Մասնակից:Siranush Sahakyan18/Ավազարկղ

Նարնջագույն զբոսանքներ, «Նարնջագույն» շքանշանի անդամների շքերթ, որոնք կանոնավոր կերպով անցկացվում են ամռանը Օլսթերում, Հյուսիսային Իռլանդիայում և համագործակցության այլ երկրներում: Շքերթները սովորաբար ավարտվում են մինչև հուլիսի 12-ի տոնակատարությունները նվիրված իշխան Վիլհելմ III Օրանացու հաղթանակին Ջեյմս II-ի թագավորի նկատմամբ Բոյնի ճակատամարտում 1690 թվականին: Չնայած «երթ» կամ «շքերթ» տերմինները լայնորեն կիրառվում են լրատվամիջոցերում, շքանշանում նախընտրելի է «քայլել» կամ «ցույց» արտահայտությունները: Նարնջագույն զբոսանքները բախվել են կաթոլիկների, իռլանդացի ազգայնականների և շոտլանդացի ազգայնականների ընդդիմությանը, ովքեր շքերթները համարում են աղանդավոր և հաղթական:

«Երթաշրջան»[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Երթաշրջանը» հիմնականում վերաբերվում է Հյուսիսային Իռլանդիային ապրիլից-օգոստոս ամիսներին և ներառում է երթեր այն խմբերի կողմից, ինչպիսիք են Հիբերնիացիների Հին շքանշանը, Դերիի արհեստավոր աշակերտները, և Սև թագավորական հաստատությունը, ինչպես նաև Նարնջագույն շքանշանը: Նարնջագույն շքանշանը, անկասկած, ամաենաակտիվ երթային խումբն է: Սովորաբար, յուրաքանչյուր Նարնջագույն տնակ հուլիսի 12-ից որոշ ժամանակ անց է կացնում իր սեփական երթը՝ ուղեկցվելով առնվազն մեկ երթային խմբով: Հուլիսի 12-ին յուրաքանչյուր թաղամաս ավելի մեծ շքերթ է անցկացնում, որը բաղկացած է այդ թաղամասի բոլոր օթյակներից, և երբեմն էլ ներառյալ Հյուսիսային Իռլանդիայից դուրս գտնվող օթյակներ: Սա մասնավորապս վերաբերում է Բելֆատ թաղամասին, որի շքերթին սովորաբար մասնակցում են շոտլանդական մի քանի օթյակներ և հաճախ որոշներն այլ երկրներից: Շրջանների մեծ մասում շքերթի գտնվելու վայրը տարեցտարի տատանվում է ՝ պտտվելով հարմար քաղաքների միջով: Բելֆաստը բացառություն է, այն պահպանել է քիչ թե շատ նույն երթուղին երկար տասնամյակներ: Միակ խոշոր շքերթը Տասներկուերորդից հետո հոկտեմբեր ամսվա վերջին կիրակի օրն է, երբ օթյակները նշում են Բարեփոխումների օրը՝ եկեղեցու շքերթով:

Որոշ զբոսանքներ հիշեցնում են պատմական իրադարձություններ: Հատկանշական է, որ հուլիսի 12-ի երթերը դիտարկում են Բոյնի ճակատամարտը: Հուլիսի 1-ին Հյուսիսային Իռլանդիայում անցկացվող երթերն ի սկզբանե նշում էին 36-րդ (Ուլսթեր) դիվիզիայի մասնակցությունը Սոմի ճակատամարտում: Խնդիրների սկզբից ի վեր, այս շքերթների մեծ մասը վերածվել է «մինի տասներկուերորդի» և քիչ ակնհայտ կապ ունի Առաջին համաշխարհային պատերազմի հետ:

Կան մի քանի բացահայտ հիշատակալի շքերթներ: Բարեփոխումների օրվա շքերթները Մարտին Լյութերի պատվին են, ով իր 95 թեզիսները մեխեց եկեղեցու դռանը Վիտենբերգում, սկսելով այն բարեփոխումը, որը բողոքական եկեղեցիների մասին էր:

Շքերթների ձևեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոլոր Նարնջագույն զբոսանքները ներառում են առնվազն մեկ օթյակ՝ աստիճանավորների հետ: Օթյակը գրեթե միշտ ուղեկցվում է երթային նվագախմբով, հաճախ սրինգային նվագախմբով, բայց նաև գլաձայն սրնգով ու թմբուկով, արծաթով, փողային և ակորդեոնի նվագախմբերով: Մասնակիցները տատանվում են մեկ օթյակից, մինչև տասնյակ օթյակներ այնպիսի խոշոր իրադարձությունների համար, ինչպիսիք են տասներկուերորդը: Տարեց կամ տկար օթյակի անդամները հաճախ շքերթի երթուղով երթևեկում են այնպիսի տրանսպորտային միջոցներով, ինչպիսիք են սև տաքսիները:

Վերջին տասնամյակներին շատ է տարածվել կանանց օթյակների քայլելը, չնայած տղամարդիկ շքերթների ժամանակ դեռ մեծամասնություն են կազմում: Ավելի մեծ զբոսանքները, հատկապես Տասներկուերորդ օրը, կարող է գլխավորվել սպիտակ ձիու վրա գտնվող գործչի կողմից, հագնված, ինչպես Վիլհելմ III Օրանացին: Մի քանի շքերթներ ընդգրկում են մյուսները ՝ պատմական շքեղ հագուստով կամ, ավելի հազվադեպ, մի բոց, ինչպիսին էր 1990-ի տասներկուերորդ տոնակատարությունների համար կառուցված Mountjoy, նավը, որը վերացրեց Դերիի պաշարումը:

Զարդարանքներ և պարագաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շքահանդեսում նարնջագույնները սովորաբար կրում են մուգ կոստյումներ: Որոշ նարնջագույններ կրում են գլխարկներ և քայլում են անձրևանոցներով, չնայած դա պարտադիր չէ: Քայլողները կրում են V- աձև նարնջագույն կոլերտետներ (հաճախ անճշտորեն կոչվում են կապանքներ), որոնք կրում են իրենց օթյակի համար, և հաճախ կրծքանշաններ, որոնք ցույց են տալիս հաստատության կողմից շնորհված աստիճանները և օթյակում զբաղեցրած պաշտոնները: Օթյակի որոշ սպաներ ունեն աշխատավոր բռունցքներ, և շատ քայլողներ կրում են սպիտակ ձեռնոցներ, չնայած այն ավելի քիչ տարածված է դարձել: Օթյակների մեծ մասում կա առնվազն մեկ դրոշ, ամենատարածվածը՝ Միության դրոշը: Մյուս ընդհանուր դրոշները ներառում են Ulster Banner, Շոտլանդիայի դրոշը և Նարնջագույն շքանշանի դրոշը: Օթյակները նույնպես սովորաբար կրում են օթյակի անունն ու համարը կրող պաստառ, որը սովորաբար պատկերում է Վիլհելմ III Օրանացուն գոնե մի կողմով: Այլ հայտնի պաստառների թեմաներ են օթյակի հանգուցյալ անդամները, տեղական տեսարժան վայրերն ու թագով Աստվածաշունչը:

Նվագախմբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորաբար, յուրաքանչյուր օթյակում կա մեկ նվագախումբ: Որոշ նվագախմբեր պաշտոնական կապեր ունեն օթյակի հետ, բայց շատ դեպքերում այն պարզապես վարձվում են մեկ օրվա համար: Նվագախմբերն ու օթյակները զուգորդվում են բերանով, նվագախմբի կամ օթյակի միջոցով գովազդվում են բողոքական հրատարակությոիններ, ինչպիսիք են Orange Standard-ը կամ օթյակի անդամի կողմից շատ նվագախմբերի ձայնագրությունները լսելու արդյունքում: Նվագախմբերի մեծամասնությունն ունի խիստ բողոքական բարք և ցուցադրում է բարեյներ և դրոշներ ՝ կապված հավատարմության հետ, իսկ որոշ դեպքերում ռազմականացված խմբերի հետ: Շատերը կապված են կամ կոչվում են բողոքական տարածքներից, ինչպիսին է Բելֆաստի Շանկիլ ճանապարհը, չնայած «Շանկիլ ճանապարհ» նվագախմբերի թիվը հուշում է, որ նրանց անդամներից շատերը պետք է լինեն նաև այլուր: 1985 թվականին մտահոգված լինելով, որ որոշ նվագախմբերի պահվածքը վարկաբեկում է պատվերը Մեծ Նարնջագույն օթյակը ստեղծեց պայմանագրերի համակարգ, որը պահանջում էր նվագախմբերի պատշաճ պահվածք: Ըստ գրող և նախկին Orangeman Brian Kennaway-ի պայմանագրերը անարդյունավետ են, հիմնականում այն բանի համար, որ պատվերը չի ցանկանում կատարել դրանք:

Հակասություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նարնջագույն շքանշանի ամբողջ պատմության ընթացքում, Նարնջագույն զբոսանքները զբաղվել են ընդդիմության, ինչպես կաթոլիկների, այնպես էլ ազգայնականների կողմից, որոնք նրանց համարում են աղանդավոր և հաղթական և լայն հասարակությունից՝ անհարմարությունների և հակասությունների պատճառով: Չնայած շատ ազգայնականներ շքերթնորը վիրավորական են համարում, հակամարտությունը առաջանում է միայն այն ժամանակ, երբ շքերթը անցնում է կաթոլիկների գերակշռող տարածքով կամ դրան մոտ: Անախորժությունների ընթացքում երթի մասնակիցներից շատերը բանավոր բռնության էին ենթարկվել, առարկաներ նետվեցին նրանց վրա, նրանք ներգրավված էին դիտորդների չարաշահման մեջ, ինչը մինչ այժմ անում են երթին հաջորդող քայլողները: Երթի տարածքը պահանջում է ոստիկանության զգալի ներկայություն `բռնությունը կանխելու համար: 70-ականների սկզբին շքերթը մի քանի անգամ արգելվեց, սակայն ոչ մի անգամ հուլիսի 12-ին:

Ներկայումս Հյուսիսային Իռլանդիայում անցկացվող ավելի քան 2000 տարեկան շքերթներից միայն քչերն են համարվում մեծապես վիճելի: Ամենահայտնին Drumcree հակամարտությունն է: Drumcree տարածքը, հայտնի է իր շքերթային վեճերի պատմությամբ՝ Պորտադաունի մերձակայքում, սկսած 19-րդ դարից: Ներկայիս վեճը կենտրոնանում է շքերթների հանձնաժողով մերժման վրա, որը թույլ է տալիս Պորտադաունին տեղավորել Կաթոլիկ Գարվագի ճանապարհով հուլիսի սկզբին անցկացվող ամենամյա տոնակատարությունների ժամանակ: Հակամարտությունը հանգեցրեց լուրջ խռովությունների 1990-ականների վերջին, սակայն վերջին տարիներին տարածքը համեմատաբար հանգիստ էր:

Թմբուկի և այլ շքերթի հակառակորդները առաջարկել են շքերթների դեմ մի քանի փաստարկներ.

Որ նրանք աղանդավոր են ՝ անկախ իրենց երթուղուց
Որ նրանք նշում են իռլանդական կաթոլիկության պարտությունը
Որ երբ նրանք անցնում են կաթոլիկական տարածքներ, դրանք հատկապես վիրավորական են և հաղթական
Դրանք լուրջ անհարմարություն են պատճառում բնակիչներին, քանի որ ճանապարհները պետք է փակվեն, և, մասնավորապես, վիճելի տարածքներում մերժվում է ճանապարհների մուտքը

Դիտորդներից մեկը նույնիսկ պնդում է, որ Նարնջագույն ինստիտուտը և դրա ցույցերը ժխտում են ազգայնականներին և կաթոլիկներին՝ իրենց մարդու իրավունքները:

Նարնջագույն շքանշանը և դրա կողմնակիցները հակադարձել են, որ.

Շքերթները աղանդավորական չեն, և որ աղանդավորական ցանկացած գործողություն կամ բռնություն իրականացվում է դրսից և «կախաղանից», որի վրա պատվերը վերահսկողություն չունի
Այդ անհարմարության պատճառը հիմնականում ոստիկանությունն է ՝ երթի մասնակիցներին իրենց հակառակորդի բռնությունից պաշտպանելու անհրաժեշտությունը
Որ վեճերը իրականում շքերթի մասին չեն, այլ հանրապետականների համար բողոքականության վրա հարձակվելու միջոց են:

Նրանք պնդում են, որ իրենք ունեն հիմնարար «երթի իրավունք», որ ցանկացած խումբ պետք է կարողանա քայլել «Թագուհու մայրուղով» ՝ առանց միջամտության: Գործնականում, այնուամենայնիվ, կարգը հակված էր հակադրվել հանրապետականների և այլ «անհավատարիմ» խմբերի երթերին ՝ պատճառաբանելով, որ գոյություն չունի խռովություն շքերթելու իրավունք:

Կարգը վարում է բնակիչների խմբերի հետ չբանակցելու քաղաքականություն, քանի որ կարծում է, որ դրանք գերակշռում են Sinn Féin-ում և չեն ներկայացնում բնակիչների իրական կարծիքները:

2011 թվականին Հյուսիսային Իռլանդիայի ողջ տարածքում գտնվող Orangemen-ի շրջանում անցկացված հարցման արդյունքում 58% -ը նշել է, որ նրանց պետք է թույլ տրվի երթով անցնել ազգայնական տարածքներ առանց սահմանափակումների, իսկ 20% -ը նշել է, որ նախ պետք է բանակցեն բնակիչների հետ:

Զբոսանքները Հյուսիսային Իռլանդիայից դուրս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նարնջագույն զբոսանքները տարածված էին ամբողջ Հյուսիսային Իռլանդիայում, հատկապես հուլիսի 12-ին: Բաժանումից ի վեր Իռլանդիայի Հանրապետությունում բնակվողները քանակով պակասել են ՝ տեղական հակամարտության և Հանրապետության բողոքական բնակչության թվաքանակի անկման պատճառով: Դուբլինում վերջին զբոսանքը կատարվել է 1937 թվականին, իսկ Հանրապետությունում մնացած միակ զբոսանքը տեղի է ունենում Ռոսնովլագում, Դոնեգալ կոմսությունում, Հյուսիսային Իռլանդիայի հետ սահմանի մոտ: 2006 թվականին Դուբլինում նախատեսվում էր անցկացնել երթ, որը կազմակերպվել էր Սիրեք Ուլստերը `արհմիության շքանշանով՝ ոգեշնչված Նարնջագույն շքանշանի կողմից:

Նարնջագույն զբոսանքները շարունակվում են Շոտլանդիայի տարածքով մեկ, բայց դրանք կենտրոնացած են Գլազգոյում, Էդինբուրգում, Լանարքշիրում, Այրշայրում, Ռենֆրեյշիրում և Արևմտյան Լոթիայում:

2003 թվականին 1029 շոտլանդացիներից անցկացված հարցումներից պարզ դարձավ, որ 53%-ը կողմ է, կամ կտրականապես կողմ է Նարնջագույն զբոսանքների արգելելուն, իսկ 24%-ը դեմ է դրանց արգելմանը: Այս պատասխանողներից կաթոլիկներն բողոքկաններից ավելի շատ էին ասում, որ պետք է արգելեն Նարնջագույն զբոսնքները (համապատասղանաբար 66% և 39%):

Ընդունված է, որ իրադարձությունները, ինչպիսիք են ազգային օրերը, նշվում են շքերթներով այլ կրոնական և այլ կազմակերպությունների կողմից, ինչպիսիք են սկաուտները և տղաների ջոկատը, բայց բացի միանգամյա տարեդարձներից, ինչպիսիք են հարյուրամյակները, դա ձգտում է լինել այդպիսի սահմանը: Սա կտրուկ հակադրվում է Նարնջագույն զբոսանքներին, որը Գլազգոյի որոշ շրջաններում ամռան ամիսների որոշ հատվածներում կարելի է տեսնել և լսել գրեթե ամեն օր: Հետևաբար, և նաև անհամաչափ ծախսերի պատճառով, Գլազգոյի քաղաքային խորհրդում նախաձեռնություններ են ներկայացվել երթերի քանակը սահմանափակելու վերաբերյալ:

Նարնջագույն զբոսանքների հաճախականության և ավելի լայն հասարակության նորմերի միջև եղած այս անջատումը պատճառ է դարձել, որ զբոսանքներն ավելի լայն քննադատության ենթարկվեն` որպես ատելության և բռնության դրդապատճառներ: Շոտլանդիայի Մեծ Նարնջագույն օթյակը աջակցել է ոստիկանության քայլերին ՝ հանդիսատեսին տուգանել աղանդավոր գործունեության համար: Մեծ վարպետ Յան Ուիլսոնն ասել է «Բոլոր ջանքերը, որոնք ուղղվել են մեր շահերը պաշտպանելուն, կարող են ոչնչացվել քչերի հիմարությամբ»:

20-րդ դարի վերջին Ավստրալիայում երթերը սովորական էին: 1890-ականների և 1900-ականների Կալգորլի և Բոուլդերի երթերը բախում առաջացրեցին կաթոլիկների և բողոքական երթի մասնակիցների միջև: Վերջին տարիներին անդամակցության աճը Ավստրալիայում վերածնունդ է ապրում Նարնջագույն շքանշանի համար, և այժմ Ադելաիդայում անցկացվում է տարեկան հուլիսի տասներկուերորդ շքերթ: Նոր Զելանդիայում զբոսանքները շարունակվում էին առնվազն մինչև 1920-ականները, բայց այլևս տեղի չեն ունենում:

Կանադայում, Նարնջագույն շքանշանները մեծ հասարակական առիթ էին հուլիսի 12-ին, մասնավորապես Օնտարիո և Նյուֆաունդլենդ նահանգներում, որոնք ունեն ամուր հավատարիմ ժառանգություն ամերիկյան հեղափոխության ժամանակներից: Տորոնտոյի Նարնջագույն շքերթն անցկացվում է ամեն տարի 1821 թվականից ի վեր, սակայն վերջին տասնամյակների ընթացքում նրա մասնակցությունը նվազել է: Որոշ շքերթներ շարունակում են անցկացվել Կանադայի այլ տարածքներում: Լիվերպուլում նարնջագույն զբոսանքներ են տեղի ունեցել:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

^
^ Helen Robinson, 'Remembering War in the Midst of Conflict: First World War Commemorations in the Northern Irish Troubles', 20th Century British History, 21, 1 92010), pp86-7.
^ Brian Kennaway, The Orange Order: A Tradition Betrayed, London, 2006, pp. 73–4.
^ https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-glasgow-west-44794667
^ 'Future policy on processions etc., First Report of the Joint Working Party on Processions etc. (Final Draft)', December 1970, p. 9, HA/32/2/39, Public Records Office of Northern Ireland.
^
^ Mulholland P. (1999) Drumcree: A Struggle for Recognition. Irish Journal of Sociology Vol. 9
^ Orange Order press release. Archived 4 September 2006 at the Wayback Machine
^ "Order poll on Catholic 'IRA sympathy'" Archived 23 November 2011 at the Wayback Machine. UTV News. 22 November 2011. Retrieved 25 November 2011.
^
^
^
^ Jump up to:^a ^b
^
^
^ Ruth Dudley Edwards, The Faithful Tribe: An Intimate Portrait of the Loyal Institutions, London, 2000, p. 136.
^
^
^ Administrator, liverpoolecho (11 May 2008). "Orange Order's Capital of Culture parade".