որպես նախաէգոյի «արշալույս վիճակի» ներկայացում, որը պատկերում է ինչպես մարդկության, այնպես էլ առանձին երեխայի չտարբերակված մանկության փորձը:[25]
Կեկուլեի երազը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գերմանացի օրգանական քիմիկոս Ավգուստ Կեկուլեն նկարագրել է էվրիկայի պահը, երբ հասկացել է բենզոլի կառուցվածքը, երբ տեսել է Ուրոբորոսի տեսիլքը.
Գերմանացի օրգանական քիմիկոս Ավգուստ Կեկուլեն նկարագրել է էվրիկայի պահը, երբ հասկացել է բենզոլի կառուցվածքը, երբ տեսել է Ուրոբորոսի տեսիլքը. Ես նստած գրում էի դասագրքիս մոտ. բայց աշխատանքն առաջ չի գնացել. մտքերս այլ տեղ էին: Աթոռս դարձրի կրակի կողմն ու նիրհեցի։ Ատոմները նորից խաղում էին իմ աչքի առաջ։ Այս անգամ փոքր խմբերը համեստորեն մնացին երկրորդ պլանում։ Իմ մտավոր աչքը, որն ավելի սրված էր նման կրկնվող տեսիլքներով, այժմ կարող էր տարբերակել բազմակողմանի կառուցվածքի ավելի մեծ կառուցվածքներ. բոլորը պտտվում և պտտվում են օձանման շարժումներով: Բայց տե՛ս։ Ի՞նչ էր դա։ Օձերից մեկը բռնել էր իր պոչը, և կերպարանքը ծաղրական պտտվում էր աչքերիս առաջ։ Կարծես կայծակի միջոցով արթնացա. և այս անգամ նույնպես ես մնացած գիշերն անցկացրի վարկածի հետևանքները մշակելու համար:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ The Codex Parisinus graecus 2327 in the Bibliothèque Nationale, France, referred to in "alchemy", The Oxford Classical Dictionary, Oxford University Press, 2012, ISBN 0199545561
- ↑ Soto-Andrade, Jorge; Jaramillo, Sebastian; Gutierrez, Claudio; Letelier, Juan-Carlos. «Ouroboros avatars: A mathematical exploration of Self-reference and Metabolic Closure» (PDF). MIT Press. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 16-ին.
- ↑ Eire, Carlos. (2010). A Very Brief History of Eternity. Princeton University Press.
- ↑ Neumann, Erich. (1995). The Origins and History of Consciousness. Bollington series XLII: Princeton University Press. Originally published in German in 1949.
- ↑ Hornung, Erik. The Ancient Egyptian Books of the Afterlife. Cornell University Press, 1999. pp. 38, 77–78
- ↑ Hornung, Erik. Conceptions of God in Egypt: The One and the Many. Cornell University Press, 1982. pp. 163–64.
- ↑ Hornung, 2002, էջ 58
- ↑ Carl Jung, Collected Works, Vol. 14 para. 513
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուրոբորոս» հոդվածին։ |
| ||||||
