Ուզբեկստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ

Ուզբեկստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկ
Տեսակ	կենտրոնական բանկ
Երկիր	Ուզբեկստան
Հիմնադրված է	1991
Պաշտոնական կայք

Ուզբեկստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկ (ուզբ.՝ O'zbekiston Respublikasi Markaziy banki, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки) կենտրոնական բանկն, Ուզբեկստանի Հանրապետության ֆինանսական և դրամավարկային քաղաքականության հիմնական կարգավորողը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուզբեկական ԽՍՀ Պետական բանկը ստեղծվել է 1991 թվականի փետրվարի 15-ին Ուզբեկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի կողմից ընդունված «Բանկերի և բանկային գործունեության մասին» թիվ 205-XII օրենքի հիման վրա։

Համաձայն Ուզբեկստանի Հանրապետության 1991 թվականի սեպտեմբերի 30-ի թիվ 364-XII «Ուզբեկական ԽՍՀ Սահմանադրության (հիմնական օրենք) փոփոխությունների մասին» օրենքի՝ Ուզբեկստանի ԽՍՀ Պետական բանկը վերանվանվել է Ուզբեկստանի Հանրապետության պետական բանկ։

1992 թվականի հուլիսի 2-ին Ուզբեկստանի Հանրապետության պետական բանկը վերանվանվել է Ուզբեկստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի^[1]։

Կենտրոնական բանկը ստացել է հանրապետության պետական, թողարկող և պահուստային բանկի կարգավիճակ։ Կենտրոնական բանկի կանոնադրությունը, որը հաստատվել է 1992 թվականի փետրվարի 28-ին, Ուզբեկստանի Հանրապետության Գերագույն խորհրդի նախագահության կողմից, ասվում է, որ Ուզբեկստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկը հանդիսանում է հանրապետության գլխավոր բանկը, ինչպես նաև ավանդապահը։ Միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունների հոլդինգները, պատկանում է հանրապետությանը և հաշվետու է Ուզբեկստանի Հանրապետության Օլի Մեջլիսին (2002 թվականին երկպալատ խորհրդարանի ձևավորմամբ՝ Սենատ), բանկին հանձնարարվել է կարգավորել դրամական շրջանառությունը և վճարային համակարգը, ինչպես նաև առևտրային բանկային կառույցների ձևավորումը։

Գործառույթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական բանկի իրավական կարգավիճակը, խնդիրները, գործառույթները, լիազորությունները, կազմակերպման և գործունեության սկզբունքները սահմանվում են Ուզբեկստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ (Գլուխ XXV, հոդված 124), ըստ «Ուզբեկստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի մասին» օրենքների և «Բանկերի և բանկային գործունեության մասին» և այլ օրենսդրական ակտերի։ Կենտրոնական բանկը հաշվետու է Ուզբեկստանի Հանրապետության Օլիմյան Մեջլիսի Սենատին։

Ուզբեկստանի Հանրապետության կենտրոնական բանկի հիմնական նպատակը ազգային արժույթի կայունության ապահովումն է։

Կենտրոնական բանկի հիմնական խնդիրներն են՝ վարել դրամավարկային քաղաքականություն, վերահսկել փողի թողարկումը, միասնական հաշվարկային համակարգի կազմակերպում, առևտրային բանկերի, միկրովարկային կազմակերպությունների, գրավատների և վարկային բյուրոների գործունեությունը կարգավորելը և վերահսկելը, պաշտոնական ոսկու և օտարերկրյա ոսկու պահպանումն ու կառավարումը։ Ուզբեկստանի Հանրապետության արժութային պահուստները, ինչպես նաև այլ պետությունների կենտրոնական բանկերում և միջազգային ֆինանսական և վարկային կազմակերպություններում Ուզբեկստանի Հանրապետության շահերը ներկայացնելը։ Կենտրոնական բանկը վարկային ռեսուրսների աճուրդների կազմակերպիչն է, ապահովում է հանրապետական արժութային բորսայի անխափան գործունեությունը և ֆինանսների նախարարության հետ միասին կազմակերպում պետական բյուջեի կանխիկ կատարումը^[2]։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական բանկի բարձրագույն մարմինը նրա խորհուրդն է, որը ղեկավարում է բանկը և որոշում նրա քաղաքականության և գործունեության հիմնական ուղղությունները։ Խորհուրդը բաղկացած է տասնմեկ հոգուց՝ Կենտրոնական բանկի նախագահը, նրա տեղակալները (ներկայումս ԿԲ նախագահն ունի մեկ առաջին տեղակալ և հինգ տեղակալ) և բանկի հիմնական ստորաբաժանումների ղեկավարները։ Խորհրդի նախագահը Կենտրոնական բանկի նախագահն է։ Խորհրդի անդամները, բացառությամբ Կենտրոնական բանկի առաջին տեղակալի և նախագահի տեղակալների, հաստատվում են Օլիմյան Մեջլիսի Սենատի Կենգաշի կողմից՝ Կենտրոնական բանկի նախագահի առաջարկությամբ։

Ուզբեկստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկի կառուցվածքը ներառում է՝

Կենտրոնական բանկի 14 հիմնական տարածքային ստորաբաժանումներ, այդ թվում՝ տասներկու տարածաշրջանային տարածքային բաժիններ, մեկը՝ Տաշքենդի հանրապետական ենթակայության քաղաքի և մեկ գլխավոր տարածքային բաժինը՝ Կարակալպակստանի Հանրապետության համար,
8 ենթակա կազմակերպություններ՝
- Թանկարժեք մետաղների գործակալություն,
- Պետական ունիտար ձեռնարկություն «Ուզբեկստանի Հանրապետության ֆինանսական հատվածի զարգացման գործակալություն»,
- Պետական ունիտար ձեռնարկություն «Ուզբեկստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկի ինֆորմատիզացիայի գլխավոր կենտրոն»,
- Պետական փորձաքննության պալատ,
- «Դավլաթ Բելգիսի» պետական արտադրական ասոցիացիա,
- Պետական միավորված ձեռնարկություն «Գրավային ռեգիստր».
- Պետական միավորված ձեռնարկություն «Հանրապետական հավաքագրման ծառայություն».
- Ուզբեկստանի հանրապետական արժույթի փոխանակում^[3]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուզբեկստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկի շենքը 2003 թվականի փոստային նամականիշի վրա։
Ուզբեկստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկի շենքը 2010 թվականի փոստային նամականիշի վրա։