Շամբի

Շամբի
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Տիպ Ծածկասերմեր Դաս Միաշաքիլավորներ Ընտանիք Բոշխազգիներ Ցեղ Շամբի
Լատիներեն անվանում
Scirpus L. (1753), nom. cons.
Հոմանիշներ
Actaeogeton Steud. (1840) Blepharolepis Nees (1842) Chamaeschoenus Ehrh. (1789) Dichismus Raf. (1819) Diplarinus Raf. (1819) Leiophyllum Ehrh. (1789) Maximoviczia A.P.Khokhr. (1985), nom. illeg. Maximowicziella A.P.Khokhr. (1989) Nemocharis Beurl. (1853) Seidlia Opiz (1826) Taphrogiton Montandon (1868)
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Scirpus sylvaticus L. (1753), typ. cons.
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Շամբի (լատին․՝ Scirpus), գզիրուկ, ճլախոտ, բոշխազգիների ընտանիքի բազմամյա, սողացող կոճղարմատներով խոտաբույսերի ցեղ։ Հիմնականում ճահճային կամ գերխոնավասեր բույս է։ Հայտնի է մոտ 250 տեսակ։

Կենսաբանական նկարագիր

Scirpus sylvaticus

Ցողունը գլանաձև է կամ եռանիստ։ Ստորին տերևները թեփուկանման են, միջինները՝ գծային, խողովակավոր։ Լճային ծաղիկները երկսեռ են, հասկերով՝ հավաքված հովանոցաձև, հուրանաձև կամ գլխիկաձև ծաղկաբույլերում։ Ծաղկում է հունիս-օգոստոսին։ Պտուղն ընկուզիկ է։

Տարածում

Հայաստանում

Հայաստանում՝ 1 տեսակ՝

• Շամբի անտառային (Տ. sylvaticus)։

Տարածված է Շիրակի (Մարալիկ), Լոռու, Տավուշի, Վայոց ձորի (Ջերմուկ) և Գեղարքունիքի մարզերում։ Աճում է ճահճուտներում, լճակներում, գետափերին։

Հայտնի է Շամբու շուրջ 250 տեսակ՝ տարածված ամենուրեք։ Հայաստանի անապատային, կիսաանապատային և տափաստանային գոտիների գետերի, լճերի և աղբյուրների ափերին, ճահճուտներում, ծովի մակերևույթից 500-2200 մ բարձրության վրա հանդիպում է Շամբու 8 տեսակ։ Շամբուտներով առանձնապես հարուստ են Արարատյան հարթավայրի, Շիրակի, Լոռու, Գուգարքի շրջանների բնական և արհեստական ջրամբարները։ Հայաստանում հատկապես տարածված է լճային շամբի (S․ lacustris), որը մինչև 2,5 մ բարձրությամբ և 2 սմ հաստությամբ, հաճախ ընդարձակ մացառուտներ առաջացնող բույս է։ Շամբու մյուս տեսակները Հայաստանում սահմանափակ տարածում ունեն և ճահիճների չորացման պատճառով աստիճանաբար ոչնչանում են։ Կան կերային և դեկորատիվ տեսակներ։

Կիրառում

Օգտագործվում է տանիքները ծածկելու, զամբյուղներ և խսիրներ հյուսելու համար, կոճղարմատներով սնվում են ջրային առնետները, ճահճակուղբերը, մշկամկները։ Շամբին տորֆային նստվածքների հիմնական բաղադրամասերից է։

Տեսակներ

• Scirpus ancistrochaetus Schuyler
• Scirpus angustisquamis Beetle
• Scirpus asper J.Presl & C.Presl
• Scirpus atrocinctus Fernald
• Scirpus atrovirens Willd. — Շամբի մուգ կանաչ
• Scirpus ×celakovskyanus Holub
• Scirpus chunianus Tang & F.T.Wang
• Scirpus colchicus Kimer.
• Scirpus congdonii Britton
• Scirpus cyperinus (L.) Kunth
• Scirpus dialgamensis Majeed Kak & Javeid
• Scirpus dichromenoides C.B.Clarke
• Scirpus diffusus Schuyler
• Scirpus divaricatus Elliott
• Scirpus expansus Fernald
• Scirpus filipes C.B.Clarke
• Scirpus flaccidifolius (Fernald) Schuyler
• Scirpus fragrans Ruiz & Pav.
• Scirpus fuirenoides Maxim.
• Scirpus georgianus R.M.Harper
• Scirpus hainanensis S.M.Huang
• Scirpus hattorianus Makino
• Scirpus huae T.Koyama
• Scirpus karuisawensis Makino
• Scirpus kimsonensis N.K.Khoi
• Scirpus kunkelii Barros
• Scirpus lineatus Michx.
• Scirpus longii Fernald
• Scirpus lushanensis Ohwi
• Scirpus maximowiczii C.B.Clarke — Շամբի Ռուսաստան
• Scirpus melanocaulos Phil.
• Scirpus microcarpus J.Presl & C.Presl
• Scirpus mitsukurianus Makino
• Scirpus molinianus Beetle
• Scirpus orientalis Ohwi — Շամբի արևելյան
• Scirpus pallidus (Britton) Fernald
• Scirpus paniculatocorymbosus Kük.
• Scirpus peckii Britton
• Scirpus pedicellatus Fernald
• Scirpus pendulus Muhl.
• Scirpus petelotii Gross
• Scirpus pinguiculus C.B.Clarke
• Scirpus polyphyllus Vahl
• Scirpus polystachyus F.Muell.
• Scirpus radicans Schkuhr — Շամբի բաղեղանման
• Scirpus reichei Boeckeler
• Scirpus rosthornii Diels
• Scirpus spegazzinianus Barros
• Scirpus sylvaticus L. — Անտառային
• Scirpus ternatanus Reinw. ex Miq.
• Scirpus trachycaulos Phil.
• Scirpus wichurae Boeckeler — Շամբի եղեգ

Գրականություն

• Ханджян Н. С. Род Scirpus L., Камыш // Флора Армении / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — Руггелль։ A.R.G. Gantner Verlag KG, 2001. — Т. 10. Monocotyledones (исключая Poaceae). — С. 439—440. — 612 с. — ISBN 3-904144-16-2.
• Шишкин Б. К. Род 224. Камыш — Scirpus L. // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1935. — Т. III. — С. 42—55. — 636 + XXV с. — 5175 экз.

Արտաքին հղումներ

• Камыш на сайте USDA NRCS
• Genus Scirpus
• Genus Scirpus Արխիվացված 2004-12-14 Wayback Machine
• Scirpus (Cyperaceae)
• "What Is 'Schoenoplectus americanus'?" and "Should We Reject The Name 'Scirpus americanus'?"
• Edibility of Scirpus։ Edible parts and identification of Scirpus

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շամբի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շամբի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 440)։