Յակով Բորզենկով

Յակով Բորզենկով;
Ծնվել է	հոկտեմբերի 22 (նոյեմբերի 3), 1832
Ծննդավայր	Դնեպր, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 25 1883 (հունվարի 6 1884) (51 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն
Գերեզման	Վվեդենսկոե գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Մոսկվայի համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետ
Մասնագիտություն	ֆիզիոլոգ
Աշխատավայր	Մոսկվայի կայսերական համալսարան

Յակով Անդրեևիչ Բորզենկով^[1] (հոկտեմբերի 22 (նոյեմբերի 3), 1832, Դնեպր, Ռուսական կայսրություն - դեկտեմբերի 25 1883 (հունվարի 6 1884), Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն, ազգանունն ըստ վկայականի՝ Վալերի Նիկոլաևիչ Լյասկովսկի, հայտարարել է որպես Բորզենկով, այլ աղբյուրներում հնարավոր է հանդիպել Բորզյոնկով գրելաձևը), ռուս կազմախոս, բնախոս, կենդանաբանության պատմաբան, դարվինիստ, Մոսկվայի համալսարանի պրոֆեսոր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է փոխտեղակալի ընտանիքում։ 1845 թվականից սովորել է Ռիշելևի ճեմարանում։ 1851 թվականի ամռանը տեղափոխվել է Մոսկվայի համալսարան, որտեղ 1855 թվականին թեկնածուի կոչումով ավարտել է ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետի բնական գիտությունների բաժինը^[2]։

1857 թվականին հանձնել է մագիստրոսական քննություններ և մնացել է համալսարանում պրոֆեսորական կոչման նախապատրաստման համար։ Պրոֆեսոր Նիկոլայ Վարենկի հիվանդության հետ կապված իր հետ միասին կարդացել է կենդանաբանություն և համեմատական կազմախոսություն, սկզբում բժշկական ֆակուլտետում (1959 թվականի փետրվարից), այնուհետև ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետում (1959 թվականի նոյեմբերից)։ Մոսկվայի համալսարանի առաջին պրոֆեսորն է, որը ծանոթացրել է ուսանողներին Չարլզ Դարվինի տեսության հետ^[2]։

1860 թվականի մարտից` համեմատական կազմախոսության և բնախոսության ամբիոնի ասպիրանտ է։ 1862 թվականի ապրիլից մինչև 1864 թվականի օգոստոսին գործուղվել է արտասահման․ Վյուրցբուրգում Ալբերտ Քյոլիկերի և Հենրիխ Մյուլերի ղեկավարությամբ ուսումնասիրել է ձվարանների հյուսվածաբանությունը։

Վերադառնալով Ռուսաստան՝ Բորզենկովը կարդացել է դասախոսություն Մոսկվայի համալսարանում և Պետրովսկայայի հողագործական և անտառային ակադեմիայում (1867-1870 թվականներ)։

1869 թվականի «Հավի մոտ ձվի և ձվարանների զարգացման պատմությունից» մագիստերական դիսերտացիայի պաշտպանումից հետո արժանացել է Մոսկվայի համալսարանի դոցենտի կոչման, իսկ 1870 թվականին «Գոյության առաջին շրջանում հավի մոտ կզմիսի և դրա զարգացման կրթությունը» բժշկական դիսերտացիայի պաշտպանումից հետո ընտրվել համեմատական կազմախոսության արտակարգ պրոֆեսոր։ 1873 թվականի սեպտեմբերից Յակով Անդրեևիչ Բորզենկովը եղել է Մոսկվայի կայսերական համալսարանի համեմատական կազմախոսության և բնախոսության ամբիոնի հասարակ պրոֆեսոր։

Մոսկվայի համալսարանում Բորզենկովը հիմնել է ողնաշարավոր կենդանիների համեմատական կազմախոսության դպրոցը, հիմնել է համեմատական անատոմիայի առանձնասենյակը, ստեղծել է դրան կից գրադարան և թանգարան։ Բորզենկովը Մոսկվայի կենդանաբանական այգու կազմակերպիչներից մեկն է։

Մշակել է համեմատական կազմախոսության տարբեր ոլորտներ (ծովային կենդանիների կազմախոսության, ռնգեղջյուրի եղջյուրի հյուսվածաբանական կառուցվածքը)։ Հազվադեպ հրապարակել է իր հետազոտությունների արդյունքները, որոնք օգտագործել է հիմնականում դասախոսությունների ժամանակ։ Խիստ քննադատի համբավ է ունեցել, դասախոսությունների ժամանակ խոսել է հակիրճ բնավորությամբ լռակյաց էր և չշփվող։

Ապրել է առանց ընտանիքի, համալսարանի շենքի կահավորված սենյակներում^[3]։ Օգնել է չքավորներին՝ թաքցնելով իր բարեգործությունները։

Թաղված է Վագանկովյան գերեզմանատանը^[4]։

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Из истории развития яйца и яичника у курицы. — М., 1869;
Образование яичника у курицы и развитие его в первое время его существования. — М., 1870;
Исторический очерк направлений, существовавших в зоологических науках в XIX столетии. — М., 1881;
Чтения по сравнительной анатомии. — М., 1884.

Սերգեյ Ալեքսանդրովիչ Ռաչինսկիի հետ միասին Բորզենկովը մաքրագրել է Ջորջ Լյուիսի «Physiology of Common Life» (Հասարակ կյանքի բնախոսությունը. — М., 1861-1867 թվականներ)։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ В. Н. Лясковский. Воспоминания. РГАЛИ, ф. 298, оп. 1, д. 6
↑ ^2,0 ^2,1 Императорский Московский университет, 2010, էջ 90
↑ По другим сведениям он проживал в Камергерском переулке.
↑ Артамонов В. Д. Ваганьково. — Москва: Московский рабочий, 1991. — 192 с. — ISBN 5-239-01167-2

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Борзенков Яков Андреевич // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
Брандт Э. К. (1890–1907). «Борзенков, Яков Андреевич». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Волков В.А., Куликова М. В. Московские профессора XVIII — начала XX веков: Естественные и технические науки / Отв. ред. С. С. Илизаров; Рец.: К. К. Васильев, В. И. Кузнецов, В. М. Магидов; Институт истории естествознания и техники им. С. И. Вавилова РАН. — М.: Янус-К; Московские учебники и Картолитография, 2003. — С. 36-37. — 296 с. — (Деятели науки и просвещения Москвы XVIII-XX вв. в портретах и характеристиках). — 2000 экз. — ISBN 5-8037-0164-5
Новиков В. С., В. Е. Гохман БОРЗЕНКОВ Яков Андреевич // А. Ю. Андреев, Д. А. Цыганков Императорский Московский университет: 1755—1917 : энциклопедический словарь. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), 2010. — С. 90. — ISBN 978-5-8243-1429-8.
Райков Б. Е. Русские биологи-эволюционисты до Дарвина. — М.— Л., 1959.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Յակով Անդրեևիչ Բորզյոնկով». Մոսկվայի համալսարանի տարեգրություն. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 16-ին.

[1] В. Н. Лясковский. Воспоминания. РГАЛИ, ф. 298, оп. 1, д. 6

[Императорский_Московский_университет—2010——90-2] 2,0 ^2,1 Императорский Московский университет, 2010, էջ 90

[3] По другим сведениям он проживал в Камергерском переулке.

[4] Артамонов В. Д. Ваганьково. — Москва: Московский рабочий, 1991. — 192 с. — ISBN 5-239-01167-2

[1]

[2]

[3]

[4]