Մասնակից:Վերգինե/Ավազարկղ
Հյուսիսային Կալոտ, Ֆենոսկանդիայի հյուսիսային հատվածն է: Տարբեր հեղինակներ օգտագործում են այս տերմինը տարբեր իմաստներով, բայց ամենից հաճախ Հյուսիսային Կալոտան նշանակում է Նորվեգիայի, Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի տարածքներ, որոնք տեղակայված են Արկտիկական շրջանի հյուսիսում, ինչպես նաև Ռուսաստանի Մուրմանսկի շրջանը:
Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շատ հեղինակներ չեն տարբերակում Լապլանդիա և Հյուսիսային Կալոտ տերմինները: Այս տեսակետի հիմքում ընկած է այն փաստը, որ պատմականորեն Սաամի բնակավայրի շրջանը, որի շվեդական «լապի» անունից ծագել է «Լապլանդ» անվանումը, գործնականում համընկնում է Արկտիկական շրջանի հյուսիսում գտնվող Ֆենոսկանդիայի մասի հետ:
Այնուամենայնիվ, Լապլանդիան հաճախ ընդունվում է նաև որպես Շվեդիայի պատմական Լապպլան նահանգ (Ֆինլանդիայի պատմական նահանգի Լապիի հետ միասին, որը դրանից առանձնացավ 1809-ին ՝ Ռուսաստանի կայսրության կողմից Ֆինլանդիայի նվաճումից հետո)։ Հյուսիսային Կալոտայում, բացի Լապլանդիայից, ներառում է նաև Նորվեգիայի Ֆինմարկերը և Մուրմանսկի շրջանը: Այսպիսով, Հյուսիսային Կալոտայի տարածքում տեղակայված են հետևյալ ժամանակակից վարչական կազմակերպությունները.
- Նորվեգիայի կոմսություն, Թրոմսը և Ֆինմարկերը Նորվեգիայում,
- Ֆինլանդիայի Լապիի նահանգ,
- Ռուսաստանում Մուրմանսկի շրջան,
- Շվեդիայի Նորրբոտտեն կոմսությունը։
Տերմինը լայնորեն կիրառվում է Դանիայում, Նորվեգիայում և Շվեդիայում (օրինակ ՝ Շվեդիայի պատմագրության մեջ գտնվող Պեցամո-Կիրկենեսը գործողությունը կոչվում է Slaget om Nordkalotten ՝«Հյուսիսային Կալոտայի ճակատամարտ»), այլ երկրներում ՝ շատ ավելի հազվադեպ:
Հյուսիսային Կալոտայի բնությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիսային Կալոտան ունի համեմատաբար զով ամառներ, որի ընթացքում Արեգակը չի հեռանում հորիզոնից 1 օրից ավելի (բևեռային ցերեկ երևույթ) և երկար ձմեռներ, որը հաճախ տևում է հոկտեմբերից մայիս, մինչդեռ ձմռան մի քանի ամիսների ընթացքում արևը չի երևում հորիզոնում (բևեռային գիշեր երևույթ): Այստեղ ապրող օրգանիզմների կյանքի առանձնահատկությունները կապվում են կլիմայի և լուսավորության առանձնահատկություններով, ինչի կապակցությամբ տեսակների ճնշող մեծամասնության կյանքի ցիկլը ունի հստակ արտահայտված սեզոնային բնույթ[1]:
Հյուսիսային Կալոտայի լեզուները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիսային Կալոտան բնութագրվում է բազմալեզվությամբ. Համեմատաբար փոքր բնակչությամբ այս տարածաշրջանը շատ լեզուների ինտենսիվ շփումների գոտի է: Բացի այն երկրների պետական լեզուներից, որոնց պատկանում է Հյուսիսային Կալոտի տարածքը (նորվեգերեն, ռուսերեն, ֆիններեն և շվեդերեն), այստեղ բնակչությունը խոսում է ինը սամերեն լեզուների, ինչպես նաև քվենի և մյունխելի լեզու[2] :
Հյուսիսային Կալոտայի երկրներում ազգային փոքրամասնությունների օրինակով կարելի է տեսնել, որ ներկայիս պատմական դարաշրջանում պետությունների զարգացումը և վերածնունդը մեծապես կապված է պետությունների և առանձին կազմակերպությունների միջև գլոբալ գործընթացների և համագործակցության հետ:
Հյուսիսային Կալոտի շարժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1962 թվականին ստեղծվեց Հյուսիսային Կալոտի շարժումը Քեմի քաղաքում (Ֆինլանդիա)[3]: Այն հանդես է գալիս որպես տարածաշրջանի երկրների միջպետական հարաբերությունները խթանող ոչ ֆորմալ կազմակերպություն, ներառյալ բնապահպանության, խաղաղության և անվտանգության պահպանման հարցերը, միջազգային տրանսպորտային հաղորդակցությունների զարգացումը, զբոսաշրջությունը, մշակութային փոխանակումը, առողջապահության, սոցիալական զարգացման, ԶԼՄ-ների ոլորտներում ՝ վիզայի օժանդակության դյուրացման հարցերում: , ինչպես նաև տարածաշրջանի ենթակառուցվածքների ինտեգրված զարգացումը[4]:
Հյուսիսային Կալոտայի խաղաղության օրերը պարբերաբար անցկացվում են տարածաշրջանի տարբեր երկրներում: Մուրմանսկում այս օրերն անցկացվել են չորս անգամ (2011 թվականի դրությամբ), առաջին անգամ ՝ 1966 թվականին : Նորվեգիայի Տրոմսյո քաղաքում անցկացվեց Հյուսիսային Կալոտայի Խաղաղության 14-րդ օրերը (2007 թ.), 15-րդը ՝ Շվեդիայի Լուլեչ քաղաքում (2009):
Հյուսիսային Կալոտայի երկրի գրասենյակների ղեկավարներ (2007)
- Ռուսաստանի մասնաճյուղի նախագահ՝ Լյուդմիլա Չիստովան, Մուրմանսկի շրջանի նահանգապետի տեղակալ,
- Շվեդիայի մասնաճյուղի գլխավոր քարտուղարն է Լեյֆ Հալմարսոնը:
Հյուսիսային Կալոտայի երկրների ներկայացուցիչների միջազգային ժողովների քննարկման ավանդական թեմաները էկոլոգիայի և ճառագայթային անվտանգության հարցերն են: 2000-ականներից ի վեր այս թեմաներին ավելացել են զբոսաշրջության զարգացման, ինչպես նաև երկրների միջև տրանսպորտային կապերի բարելավման հարցերը:
«Հյուսիսային Կալոտայի ֆենոլոգիա» ծրագիրը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2000-ականների կեսերից Նորվեգիան և Ռուսաստանը համատեղ զբաղվում էին կրթական և գիտական ծրագրով՝ «Հյուսիսային Կալոտայի ֆենոլոգիա» բնապահպանության ոլորտում (ֆենոլոգիան սեզոնային երևույթների գիտությունն է վայրի բնության մեջ): Այս նախագիծը, որը ֆինանսավորվել է Նորվեգիայի շրջակա միջավայրի նախարարության կողմից, թիրախավորում է Հյուսիսային Կալոտում բնակվող Ռուսաստանում և Նորվեգիայի միջին և ավագ դպրոցի աշակերտներին, այն իրենից ներկայացնում է կենսաբազմազանության շարունակական մոնիտորինգ : Դրա նպատակը բարդ հետազոտություն է, որը ներառում է գիտական տվյալների համակարգված հավաքածու կենսաբանության, աշխարհագրության և օդերևութաբանության բնագավառներում այն վայրերում, որտեղ ուսանողներն ապրում և սովորում են: Ծրագրի համակարգողը Ռուսաստանի կողմից հանդիսանում է «Կանդալաքշա» պետական արգելոցը:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Фенология Северного Калотта Արխիվացված 2012-06-21 WebCite: Նորվեգա-ռուսական նախագիծ // Sustain.no կրթական կայք. Բերգենի համալսարան: - 2003 թ..(Ստուգված է 25 Նոյեմբերի 2011)
- ↑ Pietikainen, 2011
- ↑ Օգոստոսի 2011-ի օրացույցը // Мурманский вестник. — 19 июля 2011.(Ստուգված է 1 Դեկտեմբերի 2011)
- ↑ Կամինսկայա Վ. Հյուսիսային Կալոտայի Խաղաղության օրերին շեշտը դրվեց տրանսպորտային կապերի բարելավման վրա // MBNEWS Մուրմանսկի բիզնեսի նորությունները: Հունիսի 19, 2007 թ.(Ստուգված է 1 Դեկտեմբերի 2011)