Մասնակից:Մարիամ Բարոյան/Ավազարկղ
Լիպոպոլիսախարիդ, (ЛПС, lipopolysaccharide) մակրոմոլեկուլ՝ բաղկացած պոլիսախարիդից, որը կովալենտորեն կապված է լիպիդին՝ գրամ բացասական բակտերիաների արտաքին թաղանթի հիմնական բաղադրիչը:
Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիպոլիսախարիդների կառուցվածքը ներառում է 3 կովալենտորեն կապված բաղադրիչներ.
- Լիպիդ Ա.
- Կենտրոնական օլիգոսախարիդ
- O- անտիգեն
Լիպիդ A-ն դիսախարիդ է` անսովոր հիդրոքսիմիրիստական ճարպաթթվի մի քանի միացված շղթաներով։ Բակտերիալ բջիջի ոչնչացումից հետո լիպիդ A- ն արտանետվում է արյան մեջ և կարող է առաջացնել ծանր թունավոր ազդեցություն, այդ թվում սեպտիկ ցնցում: Կենտրոնական օլիգոսախարիդը բաղկացած է անսովոր շաքարներից։ Այն ծառայում է որպես մոլեկուլային կամուրջ և միացնում լիպիդ A- ն O անտիգենին: Դա էնդոտոքսին է և արյան մեջ թողնելիս, ինչպես նաև լիպիդ A-ն, կարող է առաջացնել թունավորում, մինչև իսկ սեպտիկ ցնցում, չնայած ավելի փոքր չափով, քան լիպիդ A-ն:
O- անտիգենը պոլիսախարիդային շղթա է, որը կցված է կենտրոնական օլիգոսախարիդին: Լիպոլիսախարիդի այս մասը ենթարկվում է շրջակա միջավայրի ազդեցությանը: O-անտիգենի կազմը տատանվում է կախված բակտերիաներից: Որքան երկարեն O- անտիգեն պոլիսախարիդները, այնքան ավելի վատ են հիդրոֆոբիկ հակաբիոտիկները դրանց միջոցով ներթափանցում մանրէային բջիջ: Լիպոլիսախարիդի այս մասը առավել իմունոգեն է և հեշտությամբ ճանաչվում է ընդունողի իմունային համակարգի կողմից, ինչը և նրա անվան բացատրությունն է:
Գործառույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիպոպոլիսաքարիդը (LPS, էնդոտոքսին) բոլոր գրամ-բացասական միկրոօրգանիզմների բջջաթաղանթի արտաքին մասի ջերմակայուն բաղադրիչն է: Այն ապահովում է մանրէների բջիջի կառուցվածքային ամբողջականությունը և պաշտպանում թաղանթը շրջակա միջավայրի ագրեսիվ ազդեցություններից: Լիպոլիսախարիդի բացասական լիցքը մեծացնում է մանրէների ընդհանուր բացասական լիցքը և կայունացնում դրա թաղանթը: Շատ հակաբիոտիկներ գործում են լիպոլիսախարիդին վնասելու համար:
Էնդոտոքսին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էնդոտոքսին տերմինը գիտականի իմաստաբանության մեջ մտել է 1892 թվականին: Սա էր գրամ-բացասական մանրէների լիպոպոլիսախարիդի լիզատի ջերմակայուն բաղադրիչի անվանումը: Էնդոտոքսին և լիպոպոլիսախարիդ տերմինները հաճախ օգտագործվել են որպես հոմանիշներ[1]:
Էնդոտոքսինները կարող են փոխազդել մակրոօրգանիզմի տարբեր բջիջների հետ և, կախված դոզայից, պատճառել դրանց վնասը կամ խթանել ֆիզիոլոգիապես ակտիվ նյութերի սինթեզը: Էնդոտոքսինի գործողության վտանգավոր հետևանքներն են Դիսեմինացված ներանոթային մակարդման համախտանիշով (ԴՆՄ) և էնդոտոքսինային ցնցումներով: Նախկինում հավատացել են, որ սովորաբար աղիքից պորտալարային երակ մտնող բոլոր էնդոտոքսինները վերացվում են լյարդի ֆիքսված մակրոֆագների համակարգով: Ներկայումս էնդոտոքսինները հայտնաբերվել են գործնականում առողջ մարդկանց համակարգային շրջանառության մեջ[2]։
- ↑ Rietschel E. T., Kirikae T., Schade F. U., Mamat U., Schmidt G., Loppnow H., Ulmer A. J., Zähringer U., Seydel U., Di Padova F. Bacterial endotoxin: molecular relationships of structure to activity and function(անգլ.) // The FASEB Journal[en] : journal. — Federation of American Societies for Experimental Biology[en], 1994. — Т. 8. — № 2. — С. 217—225. — PMID 8119492.
- ↑ ПЕТРУХИНА, Н.Н.; ГОЛУБЕВА, М.А.; МАКСИМОВ, А.Л. (2019-06). «ПОЛУЧЕНИЕ И ПРИМЕНЕНИЕ ГИДРИРОВАННЫХ ПОЛИМЕРОВ (ОБЗОР)». Журнал прикладной химии. 92 (6): 683–702. doi:10.1134/s004446181906001x. ISSN 0044-4618.