Մասնակից:Gohar094/Ավազարկղ

Gohar094/Ավազարկղ

Մուհամեդ Նադիր-Շահ (Փաշթո محمد نادر شاه) - Աֆղանստանի թագավոր (1929-1933):

Կենսագրություն

Մուհամմադ Նադիրը ծնվել է 1883 թվականի ապրիլի 9-ին Հնդկաստանի Դեհրադուն քաղաքում: Նա Մոհամմադզայ ցեղի Բարաքզայի տոհմի ներկայացուցիչ է։ Նրա հայրական նախապապը Սուլթան Մուհամմադ-Խան Թելայն էր, Դոստ Մուհամմադի եղբայրը:

Մուհամեդ Նադիր Խանը առաջին անգամ Աֆղանստան է մտել 18 տարեկան հասակում, երբ բրիտանացիներն ու Աբդուր Ռահմանը թույլ տվեցին, որ իր պապիկ Յահյա Խանը վերադառնա աքսորից: Մուհամեդ Նադիր-Խանը դարձավ Ամանուելլահ-Խանի գեներալը եւ ղեկավարեց աֆղանական ուժերը անգլո-աֆղանական երրորդ պատերազմի ընթացքում: Պատերազմից հետո Մուհամեդ Նադիր-Խանը դարձավ Պաշտպանության նախարար և Ֆրանսիայում Աֆղանստանի դեսպան:

Բաչաի Սակաոյի ապստամբության բռնկումից անմիջապես հետո Մուհամեդ Նադիրը աքսորվեց ՝ Պադիշահ Ամանուլլահի քաղաքականության հետ անհամաձայնության պատճառով: Երբ Բաչաի Սակաոն տապալեց Ամանուլլահին և ստանձնեց իշխանությունը, Մուհամմադ Նադիրը տեղափոխվեց Հնդկաստան: Այստեղ նա ներգրավեց բրիտանացիների ռազմական աջակցությունը, որից հետո վերադարձավ Աֆղանստան: 1929 թ. Հոկտեմբերի 13-ին բարձրանալով Արևելյան նահանգի փաշթուն ցեղերի գլուխը, նա գրավեց Քաբուլը, իսկ հոկտեմբերի 15-ին նա հայտարարվեց թագավոր «Նադիր շահ» անունով: Փախուստի դիմած Բաչայ Սակաոն շուտով գերեվարվեց և մահապատժի ենթարկվեց:

Դաժանորեն ճնշելով Ամանուլլահին սատարող ընդդիմությանը, Նադիրը ստեղծեց պետական ​​իշխանության նոր կառույցներ: Կառավարությունը կազմավորվեց հիմնականում նրա հարազատներից և մերձավոր գործակիցներից: 1931-ի հոկտեմբերին ընդունվեց նոր սահմանադրություն: Նադիր շահը մեծ զիջումների գնաց իշխանության համար պայքարում իրեն սատարող ցեղերին. Միակ վերախորհրդարանական մարմինը, որը ստացավ Սահմանադրության փոփոխման իրավունք, Լոյա Դժիրգան էր (ցեղերի խորհուրդ):

Արտաքին քաղաքականության ոլորտում հայտարարվեց չեզոքության և բոլոր երկրների հետ հավասար հարաբերությունների զարգացման ընթացք, բայց փաստորեն, Նադիր -Շահի ռեժիմը հավատարիմ էր դեպի Մեծ Բրիտանիայի հստակ կողմնորոշմանը: Այնուամենայնիվ, կարիք ունենալով ԽՍՀՄ-ից իրենց անկախության աջակցության, 1930 թ. Աֆղանական զորքերը դուրս վռնդեցին Իբրահիմ-բեկի Բասմաչյան նվագախմբերը երկրի տարածքից ՝ զինված հարձակումներ գործելով խորհրդային տարածքի վրա:

1931 թ. Հունիսի 24-ին Քաբուլում ստորագրվեց Սովետա-Աֆղանական չեզոքության և փոխադարձ չհարձակման պայմանագիրը հինգ տարի ժամկետով `տարեկան ավտոմատ կերպով երկարաձգմամբ:

Նադիր-Շահը խիստ վերահսկողության տակ դրեց երկրի քաղաքական կյանքը, ինչը բացառեց ընդդիմության ի հայտ գալը: Էմիր Ամանուլլահի գործակիցների ՝ Չարխի ազդեցիկ ընտանիքի անդամների մահապատիժը 1932 թվականին հանգեցրեց վարչակարգի նկատմամբ լայնորեն դժգոհության: Այն պայմաններում, երբ քաղաքական ընդդիմությունը պարտվեց, ռեժիմից դժգոհությունն անհատական ​​տեռորի տեսք ստացավ.1933-ի հունիսին Բեռլինում սպանվեց Նադիրի եղբայրը ՝ Գերմանիայում Աֆղանստանի դեսպան Մուհամեդ Ազիզ Խանը: Դրան հաջորդեց Քաբուլում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանի կյանքի փորձը:

1933 թվականի նոյեմբերի 8-ին, Նեջաթ ճեմարանում տեղի ունեցած արարողության ժամանակ, Մուհամեդ Նադիր շահը գնդակահարվեց ճեմարանի 19-ամյա ուսանող Աբդուլ Խալիկ Խազարի կողմից: Հարձակվողն անմիջապես ձերբակալվեց և մահվան դատապարտվեց քվարտավորման միջոցով. Նրա ամենամոտ հարազատները (ներառյալ հայրն ու հորեղբայրը) կախաղան հանվեցին:

Աղբյուրներ

• Արևելքի պատմություն:Том 5: Восток в новейшее время (1914—1945 гг.). — М.: Восточная литература РАН, 2006. — ISBN 5-02-018500-0